Phóng to

Nhạc sĩ Nguyễn Cường (đứng) và ca sĩ Y Moan - Ảnh tư liệu của nhạc sĩ Nguyễn Cường

Không mũ cao bồi, mồ hôi nhỏ giọt trên gương mặt người nhạc sĩ: “Với tôi, Moan không chỉ là học trò, em kết nghĩa mà còn là bạn tri âm tri kỷ gần 30 năm nay”. Năm 1981, ngày thứ tư trong chuyến đi đầu tiên đến Tây nguyên ấy, ông và Y Moan gặp nhau và ngay lập tức họ trở nên thân thiết.

Bốn ca khúc, hai bản nhạc múa và một bản concerto của đợt sáng tác đầu tiên về Tây nguyên đều có bóng dáng của Y Moan!

Hòa hợp của khác biệt

Nguyễn Cường nói giữa ông và Y Moan có một cái duyên. Cái duyên đặc biệt gắn kết hai người ở hai phương trời xa lạ, để sau này những người yêu nhạc nhận xét: nếu không có Nguyễn Cường, sẽ thật ít người biết đến Y Moan, và nếu không có Y Moan thì sự thành công của Nguyễn Cường cũng khó rực rỡ và ghi được dấu ấn như mấy chục năm qua.

Gọi đó là cái duyên vì trước khi gặp Y Moan, Nguyễn Cường đã viết một số ca khúc nhưng chưa định hình thành một gương mặt. Chỉ đến khi chạm vào Tây nguyên, viết những ca khúc về Tây nguyên và gặp được ca sỹ Y Moan, một người hát bằng cả tiếng Việt và tiếng Ê đê các ca khúc của Nguyễn Cường, thì cả nhạc sĩ lẫn ca sĩ đã cùng tôn vinh nhau đến cái ngưỡng mà ít người đi sau vượt qua được.

Cũng khó có mối quan hệ nào bền chặt và thâm giao giữa nhạc sĩ và ca sĩ như Nguyễn Cường và Y Moan. Cũng sẽ thật khó hình dung về sự thân thiết lạ lùng ấy khi họ có quá nhiều điều khác xa nhau. Moan lớn lên giữa núi rừng Tây nguyên hùng vĩ, con người Moan gắn với thiên nhiên hoang dã, với sông gió, núi non.

Nguyễn Cường lớn lên ở phố cổ chật chội, con gia đình khá giả có bố là phi công lái máy bay cho một hãng hàng không của Pháp. Ông là một trí thức với tầng văn hóa kinh kỳ, mang trong mình không chỉ vốn sống phương Đông mà ảnh hưởng cả lối sống phương Tây.

Moan đích thị là nông dân, một người lao động chân tay thật sự. Anh lớn lên bên rẫy, trồng cà phê, phơi mình dưới nắng nóng và đất đỏ bazan Tây nguyên. Y Moan có cả một đại ngàn Tây nguyên thì Nguyễn Cường chỉ có một căn nhà nhỏ trên gác hai phố Hàng Bạc. Y Moan có cả bầu trời, cả núi rừng hoang sơ thì Nguyễn Cường chỉ có một ô cửa sổ nhỏ nhìn ra cây bàng mỗi năm đổi sắc ba lần.

Thế rồi họ gặp nhau. Cuộc gặp mà Nguyễn Cường nói như là định mệnh: “Buổi mới gặp, Moan hoang dại lắm, hát rất bản năng, không kỹ thuật, màu mè, mà những năm ấy người ta thích nghe và hát nhạc ủy mị. Thị trường lại tràn ngập những băng đĩa hải ngoại hát nhạc vàng”.

Nhưng Nguyễn Cường đã giao bài hát cho Y Moan, “bởi chính sự hoang dại khác người của Moan, cái chất Tây nguyên vẫn còn nguyên trong con người Moan khiến tôi nghĩ Moan sẽ hát tốt những ca khúc của mình”.

Ca khúc đầu tiên của Nguyễn Cường mà Y Moan hát thành công là Ơi, M’Drak và sau này, hàng loạt các ca khúc khác Em muốn sống bên anh trọn đời, Xôn xang cao nguyên Đắc Lắc, H’Re lên rẫy… Khi Moan cất lên tiếng hát, núi rừng cao nguyên tràn ra phố phường.

Cả một thời gian dài, với những ca khúc của Nguyễn Cường, Y Moan là số một, chiếm vị trí độc tôn. Sau này có nhiều người hát thành công các ca khúc của Nguyễn Cường (Siu Black, Hồng Nhung, Mỹ Linh...) nhưng với chính tác giả thì “giọng ca của Y Moan vẫn là giọng ca nguyên bản, hoang sơ nhất”.

Cuộc gặp gỡ tất yếu

Cả chục năm nay, Y Moan không hát nhạc Nguyễn Cường nữa, nhưng mối quan hệ giữa họ vẫn gắn kết như cách đây 30 năm, khi họ gặp nhau. “Mỗi khi vào Tây nguyên, tôi đều đến nhà Moan ở, như một thói quen khi Moan ra Hà Nội cũng đến nhà tôi và gọi mẹ tôi bằng mẹ. Ấn tượng nhất với tôi là Moan nấu ăn rất ngon.

Moan nấu ngon tất cả các món ăn dân tộc. Rất nhiều món tôi chỉ biết ăn mà không biết tên. Tôi thích nhất món canh kiến, cả hành trình đi bắt kiến đến cách chế biến để hương vị món ăn thật hấp dẫn”. Nguyễn Cường nói ông biết nhiều nhạc sĩ nấu ăn ngon như Đỗ Hồng Quân, Lê Minh Sơn, nhưng ông phục tài nấu ăn của Moan nhất.

Không chỉ có món ăn, Y Moan còn mang đến cho Nguyễn Cường vô số điều đặc biệt khi đưa ông đi gần khắp núi rừng Tây nguyên. Có nơi Moan đã từng đến và nhiều nơi Moan chưa từng đến. Những tháng ngày rong ruổi ấy đã làm đầy thêm vốn sống của người nhạc sĩ Hà Nội đang khám phá một vùng đất đầy hoang sơ và màu mỡ.

Y Moan đương nhiên cũng yêu quý và kính trọng Nguyễn Cường, yêu quý đến mức Moan cho rằng, chính anh mới là người thân thiết, người tốt duy nhất với Nguyễn Cường. Tư duy ấy đơn sơ đến nỗi năm 1995, khi Y Moan và Siu Black ra Hà Nội tham dự cuộc thi giọng ca vàng Asean, thì cả hai anh em đều ở khách sạn gần nhà Nguyễn Cường. Và đương nhiên, Nguyễn Cường hộ tống cả hai người đi thi hát.

Chỉ có một chiếc xe máy và Nguyễn Cường đương nhiên sẽ chở Siu Black còn Y Moan đi xe ôm. Việc ấy làm Moan rất... giận. Lúc về, Moan chạy trước, trèo luôn lên xe của Nguyễn Cường xí chỗ. Khi nhắc lại chuyện này, ông nhạc sĩ hãnh diện nói: Moan không muốn chia sẻ tôi với bất kể ai!

Cái duyên, cái định mệnh của một chàng trai Ê đê và một chàng lãng tử của đất kinh kỳ, mà đúc kết như Nguyễn Cường thì: “Tôi biết ơn Y Moan, vì để bài hát đến được với công chúng thì phải thông qua ca sĩ. Y Moan đã thực hiện quá tốt vai trò của mình. Câu chuyện giữa chúng tôi không phải là chuyện ca sĩ và nhạc sĩ, Y Moan là tinh hoa của văn hóa, tâm hồn cao nguyên.

Tôi đến cao nguyên với tất cả khát vọng trí tuệ của Hà Nội. Cuộc gặp gỡ của chúng tôi mang tính chất tất yếu của quá trình thống nhất trong đa dạng văn hóa Việt Nam”.