TT - Sáng 29-3, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam xét duyệt hồ sơ phong tặng danh hiệu làng nghề Việt Nam tiêu biểu năm 2010 và danh hiệu nghệ nhân làng nghề.

Phóng to

Nghệ nhân Trượng Tốn thổi kèn saranai tại buổi lễ tà dậu ở làng Hữu Đức (Ninh Thuận). Ông là nghệ sĩ người Chăm đầu tiên được phong tặng danh hiệu nghệ nhân dân gian Việt Nam (năm 2002) và đã ra đi sau đó tám năm - Ảnh tư liệu Tuổi Trẻ

Buổi xét duyệt ngoài sự có mặt của các thành viên Hiệp hội Làng nghề còn có sự hiện diện của giáo sư Tô Ngọc Thanh - chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam - để cùng góp chung trách nhiệm về việc phong tặng. Xung quanh sự phối hợp thuận tình vẹn lý này, cũng từ những tranh cãi quanh việc tặng nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú (Tuổi Trẻ ngày 29 và 30-3), chúng tôi đã tìm gặp giáo sư Tô Ngọc Thanh để nghe thêm một ý kiến có thẩm quyền.

* Vai trò của nghệ nhân như thế nào đối với nhà nghiên cứu, thưa ông?

- Chúng tôi từng nói trong tất cả đại hội của Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, các nghệ nhân là người thầy của chúng tôi, bởi vốn liếng văn hóa của chúng ta đại đa số được ghi bằng trí nhớ của người dân nông thôn. Bởi vậy, trí nhớ có thể mai một, hoàn toàn bị mất đi và các cụ sẽ mang theo toàn bộ vốn liếng văn hóa dân gian mà các cụ đã lưu giữ được.

Như vậy, chúng ta sẽ mất đi vĩnh viễn những giá trị ấy và lịch sử phải trả giá tất cả những mất mát đó. Quan tâm đến bằng cấp, học vấn, có thời gian chúng ta quên những nghệ nhân, tuy họ không có học vấn như chúng ta nhưng họ chứa đựng học vấn của toàn bộ lịch sử. Thế nên Unesco mới gọi họ là báu vật nhân văn sống.

* Hội Văn nghệ dân gian đã tôn vinh các nghệ nhân trong thời gian qua, tuy nhiên đây mới chỉ là tôn vinh về mặt tinh thần. Ông có mong muốn có thêm chế độ đãi ngộ dành cho các nghệ nhân này?

- Việc thực hiện chế độ đãi ngộ đối với các nghệ nhân Chính phủ đã giao Bộ VH-TT&DL thực hiện. Còn Bộ VH-TT&DL thực hiện như thế nào thì tôi cũng không biết, vì tôi chưa từng được đọc quy chế mà họ soạn ra. Trong thời gian tới, nếu Bộ VH-TT&DL không phối hợp với chúng tôi thì chúng tôi vẫn tiếp tục việc phong tặng nghệ nhân dân gian. Ðương nhiên, chúng tôi không có tiền bạc để giúp đỡ nhưng vẫn sẽ ủng hộ họ về mặt tinh thần.

* Về việc phong tặng nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú hiện vẫn còn gây ra nhiều tranh cãi giữa các bộ ngành, trong khi các nghệ nhân cứ dần mất đi. Theo ông, vấn đề này nên giải quyết thế nào?

- Bộ Công thương sẽ phong tặng danh hiệu nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú của họ và Bộ VH-TT&DL cũng thế. Bên cạnh đó, Hội Văn nghệ dân gian, Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cũng có cách để vinh danh các nghệ nhân của mình vì mỗi đơn vị một lĩnh vực khác nhau.

Bộ VH-TT&DL không thể hiểu được làng nghề bằng Bộ Công thương. Việc còn tồn tại hiện nay là Bộ Công thương và Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đang tranh luận với nhau vì những làng nghề này cũng nằm trong nông thôn và nằm trong quy hoạch phát triển nông thôn mới. Hai bộ sẽ đi tìm một con đường chung và chẳng có việc gì khó cả.

* Theo ông, con đường chung là gì?

- Con đường chung là hai bên cùng phối hợp, ví dụ khi phong tặng danh hiệu nghệ nhân làng nghề thì lúc duyệt hồ sơ cần có hai chữ ký, một chữ ký của Hội Văn nghệ dân gian và một chữ ký của Hiệp hội Làng nghề. Tôi sẽ chịu trách nhiệm về văn hóa làng nghề, còn bên hiệp hội chịu trách nhiệm về kỹ năng sản phẩm, mẫu mã.

Như hiện tôi đang làm việc với Hiệp hội Làng nghề để xét tặng danh hiệu nghệ nhân tiêu biểu, làng nghề tiêu biểu toàn quốc năm 2010. Chúng tôi cùng nhau bàn về giá trị của từng hồ sơ để đi đến sự thống nhất chung, không có sự vênh nhau giữa môi trường, văn hóa và giá trị vật chất của sản phẩm hay sản lượng.

HOÀNG ĐIỆP thực hiện