Phóng to

Lính Mỹ ngồi chờ chuyến bay về nước tại căn cứ Balad ở phía bắc Baghdad - Ảnh: Reuters

Việc Mỹ rút quân diễn ra trong hoàn cảnh Iraq chưa thể thành lập được bộ máy chính quyền trung ương mới từ sau cuộc bầu cử quốc hội đầu tháng 3 năm nay. Trong cuộc bầu cử thứ hai “thời hậu Saddam” này, liên danh Iraqiyah của cựu thủ tướng Ayiad Alawi về nhất (91 ghế) và liên danh nhà nước pháp quyền của thủ tướng mãn nhiệm Nouri al-Maliki về nhì (89 ghế).

Tuy nhiên, do không liên danh nào có được số ghế áp đảo để đứng ra lập chính phủ mới, nên tiến trình chính trị Iraq từ sau bầu cử đến nay diễn ra hết sức phức tạp. Hai liên danh nhiều ghế nhất nhì và khá gần gũi nhau về lập trường chính trị tưởng như có thể trở thành một liên minh mạnh mẽ, thì ngày càng thể hiện sự đố kỵ khó dung hòa. Nouri al-Maliki kiên quyết giữ ghế thủ tướng thêm một nhiệm kỳ nữa.

Còn Alawi lại cương quyết bảo vệ “quyền hợp hiến” của mình là liên danh nhiều ghế nhất phải được làm thủ tướng. Nouri al-Maliki tìm đủ mọi cách, kể cả liên minh trở lại với phe mà ông ta đã từ bỏ, để chấm dứt tình trạng “quốc hội treo”, nhưng dù liên minh với bên nào, al-Maliki cũng đặt điều kiện là ông ta phải được làm thủ tướng. Một trong những nguyên nhân khiến al-Maliki bị hầu hết các khối thắng cử lớn lần này cự tuyệt là trong thời gian làm thủ tướng, từ năm 2005 đến nay, al-Maliki đã để lại nhiều ân oán với các phe nhóm tranh chấp cùng tham gia chính quyền.

Thế nhưng, al-Maliki dường như lại được cả Mỹ và Iran chấp nhận. Liên tiếp từ sau tổng tuyển cử tháng 3 đến nay, nhiều quan chức cao cấp của Mỹ đã đến Iraq. Mỹ mong muốn liên minh giữa Alawi với al-Maliki sẽ là nòng cốt cho một chính phủ đoàn kết dân tộc, do al-Maliki làm thủ tướng.

Mỹ vẫn chọn al-Maliki bởi ông này đã cầm quyền suốt nhiệm kỳ vừa qua, đã đại diện cho Iraq trong quá trình hình thành các hiệp định quan trọng với Mỹ, dẫn đến việc Mỹ bắt đầu rút quân khỏi Iraq và sẽ kết thúc hoàn toàn vào cuối năm 2011. Chính phủ do al-Maliki làm thủ tướng cũng đã hợp tác tốt với quân Mỹ để đối phó với các lực lượng vũ trang chống đối mà Mỹ gọi là “khủng bố và phiến loạn”, đối phó được các phe nhóm vừa tham gia chính quyền vừa quyết liệt tranh giành thế lực kể cả bằng lực lượng vũ trang bất hợp pháp. Còn Iran thì trong hoàn cảnh hiện nay cũng phải lựa chọn al-Maliki bởi ông này vẫn cầm đầu một chính đảng của dòng Shi’a (Đảng Da’wa) gần gũi với Iran.

Việc al-Maliki được cả Mỹ lẫn Iran lựa chọn, dù bị hầu như toàn bộ các liên danh thắng cử lớn trong quốc hội mới cự tuyệt, là tùy thuộc vào lợi ích của mỗi nước. Chỉ riêng điều này thôi cũng cho thấy một thực tế là cả Mỹ và Iran - một bên chiếm đóng Iraq và bên kia khuynh đảo nước này chống lại Mỹ suốt hơn bảy năm qua - nay đều hầu như không thể áp đặt được giải pháp nào khác cho Iraq!

Sau khi Mỹ rút quân bắt đầu từ 19-8, hàng loạt vụ tấn công bạo lực đẫm máu đã nổ ra tại đất nước này như một cảnh báo về tương lai bất ổn khôn lường từ khoảng trống do Mỹ để lại. Nhưng đó cũng chỉ là các vụ đánh bom liều chết mang màu sắc khủng bố và phá hoại, không thể xoay chuyển được tình thế đến mức làm lung lay chế độ Iraq hiện nay, và Tổng thống Obama cũng khó có thể thay đổi chiến lược chấm dứt vai trò quân sự của Mỹ tại Iraq.

Còn Iran hiện đang phải chống đỡ với những khó khăn cả về đối nội lẫn đối ngoại, cũng không thể tự tung tự tác tại Iraq như vài năm trước đây. Vấn đề còn lại là các chính trị gia Iraq vật vã thế nào với chính mình để đảm bảo an ninh và đưa đất nước đầy tiềm năng này vào thời kỳ ổn định - phát triển?