Đăng ký kinh doanh tại Sở Kế hoạch - đầu tư TP.HCM - Ảnh: Hoàng Thạch Vân

Ông Nguyễn Đình Cung - Ảnh: V.Dũng

Bộ Kế hoạch - đầu tư vừa công bố dự thảo Luật doanh nghiệp (DN) sửa đổi, bãi bỏ nhiều thủ tục khi thành lập DN, không buộc phải đăng ký trước ngành nghề kinh doanh...

Tuổi Trẻ phỏng vấn ông Nguyễn Đình Cung - viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, đơn vị chủ trì soạn thảo - về những điểm mới trong dự thảo luật.

Tạo bình đẳng, giảm phiền hà

* Dự thảo sửa đổi Luật DN lần này có đưa ra những đột phá nào như Luật DN 1999?

- Luật DN 1999 đã có cú đột phá rất mạnh, cho nên lần này nói tạo thêm đột phá nữa là không đơn giản. Nhưng lần này chúng tôi cũng đưa ra nhiều điểm mới. Dự thảo luật lần này tách riêng thủ tục thành lập DN với các thủ tục về đầu tư dự án, cũng như với các thủ tục có liên quan về cổ phần, cổ phiếu... Chúng ta hình dung một DN có thể có rất nhiều dự án, mỗi dự án có vòng đời riêng, hết dự án thì có thể DN vẫn còn đó. Cho nên tách riêng như dự thảo là cần thiết và phù hợp với thông lệ quốc tế. Cũng theo dự thảo luật, việc thành lập DN là như nhau đối với tất cả DN trong nước và ngoài nước. Khi có dự án cụ thể thì tùy theo lĩnh vực ngành nghề, DN phải làm các thủ tục và tuân thủ các quy định liên quan, ví dụ ngành có điều kiện thì khác với ngành không điều kiện.

Chúng tôi cũng đưa ra quy định để thu hẹp sự khác biệt giữa DN trong nước và nước ngoài để tạo sự bình đẳng, giảm phiền hà. Lâu nay có nhiều định nghĩa khác nhau về DN có vốn đầu tư nước ngoài, có nơi áp dụng cứ nước ngoài đầu tư thì dù 1 đồng cũng coi là DN đầu tư nước ngoài (trong khi DN nước ngoài không được tham gia một số lĩnh vực như phân phối thuốc, xăng dầu - PV).

Bây giờ chúng tôi đưa ra định nghĩa DN có vốn đầu tư nước ngoài là DN có tối thiểu 51% sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài. Đây chưa phải là cải cách tối đa nhưng cũng là bước tiến quan trọng. Ở đây cần phân biệt DN có vốn đầu tư nước ngoài là đối tượng quản lý, còn đối tượng thống kê lại khác. Với tư cách là đối tượng thống kê thì đầu tư nước ngoài vào VN dù 1 đồng cũng được tính.

Đó là những thay đổi thân thiện hơn với kinh doanh, cải thiện môi trường kinh doanh, giúp tăng đầu tư, giảm chi phí giao dịch, chi phí tuân thủ, giảm rủi ro cho DN, vì trong thực tế có những rủi ro không hẳn xuất phát từ kinh doanh mà từ việc tuân thủ quy định pháp luật.

* Như vậy dự thảo luật muốn tạo ra cơ hội lớn hơn về khả năng gia nhập thị trường?

- Đúng vậy, lần này hướng sẽ tách biệt hẳn giữa việc thành lập DN và việc kinh doanh có điều kiện. Trước đây có một số ngành nghề nhập nhằng giữa thành lập DN và kinh doanh có điều kiện. Chẳng hạn lĩnh vực y tế, bắt buộc anh thành lập DN thì giám đốc phải có chứng chỉ hành nghề. Nay không bắt buộc như vậy nữa, anh cứ thành lập DN, còn điều kiện về ngành nghề kinh doanh, anh phải tuân thủ mới được làm. Quy định đó tạo sự thân thiện hơn cho khởi nghiệp và kinh doanh nói chung.

Môi trường kinh doanh của VN có thể lên bậc 50

* Dự luật hướng đến giảm được bao nhiêu thời gian trong việc thành lập DN?

- Dự thảo luật cũng cố gắng giảm thủ tục, ví dụ hiện nay thành lập DN đang từ chín thủ tục sẽ giảm xuống còn năm, bỏ bốn thủ tục. Từ chỗ theo tính toán của quốc tế thì toàn bộ quá trình thực hiện các thủ tục có liên quan để một DN ở ta đi vào hoạt động là 34 ngày, dự thảo luật sẽ giảm xuống còn 20 ngày. So sánh với quốc tế và khu vực, mức độ phức tạp và tốn kém về chi phí tuân thủ, thủ tục thành lập DN và khởi sự kinh doanh năm 2013 của nước ta vẫn ở thứ hạng thấp. VN đang đứng thứ 99/189 quốc gia và nền kinh tế trong báo cáo môi trường kinh doanh của Ngân hàng Thế giới công bố ngày 29-10-2013. Nếu thực hiện được các quy định mới của dự thảo luật, chúng tôi tính toán rằng có thể nhảy lên khoảng bậc 50.

* Có ý kiến lo Luật DN năm 2005 “thoáng” quá nên nhiều DN thành lập chỉ để mua bán hóa đơn giá trị gia tăng. Hậu kiểm ở ta chưa hoàn thiện mà “thoáng” thế sẽ có bất ổn...

- Ở VN, một đạo luật có thời gian thực hiện hơn bảy năm có thể được coi là tương đối dài hơi và tất nhiên Luật DN đã được bảy năm nên cũng nảy sinh những vấn đề. Nhưng chúng tôi đã thống nhất phân thành ba loại vấn đề. Thứ nhất là những vấn đề trong thực thi luật, ví dụ như người nào đó thành lập hàng chục DN mà không kinh doanh, chỉ mua bán hóa đơn, trốn thuế, lừa đảo... Những thứ đó là vấn đề trong quá trình thực hiện luật, chứ không phải vấn đề của nội dung luật. Đó là chuyện vi phạm pháp luật, nghĩa là dù luật nào thì cũng có thể bị vi phạm, để hạn chế phải chấn chỉnh khâu thực thi. Như Luật giao thông đường bộ quy định rất rõ ràng nhưng người ta vẫn cứ vi phạm. Không nên lấy những vi phạm để rồi cho rằng luật phải thay đổi, chạy theo những thứ đó. Thứ hai là những vấn đề liên quan đến luật khác, rất nhiều luật chồng chéo, trùng lặp. Vậy thì không thể một mình Luật DN giải quyết được hết. Thứ ba mới đến những vấn đề thuộc về nội dung của Luật DN. Chúng tôi lần này tập trung vào nội dung của Luật DN.

Nguồn: Bộ Kế hoạch - đầu tư, Đồ họa: V.Cường

DN nhà nước phải công bố thông tin theo chuẩn

* Dự luật lần này có chương riêng về DN nhà nước, với những quy định cụ thể thế nào?

- Dự thảo luật quy định về vai trò, chức năng của DN nhà nước nói chung và từng DN nhà nước nói riêng. Điều này lâu nay nói nhiều nhưng chưa quy định hoặc chỉ quy định trong nghị định của Chính phủ. Bước tiến mà chúng tôi hướng đến là quy định rõ vai trò, chức năng của DN nhà nước giới hạn trong những ngành nghề nhất định. Dự thảo luật cũng quy định vai trò, chức năng của chủ sở hữu theo hướng tách bạch rõ Quốc hội làm gì, Chính phủ làm gì, các bộ làm gì... Đặc biệt lần này luật quy định rõ DN nhà nước phải công khai như các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán. Tức phải công bố thông tin theo chuẩn, chứ không phải công bố thế nào xã hội biết thế ấy, qua đó để xã hội giám sát tốt hơn.

* Dự thảo nêu “DN có quyền tự chủ đăng ký và kinh doanh các ngành nghề mà luật, pháp lệnh và nghị định không cấm”, điều này tạo ra thay đổi gì?

- Dự luật mới yêu cầu chỉ ba loại văn bản như trên mới có thể ảnh hưởng đến quyền đăng ký kinh doanh của DN. Những văn bản khác không có giá trị. Với quy định này, ví dụ cấp quản lý ở địa phương nào đó ra quy định cấm kinh doanh karaoke thì quy định đó là bất hợp pháp nếu luật, pháp lệnh và nghị định không cấm việc kinh doanh này, người dân có quyền không tuân thủ và sau đó kiện ra tòa án.