Cuối tháng 8-2005, khi Chính phủ ban hành nghị định 110 về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp tại VN thì số lượng doanh nghiệp đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp bắt đầu tăng mạnh. Chỉ riêng tại TP.HCM đến nay đã có hơn 30 doanh nghiệp (DN) - do TP.HCM và một số tỉnh cấp phép - hoạt động.

Điểm đặc biệt là sản phẩm kinh doanh của các DN này chủ yếu là loại thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, sản phẩm hỗ trợ điều trị, đồ gia dụng và đồ dùng cá nhân… thuộc lĩnh vực y tế, tính năng công dụng các sản phẩm này chưa được ngành y tế xác định một cách đầy đủ mà chỉ dừng lại ở mức độ xem xét về mặt an toàn vệ sinh thực phẩm. Thế nhưng, giá bán những mặt hàng này thì chỉ có thể dùng từ “cắt cổ” người tiêu dùng.

Giật mình vì giá bán thực phẩm chức năng

Phóng to

Chi nhánh Công ty TNHH Yahgo VN (28-34 đường 26, P.11, Q.6, TP.HCM) đã tạm ngưng hoạt động (ảnh chụp chiều 30-12) - Ảnh: Hoàng Thạch Vân

Công ty cổ phần Kim Đô (Q.10, TP.HCM) là một trong những DN bán hàng đa cấp, kinh doanh gần 20 mặt hàng là miếng dán chân, bột xơ tiêu hóa, viên đậu nành, nước bổ, bột nhân sâm, sâm viên, sâm lát, trà sâm, trà đỗ trọng, linh chi… Đây là những mặt hàng được nhập khẩu từ Đài Loan.

Qua tìm hiểu của chúng tôi, giá nhập khẩu của những mặt hàng này rất rẻ nhưng giá bán cho người tiêu dùng có thể nói là trên trời! Sự chênh lệch giữa giá mua (chưa tính thuế VAT và những chi phí khác) và giá bán từ 4 đến 40 lần! Cụ thể, trà hoa nhân sâm LT (loại 32 gói) giá nhập 15 USD, bán 72 USD; trà đỗ trọng có giá mua 20 USD/hộp, giá bán là 88 USD/hộp; bột nhân sâm (150g) giá nhập là 48 USD, giá bán đến 220 USD.

Một chai nước bổ 30ml có giá nhập là 6,2 USD nhưng bán đến 70 USD; bột xơ tiêu hóa có giá mua 0,16USD/hộp/15 gói nhưng bán ra 22,5 USD…Đặc biệt, viên đậu nành có giá nhập 1,5USD/hộp/60 viên nhưng giá bán lên đến 60 USD (gấp 40 lần);

Qua điều tra chúng tôi còn phát hiện có những công ty không hề kinh doanh theo phương thức bán hàng đa cấp nhưng giá bán một số loại TPCN cũng chênh lệch từ 200%-400% so với giá mua vào (chưa VAT).

Đơn cử, Công ty TNHH kinh doanh dược phẩm Lan Khuê (Q.1, TP.HCM) mua của Công ty TNHH kinh doanh xuất nhập khẩu Tianjin Tasly (Trung Quốc) một chai viên nhân sâm Rh2 chỉ có 14,23USD/chai nhưng giá bán ra cho người sử dụng lên tới 850.000đ/hộp; viên King’s (loại TPCN dành cho đàn ông) có giá mua là 3,6USD/chai/6 viên nhưng giá bán là 370.000đ; viên Royal Jelly Softgel có giá nhập là 2,7 USD/chai/ 30 viên nhưng giá bán ra là 180.000đ.

Công ty CP Dược phẩm Đông Phương (Q. Tân Bình, TP.HCM) dù chưa có giấy phép bán hàng đa cấp những vẫn hoạt động theo phương thức này và đã bị đình chỉ hoạt động cũng đã từng bán 13 loại TPCN (có nguồn gốc từ Mỹ) có giá chênh lệch với giá mua 300%-400%.

Cụ thể, trong bảng thống kê nhập - xuất - tồn hàng hóa tháng 3-2009 của công ty này cho thấy gía trong bảng thống kê ghi sản phẩm Fasgen Ginko chỉ có giá 44.400đ/hộp nhưng giá xuất bán (thể hiện trong đơn đặt hàng) là 148.000đ. Fasgen Omega 3 có giá 38.500đ/hộp nhưng giá bán là 150.000đ. Mặt hàng Fasgen CoQ10 có giá 88.500đ/hộp nhưng bán 375.000đ…

Hàng tiêu dùng: cũng không kém cạnh!

Không chỉ có TPCN bị đẩy giá trên trời mà các sản phẩm tiêu dùng cũng được một số DN bán hàng đa cấp đẩy giá trên trời để có chi phí trả thưởng, hoa hồng cho người phân phối. Trong đó, chi nhánh Công ty TNHH Thương mại Yahgo ở Q.6, TP.HCM là ví dụ điển hình về việc đẩy giá mua bán chênh lệch nhau lên đến vài chục lần.

Cụ thể, trên tờ khai Hải quan thể hiện loại áo thun lót nam (hàng Đài Loan) có giá nhập vào VN là 1,5 USD/ cái (chưa VAT, nếu tính giá USD là 19.500đ/1USD thì giá mua chưa đến 30.000đ VN) nhưng giá bán ra cho người sử dụng lên đến 1,6 triệu đồng. Loại chăn hè (Malaysia) có giá nhập 3USD/cái nhưng giá bán lên đến 5,4 triệu đồng.

Áo lót nam, nữ (Malaysia) có giá nhập 0,86USD/cái nhưng giá bán là 800.000đ. Quần lót nam, nữ (Malaysia) có giá nhập 0,46USD/cái nhưng giá bán là 800.000đ. Vỏ gối (Malaysia) có giá nhập là 2,35USD/cái nhưng giá bán là 2,9 triệu đồng. Tất (vớ) chân nam, nữ có giá nhập là 0,375USD/đôi nhưng giá bán là 500.000đ/đôi.

Vỏ áo gối (Trung Quốc) có giá nhập chỉ 2,35USD nhưng giá bán lên đến 2,9 triệu đồng. Riêng vòng đeo tay bằng đá (Đài Loan) có giá nhập là 0,8USD/cái nhưng giá bán là 1,3 triệu đồng; còn vòng đeo cổ giá nhập là 1 USD nhưng bán với giá 4 triệu đồng…

Dù giá các loại sản phẩm kinh doanh theo phương thức bán hàng đa cấp luôn cao một cách vô lý như vậy nhưng người dân vẫn đổ xô mua chỉ vì nhiều DN đã cố tình quảng cáo sai sự thật, khiến người dân tin rằng khi ăn uống, nằm, mặc…những sản phẩm này họ có thể hết bệnh.

Tỉnh táo khi mua

Theo thanh tra Sở công thương TP, trong quá trình thanh tra, sở này cũng đã phát hiện một số công ty bán hàng đa cấp với giá cực kì cao. Sở Công thương TP sẽ đề nghị Cục thuế TP tiến hành kiểm tra hoạt động về sổ sách, chứng từ kế toán của những DN bán hàng đa cấp này. Thanh tra Sở Công thương cũng cho rằng giá bán này là quá bất hợp lý. Tuy nhiên, người dân vẫn mua vì quá tin vào sản phẩm.

Sở Công thương TP cũng nói rằng bán hàng đa cấp là phương thức tiếp thị trực tiếp đến người tiêu dùng. Việc quảng cáo chủ yếu bằng phương thức truyền miệng, nên có xu hướng quảng cáo vượt quá tính năng, công dụng của sản phẩm để gây nhầm lẫn và dụ dỗ, đánh lừa người tiêu dùng. Do đó, ngoài việc thường xuyên kiểm tra, giám sát, sở đã kiến nghị Cục Quản lý cạnh tranh sửa đổi, bổ sung qui định pháp luật về qủan lý hoạt động bán hàng đa cấp để bảo đảm phù hợp hơn với thực tế và nâng cao việc bảo vệ người tiêu dùng.

Trong khi đó, một cán bộ của ban vật giá Sở Tài chính TP.HCM nói rằng thực phẩm chức năng và nhiều mặt hàng tiêu dùng khác không nằm trong danh mục hàng hóa phải quản lý giá và DN được quyền định giá theo qui định. Khi đã định giá thì phải niêm yết giá và bán theo giá niêm yết. Người nào cần thì mua, không cần thì thôi.

Vị này cũng cho rằng giá nhiều loại thực phẩm chức năng cao ngất và vô lý nhưng không thể…can thiệp do hàng hóa phụ thuộc vào qui luật cung cầu của thị trường cũng như việc quảng cáo sản phẩm, thương hiệu của nhà cung cấp.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy người tiêu dùng nhiều khi bị đánh lừa bởi kiểu quảng cáo không đúng sự thật, không đúng bản chất hàng hóa của nhà cung cấp. Việc quảng cáo làm nhiều người lầm tưởng thực phẩm chức năng là loại thuốc đặc trị một bệnh gì đó. Cho nên có những loại thực phẩm chức năng, hàng tiêu dùng khác có giá trị không đúng như nhà sản xuất quảng cáo và giá của nó thì cũng…vô cùng!.

Trước việc giá cả do thị trường quyết định, Sở Tài chính khuyên rằng với bất kì sản phẩm nào, khi mua người tiêu dùng phải hết sức tỉnh táo, phải tìm hiểu, so sánh và cân nhắc để xác định xem giá bán của sản phẩm có phù hợp với giá trị thực mà sản phẩm đem lại hay không.