Phóng to

Ảnh: Kim Sơn

TT - Bình quân mỗi ngày riêng ở khu vực phía Nam có trên 1.000 người bị chó, mèo, dơi, chuột, khỉ... cắn phải đi tiêm phòng. Vậy tiêm phòng bệnh dại như thế nào để an toàn? Tại sao đã tiêm 6-8 mũi rồi mà vẫn có trường hợp bị chết?... BS Châu Hoàng Sơn (ảnh) - khoa y tế công cộng Viện Pasteur TP.HCM - cho biết:

- Hiện các cơ sở y tế đang sử dụng hai loại văcxin: Fuenzalida tiêm trong da giá 12.000 -15.000 đồng/mũi x 6-8 mũi; văcxin Verorab của Pháp với hai đường tiêm (tiêm bắp 140.000 - 150.000 đồng/mũi x 5 mũi và tiêm trong da để giảm giá thành: 35.000 đồng/mũi x 8 mũi). Khi đi tiêm phòng, người dân được tư vấn để chọn lựa. Có một số người dù đã tiêm 6-7 mũi nhưng không đạt được hiệu quả bảo vệ nên chó cắn, chích ngừa mà vẫn chết.

* Bác sĩ có thể nói rõ hơn về các dạng tai biến sau khi tiêm phòng dại. Tại sao thường đến mũi thứ ba mới bộc phát?

- Các triệu chứng thần kinh thường xảy ra từ mũi tiêm thứ ba trở đi và ngày càng nặng hơn qua các mũi tiêm tiếp theo, do cơ thể một số người nhạy cảm với văcxin làm từ protein mô não chuột. Khi tiêm mũi 1 - kháng thể chưa có, đến mũi thứ hai, thứ ba thì bắt đầu có kháng thể - mà kháng thể này lại kháng với protein não động vật nên nếu càng tiêm tiếp sẽ gây tai biến. Vì vậy, khi đến tiêm các mũi kế tiếp, chỉ cần thấy mệt mỏi, sốt, khó chịu... bệnh nhân cần thông báo rõ tình trạng sức khỏe của mình. Và trên nguyên tắc BS trước khi tiêm mũi thứ hai phải khám, hỏi kỹ xem bệnh nhân có sốt, nhức đầu, tê nhẹ chân tay hay không... Nếu cần phải ngưng 1-2 ngày.

* Nếu đang tiêm ngừa văcxin Fuenzalida, muốn thay và tiêm các mũi kế tiếp bằng loại văcxin ngừa dại khác được không?

- Khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là cấm tuyệt đối, không được quyền hoán chuyển do qui trình sản xuất hai loại văcxin khác nhau hoàn toàn. Khi tiêm văcxin mới phải coi như trở lại từ đầu (mũi 1).

* Chó đã tiêm phòng dại, người bị nó cắn có phải đi tiêm phòng?

- Khi bị chó, mèo... cắn, cào xước không chảy máu hoặc chảy máu ít, ở vị trí xa thần kinh trung ương nhưng chó đã được chích ngừa, chó bình thường thì theo dõi con vật trong vòng 15 ngày, không cần tiêm. Cũng với vết xước đó nhưng ở trên mặt, gần thần kinh trung ương, nếu chó vẫn bình thường thì chỉ cần tiêm văcxin phòng dại, chưa cần thiết tiêm huyết thanh kháng dại. Còn nếu vết cắn nhẹ, dù xa thần kinh trung ương mà chó có triệu chứng dại thì phải tiêm cả huyết thanh kháng dại và văcxin phòng dại.

Khi bị chó, mèo hoặc súc vật khác cắn thì phải rửa vết thương bằng nước và xà phòng nhiều lần.Tuyệt đối không nặn máu vì sẽ làm dập mô và đi chủng ngừa ngay tại cơ sở y tế nhà nước. Bệnh dại chưa có thuốc chữa, khi lên cơn dại coi như chết 100%, vì vậy bà con không nên theo các biện pháp dân gian như đi thầy “phán”, “rút nọc”, đắp các loại lá cây.

* Trong thời gian tiêm phòng có phải kiêng cữ ăn, uống gì?

- Không phải kiêng cữ ăn, chỉ kiêng uống rượu bia. Không làm việc nặng quá sức. Không dùng các thuốc dạng corticoid, các thuốc làm giảm miễn dịch... trong và sau khi tiêm phòng dại sáu tháng.

* Có thể tiêm phòng dại đề phòng bị chó cắn?

- Tiêm dự phòng trước khi bị súc vật dại cắn có phác đồ tiêm bắp hoặc tiêm dưới da, gồm ba mũi vào các ngày 0, 7, 28. Một năm sau tiêm nhắc lại một mũi và tiêm nhắc lại sau đó mỗi năm năm.

Trên cả nước mỗi năm có hơn 600.000 người phải tiêm phòng dại, trong đó khu vực phía Nam chiếm trên 400.000 người. Tuần cuối tháng 5-2007 đến nay lại có hai ca phản ứng nặng từ tiêm văcxin ngừa dại Rabivax-II (Fuenzalida) do Viện Văcxin và sinh phẩm II Nha Trang sản xuất. Từ năm 2001, Hội nghị quốc tế về kiểm soát bệnh dại ở châu Á lần thứ 4 tại Hà Nội do WHO và Hiệp hội Merieux đồng tổ chức đã đưa ra nghị quyết kêu gọi các nước châu Á đang sản xuất văcxin từ mô não ngừng sản xuất đến năm 2006. Thế nhưng tại VN đến thời điểm này, Viện Văcxin và sinh phẩm Nha Trang II còn sản xuất và cần có lộ trình đến tháng 1-2008 mới ngừng sử dụng!