Một buổi chiều đầu tháng 5 mưa tầm tã, vợ chồng anh Nguyễn Trườn Sanh (Q.Thủ Đức, TP.HCM) đội mưa đứng chờ ở lối ra Khu chế xuất Linh Trung để tìm một cán bộ ngân hàng quen nhờ đổi giùm 3,1 triệu đồng tiền polymer bị cháy sém. Người này sau đó hướng dẫn anh chị vào ngân hàng xin đổi....

Phóng to

Với một người sinh sống bằng nghề bán lặt vặt ở vỉa hè như anh Nguyễn Trường Sanh, số tiền 3,1 triệu đồng là rất lớn - Ảnh: H.H.

Đêm hôm trước, nhà anh chị bị cúp điện phải đốt đèn cầy, số tiền dành dụm cả năm trời - tính để lợp lại mái nhà đã mục nát - hai người cất trong lon sữa, bị con nhỏ mới chập chững biết đi lục lọi tìm thấy. Bé bỏ cây đèn cầy đang cháy vào trong lon tiền. Khi anh chị hay được thì số tiền đã bị cháy sém ít nhiều.

Ngân hàng nhận số tiền bị cháy hẹn anh Sanh một tháng để ngân hàng này tập hợp đem đến ngân hàng đầu mối - là ngân hàng có quan hệ trực tiếp với Ngân hàng Nhà nước TP.HCM. Chờ mãi, đến nay là tháng 8, khi hỏi thì được cho biết trường hợp này ngân hàng phải lập văn bản “đề nghị giám định tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông” và cơ may đổi được cũng... khó nên số tiền trên được đưa trả cho khổ chủ.

Theo khoản 2 điều 6 chương III quy chế thu đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông, ban hành theo quyết định 24/2008/QĐ - NHNN ngày 22-8-2008: “Đối với tiền polymer bị cháy hoặc biến dạng co nhỏ lại do tiếp xúc với nguồn nhiệt cao thì diện tích còn lại tối thiểu phải bằng 30% so với diện tích tờ tiền cùng loại và còn giữ nguyên bố cục một tờ tiền, đồng thời nhận biết được ít nhất hai trong các yếu tố bảo an sau: yếu tố hình ẩn trong cửa sổ nhỏ: mực không màu phát quang; phát quang hai hàng số xêri; chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh mới được xét đổi”.

Số tiền 3,1 triệu đồng của vợ chồng anh Sanh đều đáp ứng được các yêu cầu trên đây nhưng lại bị từ chối? Nói cho công bằng, do hằng ngày phải phục vụ lượng khách hàng khá lớn, cán bộ ngân quỹ hầu như không ngơi tay nên các phòng giao dịch, chi nhánh ngân hàng thương mại phần lớn đều không mặn mà với chuyện đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông cho người dân. Ngoài ra, còn phải kể tâm lý ngán ngại phải “mua thêm việc” vào mình, nhưng như vậy thì phần thiệt thòi nghiêng hết về phía người dân?!

Còn nhớ vụ cháy chợ Quảng Ngãi 18 tháng trước, hơn 480 triệu đồng của các tiểu thương bị cháy phải đợi đoàn công tác của Ngân hàng Nhà nước VN từ Hà Nội vào giám định và chỉ đổi ngay chưa đến 17 triệu đồng. Số tiền còn lại bị vón cục do cháy nên đoàn công tác phải báo cáo với thống đốc Ngân hàng Nhà nước xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng.

Có rất nhiều loại giấy tờ khi bị hư hỏng, cháy, rách - thậm chí mất mát - đều có thể xin cấp lại theo quy định của pháp luật, như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy đăng ký xe, khai sinh, chứng minh nhân dân, hộ khẩu... hay các loại giấy liên quan đến ngân hàng như sổ tiết kiệm, cổ phiếu, trái phiếu ghi danh, thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ... Trong khi đó, tiền là “một loại giấy tờ thể hiện tài sản của người dân” nhưng khi bị hư hỏng thì coi như mất hẳn, nếu không gặp được cán bộ ngân hàng nhiệt tình.

Thiết nghĩ, bên cạnh mạng lưới các ngân hàng thương mại, có lẽ Ngân hàng Nhà nước VN cần có một bộ phận giám định tiền ngay tại chi nhánh Ngân hàng Nhà nước các tỉnh thành và phụ trách việc đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông ngay cho người dân trực tiếp đến liên hệ đổi tiền hoặc khiếu nại việc không đổi được tại các ngân hàng thương mại. Và các ngân hàng thương mại, để thể hiện sự chuyên nghiệp cũng như văn hóa của một ngân hàng thì song song với các hoạt động từ thiện, các hoạt động vì cộng đồng đừng quá vô cảm với sự khó khăn của người dân trong việc đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông. Cũng cần nhấn mạnh là việc thu đổi này hoàn toàn trong chức năng, nhiệm vụ của một ngân hàng thương mại - dù ngân hàng quốc doanh hay cổ phần.