Nói là chặt bởi mức giảm trừ gia cảnh 4 triệu đồng/người/tháng, 1,6 triệu đồng/người phụ thuộc/tháng được quy định trong Luật thuế thu nhập cá nhân (TNCN) muốn sửa phải do Quốc hội.

Một năm Quốc hội họp hai kỳ, có sửa phải chờ đến kỳ họp gần nhất của năm 2011. Trong khi hằng tháng người dân có thu nhập trên 4 triệu đồng vẫn phải khấu trừ thuế rồi mới được nhận thu nhập, ảnh hưởng lớn đến đời sống.

Giả sử, trường hợp cấp bách có thể thực hiện kịch bản từng áp dụng khi miễn, giảm thuế TNCN trong sáu tháng đầu năm 2009 để đối phó với suy giảm kinh tế do khủng hoảng tài chính thế giới, đó là Ủy ban Thường vụ Quốc hội tạm thời cho phép điều chỉnh, sau đó phải được Quốc hội thông qua ở kỳ họp gần nhất. Tuy nhiên, từ thực tế giảm thuế sáu tháng đầu năm 2009, khi đó do chỉ là tạm thời nên người dân vẫn băn khoăn, vì thế nếu có áp dụng kịch bản này thì cũng không phải là tối ưu.

Đặc biệt, chi phí sinh hoạt của người dân thay đổi theo giá cả thì Luật thuế TNCN không có điều khoản cho phép hoặc buộc các cơ quan chức năng điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh nếu biến động giá lớn ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Quy định tự động hoặc phải điều chỉnh khi có biến động là không mới, có trong nhiều văn bản pháp luật khác để đảm bảo hài hòa quyền lợi của Nhà nước và công dân. Chẳng hạn giá đất thị trường tăng/giảm ở mức nhất định thì phải chỉnh khung giá đất hoặc lệ phí trước bạ...

Do vậy, dù giá tăng mạnh (năm 2007 chỉ số giá tiêu dùng tăng 12,63%, 2008: 19,89%, 2009: 6,88%, 2010: 11,75%) nhưng đến nay Bộ Tài chính vẫn chưa có ý định đề xuất điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh. Sẽ khó hơn vì ngay từ khi xây dựng Luật thuế TNCN, vấn đề điều chỉnh chỉ được đặt ra khi mức giảm trừ gia cảnh thấp hơn mức thu nhập bình quân đầu người trong xã hội.

Trong khi mức giảm trừ gia cảnh được quy định khá chặt thì ở khâu thu thuế lại có xu hướng tận thu khiến người nộp thuế có cảm giác mức giảm trừ gia cảnh của họ đang bị cơ quan thuế cắt xén.

Nhiều doanh nghiệp và người lao động không “tâm phục khẩu phục” khi cơ quan thuế quy định nhiều khoản mà doanh nghiệp trả thêm cho người lao động dưới dạng phụ cấp cũng là thu nhập và phải chịu thuế.

Thực tế, không ít khoản trả thêm này dùng cho công việc như tiền điện thoại, xăng, chi phí bù đắp hao mòn xe... Doanh nghiệp than họ luôn “thua” trước cơ quan thuế khi đấu lý để xác định chi phí hợp lý và thu nhập chịu thuế. Họ “thua” bởi những quy định này do Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế ban hành theo hướng có lợi cho cơ quan thuế.

Người dân kêu mức giảm trừ gia cảnh chưa phù hợp có thể được xem là “sơ kết thực tế bước đầu” sau hai năm thực hiện Luật thuế TNCN để có điều chỉnh cho phù hợp. Việc này là cần thiết vì Luật thuế TNCN đã và sẽ còn ảnh hưởng đến mọi người, cả trẻ em, người già, khuyết tật....

Mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc không phù hợp dẫn đến người nuôi dưỡng những người phụ thuộc phải đóng thuế nhiều hơn, đồng nghĩa số tiền mà họ chi cho con cái, cha mẹ... cũng giảm đi.

Không ít người đặt câu hỏi chất lượng cuộc sống có được duy trì khi giá trong năm 2010 tăng tập trung vào lương thực, thực phẩm và chi phí giáo dục nhưng mức giảm trừ gia cảnh để đảm bảo những nhu cầu thiết yếu của cuộc sống lại không thay đổi?