Cuộc thương lượng hạ màn với cảnh đại diện PG&E sững người suýt đánh rơi chiếc cốc vừa mới kề môi khi biết trong ấy chính là thứ nước mà hằng ngày người dân trong vùng phải uống. Sự thật phơi bày!

Mười năm sau, đại diện của hàng ngàn nông dân TP.HCM, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đã ngồi vào bàn thương lượng đòi bồi thường thiệt hại và phía bên kia là Vedan VN. Đời thực VN có khác phim Mỹ: hành vi xả nước thải trái phép, đầu độc sông Thị Vải của Vedan bị cảnh sát môi trường bắt quả tang, người dân không cần phải múc nước sông lên mời để buộc Vedan nhận tội.

Trong câu chuyện nước Mỹ, kẻ gây thiệt hại khi nhận tội cũng là lúc móc hầu bao bồi thường. Hay như câu chuyện đời thật mới đây, gã khổng lồ BP nhanh nhảu gập đầu hối lỗi và không đợi đo lường hậu quả đã chấp nhận chi 20 tỉ USD làm quỹ bồi thường thiệt hại cho người dân Mỹ do sự cố tràn dầu ngoài khơi vịnh Mexico, dù phải bán tháo tài sản. Kẻ gây thiệt hại phải bồi thường thiệt hại. Đó là văn hóa ứng xử, là đạo đức kinh doanh, là đạo lý ở đời.

Đại gia bột ngọt Vedan VN thì sao? Cách đây 15 năm, Vedan đã một lần nhận lỗi và cò kè bớt một thêm hai trước khi bấm bụng bồi thường cho người dân TP.HCM, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu 15 tỉ đồng dưới danh nghĩa “hỗ trợ ngư nghiệp”.

Miệng nói “hỗ trợ ngư nghiệp” nhưng Vedan lại thò tay mở van đường ống ngầm để giết sông Thị Vải, xua cá ra biển, giết tôm trong đầm khiến người dân phải cuốn lưới gác dầm lên bờ mưu sinh nghề khác. Bị bắt quả tang với chứng cứ rành rành, không đường chối cãi thì Vedan lại mở miệng tiếp tục “hỗ trợ” và trả giá với người dân từng con cá, con sò.

Đại diện của nông dân nhiều lần đem đạo lý giản dị ở đời ra nói nhưng Vedan “không hiểu”, chẳng nghe. Cách hành xử như thế khác nào Vedan đang mặc cả với uy tín thương hiệu, với đạo đức kinh doanh và đạo lý ở đời của chính mình!

Vedan có thể mặc cả, nhưng người dân thì không chấp nhận thế. TP.HCM và Bà Rịa - Vũng Tàu dõng dạc hẹn gặp Vedan ở tòa. Quyết định chọn phương án khởi kiện của lãnh đạo tỉnh Đồng Nai đưa ra tuy muộn hơn mong đợi nhưng cũng đã kịp tiếp sức cho hàng ngàn nông dân vững tin sải bước chân lấm bùn đến gõ cửa tòa án để đòi Vedan bồi thường thiệt hại.

Dù cơ hội hòa giải, thương lượng trước tòa vẫn còn nhưng với một “đối tác” sẵn sàng mặc cả với đạo lý như Vedan thì cho thấy ít có niềm tin vào một màn kết êm đẹp như chuyện phim Hollywood.

Thôi thì, nói như chủ tịch Hội Nông dân TP.HCM, việc gì cũng có hồi kết, đạo lý mà người ta còn cò kè thì hãy để pháp lý xử phân!