Tuổi Trẻ có cuộc trao đổi với nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ Thang Văn Phúc về việc này. Ông cho biết để có được “văn hóa từ chức” phải đi từ vấn đề cốt lõi là minh bạch trách nhiệm, thẩm quyền của người làm lãnh đạo.

* Ông nghĩ gì về việc ban hành các quy định liên quan đến từ chức?

Phóng to

"Xây dựng văn hóa từ chức là một quá trình phải minh bạch và sòng phẳng. Muốn làm được thì phải dựa trên nền tảng cải cách, xây dựng được quy chế công chức thật chuẩn về tiêu chuẩn của từng chức vụ, từng vị trí một. Người ta phải làm từ gốc như vậy, còn bây giờ mình muốn có quy chế từ chức là làm từ ngọn thì tôi nghĩ cũng đáng khuyến khích thôi"

Ông Thang Văn Phúc

- Ông Thang Văn Phúc: Muốn người ta từ chức thì cái gốc là phải có hệ thống pháp luật quy định rõ trách nhiệm, thẩm quyền của từng vị trí, nhất là đối với lãnh đạo quản lý. Trên cơ sở đó để người dân hoặc các tổ chức, cơ quan giám sát.

Thứ nhất, người lãnh đạo không hoàn thành nhiệm vụ một, hai năm thì phải xin từ chức, coi đó như chuyện bình thường. Thứ hai, trong quá trình làm việc mặc dù chưa có sai sót nhưng anh cảm thấy không làm tốt được công việc thì xin từ chức để làm việc khác phù hợp hơn. Thứ ba, nếu mắc khuyết điểm, sai lầm nghiêm trọng thì phải xin từ chức trước khi cơ quan thẩm quyền kỷ luật anh.

Xây dựng văn hóa từ chức là một quá trình phải minh bạch và sòng phẳng. Muốn làm được phải dựa trên nền tảng cải cách, xây dựng được quy chế công chức thật chuẩn về tiêu chuẩn của từng chức vụ, từng vị trí một. Người ta phải làm từ gốc như vậy, còn bây giờ mình muốn có quy chế từ chức là làm từ ngọn thì tôi nghĩ cũng đáng khuyến khích thôi.

* Ở nhiều nước mà việc từ chức trở nên rất bình thường thì đây là vấn đề của văn hóa chính trị chứ chưa phải là vấn đề của thể chế?

- Đó trước hết là văn hóa và trách nhiệm xã hội. Anh ngồi vào vị trí đó, nhận tiền từ ngân sách, thực thi công vụ là để phục vụ xã hội, nếu cảm thấy làm ảnh hưởng đến xã hội thì xin từ chức. Chẳng hạn như xây một cây cầu bị đổ làm chết nhiều người thì có khi ông bộ trưởng giao thông xin từ chức. Hoặc xảy ra những chuyện bê bối, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực mình quản lý thì cũng xin từ chức.

* Liệu vấn đề từ chức có thể thể chế thành một quy chế như chỉ đạo của phó thủ tướng, thưa ông?

- Tôi nghĩ rằng cứ nên thử xem thế nào, phải hành động để nếu thấy tốt thì thực hiện. Vì chúng ta chưa có thói quen, chưa xây dựng được văn hóa từ chức, mới chỉ có vài người bột phát và nhiều khi vì tự ái cá nhân mà từ chức. Mình khuyến khích một điều gì đó thuộc về thể chế dân chủ pháp quyền thì phải bình đẳng giữa quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm.

* Nhưng nhiều ý kiến cho rằng ở VN cách chức một người còn khó, huống gì là để người ta chủ động từ chức?

- Khó mới phải làm, còn dễ như thiên hạ thì nói làm gì nữa. Ở các nước mà hiện nay mình thấy người ta từ chức là bình thường thì người ta cũng đã trải qua thể chế dân chủ vài trăm năm. Mình bây giờ mới vào cuộc, thấy xã hội bức xúc mà cần khuyến khích tính tự giác, tính trách nhiệm của quan chức thì cũng rất nên.

* Vậy theo ông, quy chế đó sẽ có nội dung như thế nào?

- Thật khó trả lời ngay lập tức câu hỏi này. Bộ Nội vụ cần phải nghiên cứu cụ thể. Ví dụ như cần làm rõ trong trường hợp nào thì khuyến khích từ chức. Bởi từ chức không phải là hình thức kỷ luật của nhà nước, mà đó là hình thức tự kỷ luật của người có trách nhiệm, có lương tri, có văn hóa cao.

Băn khoăn về tính pháp lý

Tôi có đọc báo và thấy hơi ngạc nhiên về việc xây dựng cái gọi là quy chế từ chức. Trước hết bởi từ chức là hành động tự nguyện, tự giác của người có trách nhiệm. Thông thường chúng ta cứ ngầm hiểu rằng ông A, ông B mắc khuyết điểm gì đó nên đòi hỏi ông ấy phải từ chức, nhưng thực tế người ta có thể từ chức vì không thích làm việc đó, vì cảm thấy môi trường không phù hợp hoặc sức khỏe không đảm bảo...

Ở nhiều nước tiến bộ trên thế giới thì việc từ chức rất bình thường, nhiều trường hợp từ chức còn được dư luận hoan nghênh. Nhưng ở ta phần lớn trường hợp coi từ chức là điều gì đó rất nặng nề. Trên thực tế tôi cho rằng có nhiều trường hợp rất đáng từ chức nhưng vẫn không từ chức và tại vị mà không bị làm sao cả. Vì vậy, tôi rất băn khoăn về việc xây dựng quy chế từ chức bởi tính pháp lý của nó.

Chúng ta có cả một hệ thống khá đồ sộ những quy định của Đảng, của pháp luật về cán bộ, công chức mà nếu được thực thi tốt trong thực tế thì không nhất thiết phải đặt vấn đề này ra. Nhưng có lẽ cá nhân phó thủ tướng cũng thấy rằng những quy định hiện hành vẫn chưa phát huy hết tác dụng nên cần có thêm quy chế về từ chức. Cá nhân tôi cho rằng bằng các quy định hiện hành của Đảng, bằng vai trò tổ chức và quản lý cán bộ của Đảng, việc yêu cầu một số người thuộc diện “xứng đáng” từ chức mà tự nguyện từ chức để làm gương thì sẽ có tác dụng tốt hơn một quy chế.

.