Phóng to

NSND Dương Ngọc Đức

Có thể khẳng định đời sống sân khấu nước nhà thập niên 1960-1970 đã có bàn tay và khối óc đóng góp hết sức tích cực của NSND Dương Ngọc Đức. Ông cùng với các nghệ sĩ tiên phong của phong trào kịch mới như: Thế Lữ, Trần Hoạt, Đình Quang, Nguyễn Đình Nghi, Trần Bảng, Ngọc Phương... tạo nên một diện mạo tươi xanh cho kịch nói nước nhà và dát vàng cho “thời hoàng kim của sân khấu”.

Là sinh viên Việt Nam đầu tiên của Trường đại học Sân khấu và điện ảnh Lêningrat, suốt năm năm tu nghiệp tại Nga, ông đi xem hầu hết các vở diễn của sân khấu kịch nước bạn. Ông đã trở thành “pho từ điển sân khấu lịch sử thế giới”, mỗi khi cánh nhà báo muốn tra cứu điều gì chỉ cần nhấc điện thoại hỏi, ông lý giải hết sức chân tình.

Thời đó, nhờ đi xem nhiều mà ông gặp được nhà sư phạm sân khấu, đạo diễn nổi tiếng của Liên Xô G.Tốpxtônôgốp, sau này là người thầy trực tiếp hướng dẫn ông. Sự liên kết bất ngờ này đã mang lại cho ông khả năng mà nói theo lời NSND Trọng Khôi: “Đó là bước khởi đầu mới đầy ý nghĩa cho sân khấu Việt Nam có những tác phẩm được dịch bằng trái tim yêu nghề, yêu dân tộc”. Bởi Dương Ngọc Đức đã được thầy hướng dẫn để dịch khá nhiều tác phẩm nghiên cứu, lý luận và cả kịch bản của sân khấu Nga ra tiếng Việt.

Tốt nghiệp về nước năm 1964, sau bảy năm đặt nền móng và làm bừng sáng sân khấu Hải Phòng (như cách nói của NSND Nguyễn Phương), ông về Đoàn kịch nói trung ương và dàn dựng các vở: Khúc thứ ba bi tráng, Người cầm súng (nằm trong bộ ba tác phẩm kịch của nhà viết kịch nổi tiếng Xô viết Pôgôđin). NSND Doãn Hoàng Giang nói: “Đó là những vở diễn đầu tiên mà hình tượng Lênin xuất hiện trên sân khấu Việt Nam, do nghệ sĩ Việt Nam thể hiện (NSND Can Trường thủ vai lãnh tụ).

Ngay sau đó, anh Đức bắt tay dựng vở Người công dân số một - tác phẩm sân khấu đầu tiên về Chủ tịch Hồ Chí Minh (do NSƯT Sĩ Hùng và nhà giáo nhân dân Hà Quang Văn thể hiện). Anh Đức đã xây dựng hình tượng lãnh tụ cách mạng trên sân khấu rất tài tình, dù thời đó là một thử thách lớn đối với người đạo diễn. Các phác thảo mang tính nghệ thuật trong bố cục dàn dựng của anh mãi đến bây giờ vẫn là những tiền đề để thế hệ đạo diễn noi theo”.

Trong suốt quá trình làm tổng thư ký Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, ông luôn chăm lo đến việc đào tạo lớp đạo diễn và diễn viên trẻ của sân khấu. Nhiều đạo diễn, diễn viên trẻ được giới thiệu sang các nước học tập, tu nghiệp đều có phần đóng góp của ông.

Vĩnh biệt ông, người đạo diễn có tấm lòng đối với thế hệ đạo diễn và nghệ sĩ trẻ.