Phóng to

Tác phẩm Bed In của Yoko và John Lennon

Ngày 26-11, triển lãm mỹ thuật quốc tế lớn mang tên Giải Phóng, với sự tham gia của hơn 60 nghệ sĩ tên tuổi của VN và các nước Mỹ, Pháp, Đức, Đan Mạch, Nhật Bản, Trung Quốc, Thái-lan, Lào, Campuchia, Myanma, Indonesia, Malaysia, sẽ khai mạc đồng loạt ở bốn bảo tàng lớn ở TP.HCM: Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố, Bảo tàng Tôn Đức Thắng, Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ và Bảo tàng Chứng tích chiến tranh.

Trong sự kiện mỹ thuật quan trọng này, lần đầu tiên công chúng nghệ thuật Việt Nam có cơ hội được tiếp xúc trực tiếp với những tác phẩm nổi tiếng của một người đàn bà nổi tiếng: Yoko Ono, "bà vợ góa nổi danh nhất thế giới" của thủ lĩnh ban nhạc nổi danh nhất mọi thời đại - John Lennon, người luôn đứng giữa sự ca tụng và lời kết tội, giữa một nghệ sĩ tiền phong (avant-garde) và người ăn theo sự nổi tiếng.

Trong số bốn tác phẩm của Yoko được triển lãm tại Bảo tàng Chứng tích chiến tranh (28 Võ Văn Tần, quận 3, TP Hồ Chí Minh) sẽ có hai tác phẩm được bà thực hiện cùng John Lennon. Nổi tiếng thế giới những năm cuối thập niên 1960 là tác phẩm Bed In, hay còn có một tên gọi quen thuộc khác - Chiếc giường hòa bình, được thực hiện trong tuần trăng mật của John và Yoko tại Amsterdam năm 1969.

Bed In mang thông điệp phản đối cuộc chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam lúc bấy giờ, kèm theo một ca khúc phản chiến nổi tiếng khác mà John sáng tác trong thời gian này, bản Hãy cho hòa bình một cơ hội (Give Peace A Chance). Bed In dưới dạng video, quay lại cảnh người đến xem trình diễn của John và Yoko cùng bài hát Give Peace A Chance sẽ được chiếu trực tiếp lên tường bảo tàng.

Cùng với Bed In, một bảng thông báo nổi tiếng khác cũng do hai nghệ sĩ cùng thực hiện năm 1969, cũng liên quan tới cuộc chiến tại Vệt Nam - War Is Over (If You Want It) - Chiến tranh đã qua (Nếu bạn muốn vậy) sẽ được treo ở mặt tiền bảo tàng như một chứng tích về thái độ phản chiến, yêu hòa bình của cặp nghệ sĩ này.

Ngoài "quá khứ ", Yoko còn mang tới triển lãm hai tác phẩm mới của bà mang tên Onochord (Bản hợp âm Ono) và Imagine Peace (Nghĩ tới hòa bình).

Một video art sẽ được chiếu lên tường, trong một căn phòng nhỏ và những khán giả sẽ cùng tham gia bản hợp âm Ono hay cùng nhau đóng những con dấu hòa bình lên bản đồ cỡ lớn, ở những nơi họ nghĩ tới hòa bình...

Cả bốn tác phẩm đều mang đậm phong cách nghệ thuật ý niệm (conceptual art) của Yoko Ono, ở đó người xem và cảm xúc, suy nghĩ cửa họ luôn là phần không thể thiếu để làm nên sự trọn vẹn của tác phẩm.

Và sẽ giống như ở nhiều nơi trên thế giới, trong triển lãm Giải Phóng lần này, Yoko và nghệ thuật của bà chắc chắn sẽ được đón nhận bằng những thái độ rất khác nhau: Hoặc, như đánh giá của Matthew Teitelbaum, quản lý phòng trưng bày nghệ thuật Art Gallery Ontario: "Yoko Ono là một trong những nghệ sĩ tiên phong nổi tiếng của thế giới trong lĩnh vực nghệ thuật thị giác". Hoặc cay nghiệt như nhà phê bình nghệ thuật Brian Sewell: "Nếu bà không phải là một nửa của John Lennon có lẽ giờ đây bà đã đi vào quên lãng. Bà chỉ là kẻ ăn bám cầu lợi. Có bao giờ các bạn xem các bức họa, điêu khắc của bà chưa? Ôi chúng thật tệ hại!".

Sinh năm 1933 tại Tokyo, vào đầu thập niên 1950, Yoko Ono cùng gia (đình sống New York, cha bà làm quản lý ngân hàng Nhật tại đây. Ngay từ khi còn trẻ Yoko đã tách khỏi gia đình, sống tự lập, làm hầu bàn, quản lý chung cư, dạy nhạc ở các trường công và là một trong những thành viên đầu tiên của tổ chức nghệ thuật tiền phong Fluxus. Yoko cùng những người bạn của mình đã tạo ra hàng loạt sự kiện nghệ thuật tạt New York đầu thập niên 1960. Hai tác phẩm noi tiếng nhất của bà thời kỳ này là Cu Piece (performance, Yoko ngồi trên sân khấu lần lượt mời khán giả dùng kéo cắt hết những mảnh vải trên người bà cho đến khi không còn mảnh nào thì thôi), và Bottoms (video, nằm trong loạt bộ phim ngắn của Yoko, quay những cái mông của 365 người tình nguyện tham gia). Yoko gặp John Lennon lần đầu tiên trong buổi biểu diễn nghệ thuật của mình tại London vào cuối năm 1966. Khi đó bà đã ly hôn với người chồng đầu tiên, một nhạc sĩ người Nhật và đang sống cùng người chồng thứ hai, một nhà soạn nhạc đồng thời là nhà sản xuất phim người Mỹ. Năm 1969 Yoko và John gắn bó với nhau bằng một đám cưới và cùng nhau tạo nên nhiều tác phẩm nghệ thuộc gây ồn ào và tranh luận. Sau cái chết của John Lennon, Yoko Ono vẫn tiếp tục hoạt động nghệ thuật ở nhiều lĩnh vực: làm phim, soạn nhạc, viết sách...