Những tựa sách “mặt tiền”Công ước Berne và thị trường sáchKhoảng trống

Phóng to

SV rất quan tâm tới mảng sách về kinh tế

Thời đổi mới, hội nhập đem lại những nhu cầu đọc mới. Sự đa dạng của nhu cầu đọc đang tạo nên những thay đổi lớn ở người viết sách, người làm sách...

Thị hiếu đọc đang chuyển dịch

Khi thị trường VN mở cửa, Luật doanh nghiệp ra đời, trước nhu cầu học hỏi, nắm bắt các kiến thức về quản trị doanh nghiệp bắt đầu tăng lên, các nhà sách, nhà xuất bản cũng đẩy mạnh mảng đề tài này. Kết quả là trên kệ sách của hầu hết các cửa hàng, nhà sách, người đọc có nhiều sự lựa chọn cho nhu cầu bổ sung một lượng kiến thức về chuyên môn quản trị.

Cũng vậy, từ những bài dịch dạng “nghệ thuật sống” trên một số tờ báo, tạp chí, nhiều đơn vị làm sách đã không bỏ qua nhu cầu đọc những câu chuyện về sống đẹp, và các ấn phẩm “Cửa sổ tâm hồn”, “Quà tặng cuộc sống”, “Hạt giống tâm hồn”... đến nay vẫn rất được bạn đọc trẻ ưa chuộng. Các bậc phụ huynh cũng khuyến khích con em mình tìm đọc những trang sách nuôi dưỡng tâm hồn, rèn luyện tình yêu cuộc sống và gìn giữ các giềng mối đạo đức căn bản của con người.

Không như trong thời bao cấp khi thông tin bị hạn chế, người đọc hôm nay có nhu cầu tìm kiếm sự thật qua những thông tin nhiều chiều. “Sự trưởng thành của người đọc” ấy, theo cách nói của ông Trần Thức, giám đốc trung tâm bản quyền Công ty văn hóa Phương Nam, chính là lý do để những tác phẩm như Cánh đồng bất tận của Nguyễn Ngọc Tư tạo được bước đột phá lớn trong lĩnh vực xuất bản sách.

Chưa bao giờ trong lịch sử xuất bản sách văn học ở VN có một tác phẩm được hàng chục vạn người tìm đọc như thế, sau khi nó đã xuất hiện nhiều kỳ trên báo Tuổi Trẻ và trước đó là báo Văn Nghệ. Tuy nhiên, “nếu báo Tuổi Trẻ giới thiệu dài kỳ tác phẩm mới của những tác giả vừa đoạt giải Nobel vài năm gần đây, chắc chắn số người đọc sẽ ít hơn rất nhiều so với Cánh đồng bất tận” - nhận định của dịch giả Phạm Viêm Phương, người am tường các trào lưu văn học mới trên thế giới.

Mặt khác, có thể thấy người đọc VN vẫn ưa chuộng việc tìm kiếm sự thật qua các tác phẩm văn học hiện thực; đó là lý do để các tiểu thuyết của nhà văn Mạc Ngôn được nhiều người VN đọc hơn là những tác phẩm của dòng văn học Ling Lei, điều khác hẳn so với thị trường sách văn học tại Trung Quốc hiện nay. “Điều này là bình thường trong xu hướng chuyển dịch thị hiếu của người đọc. Sau thời kỳ tìm đọc những tiểu thuyết hiện thực, người ta sẽ tìm đến các tác phẩm theo trào lưu, chủ nghĩa nghệ thuật mới. Thêm nữa, nhiều người đọc VN đang thiếu thông tin và chưa cập nhật các trào lưu nghệ thuật mới của thế giới” - ông Trần Thức nói thêm.

"Đón lõng" sở thích người đọc

Một ông chủ nhà sách lớn ở TP.HCM cho biết: đằng sau những kệ sách hết sức đa dạng về chủng loại, đề tài, tác giả... là sự nắm bắt những thông tin phản hồi về thị hiếu khách hàng. Từ đó việc đầu tư vào mảng sách nào, đề tài gì... và cụ thể đến tiến độ thời gian in ấn, phát hành được tính toán sát sao. Hình thức làm thống kê sách bán chạy trong ngày, trong tuần, trong tháng để xem thị trường đang “hút” sách nào giờ đây đã quá cũ kỹ.

“Thị trường không thể chờ ta chạy theo như thế mãi mà ta phải biết “đón lõng” thị hiếu của người đọc”- anh Vũ Hoàng Giang, phó giám đốc Công ty sách Nhã Nam, khẳng định như vậy. Để nắm bắt đúng thị hiếu có phần hơi đỏng đảnh của khách hàng hôm nay là cả một nghệ thuật. Với Nhã Nam, giải pháp là dựa vào những bạn đọc tin cậy, những dịch giả uy tín, những nhà nghiên cứu tâm huyết với văn chương để thẩm định các đầu sách trên thế giới hiện có quyển nào được đánh giá xuất sắc và phù hợp với người đọc trong nước, sau đó nhanh chóng tổ chức bản thảo và tung ra thị trường kịp thời.

Một nhân vật của làng xuất bản sách thời kỳ mới là Trần Đại Thắng; sau nhiều năm thăng trầm trong nghề làm sách, anh thành lập Công ty sách Đông A với chủ trương “làm sách mới về văn học”. Trần Đại Thắng nghiên cứu kỹ sở thích của bạn đọc đối với “yếu tố mới” trong văn chương, và rút ra hai kết luận ban đầu: in những tác phẩm mới viết của những tên tuổi đã nổi tiếng và in những tác phẩm xuất sắc của những tên tuổi hoàn toàn mới.

Sự “đón lõng” này mau chóng khẳng định sự thành công bước đầu của “thương hiệu” Văn Mới của nhà Đông A qua những tập Văn mới 5 năm đầu thế kỷ, Văn mới 2006... Một chiến lược khác nhằm nắm bắt thị hiếu khách hàng một cách căn cơ hơn được anh Vũ Hoàng Giang đúc kết từ thực tế: “Những người vào hiệu sách thường hỏi “Ở đây có cuốn X, cuốn Y không?”. Và như vậy bạn đọc đã được “ai đó” giúp thẩm định tác phẩm trước rồi.

“Ai đó” ở đây chính là các phương tiện truyền thông đại chúng”. Chính các phương tiện truyền thông tác động không nhỏ tới thị hiếu người đọc. Rõ ràng một tựa sách được điểm trên các tờ báo có uy tín hay được giới thiệu trên mục “Mỗi ngày một cuốn sách” của VTV gây sự chú ý cho nhiều người hơn là khi nó được bày yên ắng trên kệ trong nhà sách.

Nắm bắt thị hiếu của người đọc là một việc, người làm sách còn nghiên cứu để bổ khuyết và phát triển thị hiếu ấy. Chẳng hạn Nhã Nam in lại các tác phẩm triết học phương Tây từng xuất bản tại Sài Gòn trước 1975 như Siêu hình tình yêu, siêu hình sự chết của A. Schopenhauer, Buổi hoàng hôn của những thần tượng của F. Nietzsche... hay Alpha Book vừa cho in lại Quân vương của Machiavelli. Các tác phẩm ấy được bạn đọc hôm nay đón nhận tích cực. Hoặc NXB Trẻ đã tung ra thị trường các sách viết về thế giới phù thủy, pháp thuật phương Tây - đề tài được xem là “ăn theo” sự thành công của chú bé phù thủy Harry Potter.

Để “đánh thức những thị hiếu mới của người đọc”, người làm sách phải am hiểu nhu cầu bạn đọc, tìm thấy khả năng gắn kết một loại nội dung mới ở nước ngoài tương thích với bạn đọc VN. Điều này là thách thức thường xuyên với một thị trường đọc đang mở rộng như nước ta hiện nay.