Rồi còn giở lại mấy trang đầu sách xem lại chữ ký người tặng, xem lại cuốn sách nào các con mua tặng mẹ; ông chồng kỷ niệm vợ nhân dịp nào, ngày tháng năm nào mà có sự hiện diện lão nhà thơ Gamzatôp với những vần thơ văn vừa mềm mại như tóc mai trước gió, vừa mạnh bạo gầm ré như khủng long...

Mấy năm trước, có bà đồng nát quen cùng tuổi Nhâm Ngọ với tôi thường ghé, bà không hề hỏi tôi có sách cũ bán hôn, mà luôn giới thiệu hôm nay có Đất vỡ hoang, Hãy để cho ngày ấy lụi tàn... Bà còn khoe có con nai thủy tinh làm thủ công; có bộ chén kiểu uống trà của Nhật hớp vô nghe tiếng chim kêu ríu rít, nhưng bình bị sứt quai rồi.

Bà có nhiều thứ khác cũng hay hay như vỏ chai rượu ngoại ba mặt, chai dẹp hình bao tử nhím... nhưng tôi chỉ thích mua sách. Nói sách cũ vậy chớ ai đó có một thời mê mệt, đóng bìa cứng nè, mạ vàng nè, còn ký tên hất thẳng một đường đụng tựa bìa Đời người chỉ sống có một lần.

Có những cuốn sách tôi đã đọc thời trẻ trung ở Hà Nội, đọc bên đường rừng thời chiến tranh, nhưng tôi vẫn chắt mót ken đầy kệ sách, giơ gáy ra một cách tự hào - “Quạt nồng ấp lạnh” cho đời nghệ sĩ mà lỵ! Nông dân còn có ách, có bừa, có cày, huống chi mình! Lại còn sách dân ca của anh em mình “hợp tác xã cấp thấp” làm ra.

Những cuốn sách dân ca Bến Tre, Hậu Giang, Kiên Giang, Sông Bé... quí hơn sinh mạng mình đang nằm buồn hiu, các nghệ nhân hát dân ca cũng chung cảnh ngộ với anh ép, anh ốp, anh Ki/ anh Dắt, anh Lỗ... cũ mèm, bụi bặm... bầu bạn với mối mọt, với con hai đuôi... mà tôi không nỡ lòng nào bỏ đi, dù các cụ đã tái xuất giang hồ chễm chệ bìa cứng designer, chữ vi tính đứng, ngồi, hàng trăm kiểu phông, co, bìa bọc ngoài bìa trong cứng mạ vàng, mạ bạc...

Nói vòng vo hoài, vừa mong bà đồng nát khua lụp cụp cây cân, vừa mong bả để cho mình yên hầu trọn nghĩa với mớ sách cũ, miễn sao lòng không ray rứt. Thôi, không giằng co nữa, trước sao thì sau vậy. Tôi ôm mớ giấy quảng cáo của các báo, gói các cụ lại, nhờ ông chồng mạnh tay chấn góc, cột dây thỉnh các cụ lên cái gác phụ mà có lần nhận thưởng cuốn Lang thang gió cát tôi làm “trang thờ” cho các cụ có nơi yên ổn.

Ôi, nói là để các cụ và trí tuệ loài người được yên ổn, nhưng tôi vụt nhớ câu hò của cố nghệ sĩ Quốc Hòa: Không có gì chắc hết á! Địa bàn nhắm hướng còn sai, vợ chồng mà còn không chắc, gái trai đâu có chắc gì!? Các cụ rồi cũng phải hóa thân, đến khi nào đó không phải là bà đồng nát mà là cô đoàn viên làm kế hoạch nhỏ.

Không cần cân các cụ, các cụ cũng sẽ biến thành hàng tấn gam giấy trắng tinh, xong các cụ lại ngồi chễm chệ mà ca ngợi thuyết biện chứng pháp rằng "Vật chất không mất đi...". Đã trưa trờ, lần nào dọn dẹp chỗ ở cũng vậy, nhưng bữa nay hai đứa mệt phờ vì phải khiêng các cụ lên gác. Các cụ nặng quá, các cụ nhiều chuyện quá, các cụ viết lách làm gì những chuyện đấu tranh, những trắng đen, những đạo đức làm người; đời nay người ta viết không giống như các cụ chút nào.

Thôi thì... nhớ lời má tôi, người đã hưởng thọ với đời này được một trăm lẻ hai tuổi. Thuở sanh tiền, mỗi khi dọn dẹp nhà cửa má tôi vui lắm. Người nói dời cái bàn cái tủ, chùi bụi moi rác, đổi dời vài cái kệ, dời cái đivăng để bên cửa sổ... là thấy vui mắt, thấy nhà mình như có cái gì mới mới.

Tôi liếc hình má trên bàn thờ, cụ đang nhìn xuống con rể và con gái khệ nệ bết bát khiêng hết gói này tới thùng khác. Chắc cụ nghĩ: hình như chúng nó đang chơi trò trốn kiếm với bà đồng nát... Kìa bả chớ ai, bả đang bước những bước chân nặng trịch gọi tôi, rủ tôi mua sách cũ, có mấy cuốn còn mới lắm, rẻ rề hà!