Phóng to

Luật sư Nguyễn Văn Trung

TT - Liên quan đến vụ “siêu lừa” Nguyễn Đức Chi (Khánh Hòa), sau gần hai tháng kể từ khi cơ quan điều tra khởi tố bị can đối với ông Trần Minh Duân - nguyên phó chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa - Viện Kiểm sát (VKS) nhân dân tối cao mới ra quyết định phê chuẩn việc khởi tố này. Như vậy có đúng luật không?

Theo luật sư Nguyễn Văn Trung (phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM) việc bắt buộc VKS cùng cấp phê chuẩn quyết định khởi tố bị can của cơ quan điều tra được qui định trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 (có hiệu lực từ ngày 1-7-2004). Đây là một qui định mới nhằm hạn chế oan sai, tránh tình trạng khởi tố tràn lan khi chưa có đủ chứng cứ.

Theo điều 126 Bộ luật tố tụng hình sự, trong 24 giờ kể từ khi ra quyết định khởi tố bị can, cơ quan điều tra phải gửi quyết định khởi tố và tài liệu liên quan cho VKS cùng cấp để phê chuẩn. Trong thời hạn ba ngày, VKS sẽ ra quyết định phê chuẩn hoặc hủy bỏ quyết định khởi tố của cơ quan điều tra.

* Vậy khi VKS chưa phê chuẩn thì quyết định khởi tố bị can đã có hiệu lực hay chưa? Việc kéo dài thời gian phê chuẩn của VKS có vi phạm gì?

Luật sư Trần Mỹ Thoa (phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng quyết định khởi tố bị can của cơ quan điều tra có hiệu lực ngay từ thời điểm ký quyết định. Người bị khởi tố trở thành bị can trong vụ án, bị đặt trong vòng điều tra kể từ thời điểm có quyết định khởi tố bị can.

Ngay sau khi khởi tố bị can, cơ quan điều tra phải tống đạt quyết định khởi tố cho bị can mà không chờ đến khi có quyết định phê chuẩn của VKS. Nếu VKS phê chuẩn quyết định khởi tố của cơ quan điều tra thì gửi ngay cho cơ quan điều tra để tống đạt cho bị can.

Ngược lại, nếu VKS không đồng ý với việc khởi tố của cơ quan điều tra thì ra quyết định hủy bỏ quyết định khởi tố của cơ quan điều tra và cơ quan điều tra cũng phải tống đạt quyết định này cho bị can.

Phóng to

Luật sư Trần Mỹ Thoa

Còn luật sư Nguyễn Văn Trung (phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM) cho biết có nhiều vụ ánVKS không phê chuẩn trong thời hạn ba ngày như luật qui định nhưng quyết định khởi tố của cơ quan điều tra vẫn có giá trị và cơ quan điều tra vẫn được tiến hành các hoạt động điều tra đối với bị can như: lấy cung, áp dụng các biện pháp ngăn chặn...

Việc chậm phê chuẩn của VKS là hành vi vi phạm tố tụng của cơ quan này. Tuy nhiên, nguyên nhân chậm trễ của cơ quan kiểm sát có rất nhiều lý do “tế nhị”: do cơ chế, còn chờ chỉ đạo, xin ý kiến cơ quan này, cơ quan khác... Dù VKS có vi phạm thời hạn tố tụng trong phê chuẩn nhưng luật lại không có qui định chế tài đối với các vi phạm này nên rất dễ dẫn đến tình trạng chậm trễ của VKS.

* Trong trường hợp bị can đã bị khởi tố nhưng sau đó VKS không phê chuẩn thì bị can có quyền đòi bồi thường thiệt hại vì bị oan sai hay không, thưa các luật sư?

Theo luật sư Nguyễn Văn Trung, những trường hợp VKS không phê chuẩn là rất hiếm bởi ngay từ khi khởi tố vụ án, VKS cũng đã phải phê chuẩn quyết định khởi tố vụ án khi có dấu hiệu phạm tội.

Khi bị khởi tố bị can, quyền lợi của một công dân bị hạn chế rất nhiều, thậm chí đối với những người có chức vụ, quyền hạn thì còn có thể bị tạm đình chỉ chức vụ, uy tín, danh dự cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Vì thế, về nguyên tắc, khi VKS ra quyết định hủy quyết định khởi tố bị can của cơ quan điều tra thì bị can hoàn toàn có quyền đề nghị cơ quan điều tra phải xin lỗi và bồi thường thiệt hại vì bị khởi tố oan theo nghị quyết 388 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và điều 620 Bộ luật dân sự năm 2005.

* Báo chí cũng thường thông tin ngay khi có quyết định khởi tố bị can của cơ quan điều tra. Các cơ quan báo chí có trách nhiệm gì đối với trường hợp sau này VKS không phê chuẩn quyết định khởi tố?

Luật sư Trần Mỹ Thoa nhấn mạnh báo chí đăng tải các quyết định của cơ quan điều tra như khởi tố bị can, việc tống đạt quyết định khởi tố hay các biện pháp ngăn chặn, đề nghị tạm đình chỉ chức vụ... là không sai vì đó là các quyết định của cơ quan điều tra.

Tuy nhiên nếu báo chí đã đăng thông tin khởi tố của cơ quan điều tra nhưng nếu VKS không phê chuẩn thì cũng phải đăng tải việc không phê chuẩn này một cách khách quan để đảm bảo công bằng về thông tin, giải tỏa tâm lý cho người bị oan sai.