Đứng trước lựa chọn đóng cửa hay tiếp tục sản xuất, không ít doanh nghiệp đành chấp nhận ngủ đông, cũng không ít ông chủ vượt lên nghịch cảnh, vừa sản xuất, vừa cách ly.

Giữ ánh đèn tiếp tục sáng trong nhà máy trong hoàn cảnh này không đơn thuần chỉ là một quyết định thuần túy về kinh doanh mà là sự lựa chọn để giữ miếng cơm manh áo cho công nhân, cũng là sự sống còn của doanh nghiệp.

Hay tin công ty vận động người lao động ở lại trong nhà xưởng, theo mô hình "3 tại chỗ", anh Lê Hoàng Cương, 37 tuổi, quản lý dự án của Công ty CP Xây dựng Kiến trúc AA (AA Corporation), quyết định ở lại nhà máy, biên vội một bài thơ báo tin cho vợ.

Nhà máy cần anh chẳng thể ngồi yên

Nhiều dự án còn đang chờ phía trước

Đồng đội ngóng trông đơn hàng giao kịp

Trên dưới đồng lòng, quyết chí bền gan…

Anh Cương, nhà ở Thủ Đức, TP.HCM, thường xuyên đi công tác tại các công trình, lần này là Tây Ninh, nơi nhà xưởng của AA Corporation có 1.000 công nhân.

Một chiến dịch "thần tốc" xây dựng cơ sở cho các công nhân cách ly tại chỗ khi nhận thấy nguy cơ dịch bệnh sẽ xâm lấn khối sản xuất đã được thực hiện. Suốt một tháng nay, nhà xưởng của công ty vẫn luôn sáng đèn và rộn vang tiếng vận hành máy móc cho ra lò những bộ bàn ghế, kệ tủ... để kịp các đơn hàng xuất khẩu.

Buổi trưa, vào giờ ăn, màn hình tivi lớn đặt giữa nhà ăn vọng lên tiếng hát khích lệ tinh thần từ khối hành chính ở tòa nhà Bitexco (TP.HCM). Chiều đến, không gian sinh hoạt chung trong khuôn viên nhà xưởng là các tốp công nhân đánh bóng chuyền, chơi bóng bàn...

Ông Nguyễn Chánh Phương - phó tổng giám đốc AA Corporation - cho biết do có sự chuẩn bị từ trước, công ty đã áp dụng mô hình lưu trú tập trung trước khi các tỉnh thành phía Nam bắt buộc "3 tại chỗ" cả chục ngày. Hai nhà xưởng ở Long An cũng áp dụng mô hình "3 tại chỗ" nên sản xuất không bị đình đốn.

Tại TP.HCM, 10 tiếng đồng hồ sau khi áp dụng yêu cầu bắt buộc "3 tại chỗ", Công ty TNHH SXTM Tân Quang Minh (Bidrico) đã cho gần 300 công nhân xét nghiệm COVID-19 lần thứ 5 để sàng lọc. Tất cả âm tính, và nhà xưởng này chính thức bước vào một giai đoạn ăn ở, sản xuất tập trung "chưa từng có".

Ông Nguyễn Đặng Hiến - tổng giám đốc Bidrico - cho biết dù đã có sự chuẩn bị từ trước, nhưng "đây là quyết định không hề dễ dàng giữa bối cảnh tứ bề gian khó".

Tứ bề gian khó là bởi, Bidrico, doanh nghiệp sản xuất nước giải khát, phải đối mặt với nhu cầu tiêu thụ giảm, vì thế nếu tiếp tục sản xuất thì công ty sẽ phải hy sinh lợi nhuận, và chủ yếu để duy trì máy móc và giữ việc làm cho người lao động.

Ông Hiến nhẩm tính, mỗi tháng thuê bệnh viện đến xét nghiệm cho các công nhân khoảng 4 đợt, mỗi lần chi phí hết 100 triệu đồng, đến nay đã 6 đợt.

"Dù khó đến mấy cũng không được nản lòng để nhà máy tiếp tục hoạt động và đảm bảo đầy đủ phúc lợi cho công nhân đã đồng cam cộng khổ với doanh nghiệp lúc ngặt nghèo" - ông Hiến nói.

Trong ngành may, ông Phạm Văn Việt - tổng giám đốc Công ty Việt Thắng Jean - cho biết doanh nghiệp này đã áp dụng "3 tại chỗ" từ nhiều ngày qua để đảm bảo thời gian xuất sang châu Âu.

Theo ông Việt, công ty ở TP.HCM có hơn 1.000 công nhân, phân nửa công nhân đăng ký ở lại nhà xưởng. Tuy vậy, chỉ có khoảng 350 công nhân được bố trí sản xuất, số còn lại đã bị phong tỏa bên ngoài không thể vào nhà xưởng hoặc phải đảm trách các công đoạn không đúng với chuyên môn.

Hàng loạt công ty tại Tây Ninh và TP.HCM, cùng với các doanh nghiệp ở Bình Dương, Long An, Cần Thơ, từ miền Đông đến miền Tây, đang tìm mọi cách để duy trì vừa cách ly vừa sản xuất, một mặt giữ cho người lao động có công ăn việc làm, mặt khác tìm cách duy trì chuỗi cung ứng của nền kinh tế.

Bà Lý Kim Chi -  chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP.HCM - cho biết hiện các doanh nghiệp đang áp dụng "3 tại chỗ" rất lo lắng trước nguy cơ hiện hữu là phải dừng sản xuất. Cho dù, nhiều lo lắng, lại tăng chi phí, nhưng nhờ áp dụng mô hình vừa sản xuất, vừa lưu trú tập trung mà nhiều doanh nghiệp chủ lực của ngành, nhất là doanh nghiệp ở nhóm thịt gia cầm, gia súc hầu hết giữ được năng lực sản xuất từ 100-200%.

Dệt may là một trong những ngành đóng góp kim ngạch xuất khẩu lớn và sử dụng lực lượng lao động đông đảo, và các doanh nghiệp đang nỗ lực duy trì hoạt động sản xuất, không để đứt gãy chuỗi cung ứng.

Theo ông Việt, số lượng doanh nghiệp ngành dệt may hiện đáp ứng được tiêu chí "3 tại chỗ" hay "1 cung đường 2 địa điểm" rất ít. Ngay cả các doanh nghiệp đáp ứng được và đang sản xuất cũng chỉ bố trí sản xuất cho 35-50% số lao động để đảm bảo giãn cách và thực hiện 5K, khiến công suất sản xuất giảm đáng kể, khó đáp ứng đúng tiến độ giao hàng cho các hợp đồng đã ký.

Hiệp hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.HCM cho biết hội hiện có khoảng 400-500 doanh nghiệp thành viên, trong đó còn khoảng 60% doanh nghiệp vẫn duy trì sản xuất. Tuy nhiên, công suất sản xuất giảm mạnh, dao động từ 30-80%.

Để có một quy trình ăn ở tại chỗ một cách trơn tru, ông Việt cho biết doanh nghiệp phải mất đến 5 ngày để đi từng bước lo cho chuyện ăn, ở, nghỉ ngơi của công nhân như thế nào.

"Mỗi người mỗi tính cách, nhịp sống sinh hoạt khác nhau nên khi vào sinh hoạt tập trung phải dung hòa lại, dặn dò nhau từng chuyện nhỏ từ chuyện đi nhẹ nói khẽ, nâng cao tính kỷ luật khi sống tập thể. Về mặt này, công ty phải rất linh hoạt và tế nhị mới ổn định được nơi lưu trú cho anh em công nhân" - ông Việt kể.

Chi phí tăng cao là điều không thể tránh khỏi, nhưng để bảo đảm an toàn cho người lao động và cho cộng đồng, không ít doanh nghiệp đã phải chọn cách khác. PouYuen Việt Nam chẳng hạn, nơi có số công nhân đông nhất TP.HCM, đã phải dừng sản xuất từ ngày 14-7, rồi lại tiếp tục thông báo ngưng sản xuất đến hết ngày 9-8. Số công nhân quá đông, với hơn 56.000 người, PouYuen cho hay họ không thể thực hiện sản xuất theo phương án "3 tại chỗ" hay "1 cung đường 2 địa điểm". Hiện tại, doanh nghiệp này chỉ áp dụng "3 tại chỗ" cho các lao động cần thiết để duy trì vận hành trong khu công nghiệp mà thôi.

Ông Chu Tiến Dũng - chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM - cho biết hiện có khoảng 60% doanh nghiệp tại các khu công nghiệp, khu chế xuất ở TP đăng ký hoạt động theo hình thức "3 tại chỗ" với quy mô nhân sự duy trì từ 30-50%.

Tuy nhiên, trong quá trình kiểm tra, có nhiều doanh nghiệp chưa đủ điều kiện hoạt động như khó bố trí mặt bằng, thiếu hệ thống vệ sinh, việc ăn uống, không đảm bảo giãn cách... nên phải tạm ngưng hoạt động để khắc phục.

Việc duy trì nơi ăn ở, sản xuất tập trung là một lựa chọn đau đầu, nhưng các doanh nghiệp đã quyết tâm thực hiện "3 tại chỗ" để tạo thêm các nguồn lực chống dịch, giữ mục tiêu xuất khẩu, tăng trưởng của TP.HCM, theo ông Dũng.

Tính đến đầu tháng 8, tại Bình Dương, số doanh nghiệp đăng ký thực hiện phương án "3 tại chỗ" và "1 cung đường 2 địa điểm" là hơn 3.900 doanh nghiệp với hơn 400.000 lao động. Ở Đồng Nai, con số này là 1.200 doanh nghiệp với 130.000 người. Trong khi đó, ở Long An, có khoảng 930 doanh nghiệp đăng ký hoạt động theo phương án "3 tại chỗ" với khoảng 50.000 người lao động.

Không chỉ các doanh nghiệp nội, khối doanh nghiệp FDI cũng áp dụng "3 tại chỗ". Ông Nguyễn Văn Bé - chủ tịch Hiệp hội Các doanh nghiệp khu công nghiệp TP.HCM - cho biết rất nhiều doanh nghiệp FDI đã bố trí nơi lưu trú tập trung để vẫn đảm bảo xuất khẩu, tránh đứt gãy chuỗi giá trị toàn cầu. Không ít doanh nghiệp tại Khu công nghệ cao TP.HCM đã thuê các khách sạn lớn ở quận 1 để cả ngàn người lao động lưu trú như Công ty Intel, Jabil Việt Nam...

Mục tiêu kép - vừa chống dịch vừa sản xuất - là một tham vọng khá thách thức. Không chỉ ở TP.HCM, 19 tỉnh thành đồng loạt thực hiện giãn cách theo chỉ thị 16. Chuỗi cung ứng bị thách thức, hoạt động sản xuất bị xáo trộn, đình đốn. Để giữ các nhà máy, nhà xưởng tiếp tục sáng đèn là một nỗ lực vô cùng lớn, và là những lựa chọn cân não.

Chính vì thế, giữ cho nhà xưởng sáng đèn không chỉ giúp doanh nghiệp giữ thị phần, uy tín và lòng tin của đối tác quốc tế, mà còn là trách nhiệm của doanh nghiệp, là cuộc an sinh, nếu nhìn vào cảnh từng đoàn công nhân đang rời TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương về miền Tây, miền Trung, miền Bắc trong những ngày qua.

Cuộc chiến chống dịch được xác định là lâu dài. TP.HCM đã thành lập Tổ tư vấn phòng chống dịch COVID-19 và hồi phục kinh tế gồm 8 người, do tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh, giám đốc Trường Chính sách công và quản lý Fulbright, làm tổ trưởng. Một nhóm "xử lý nhanh" các vướng mắc của doanh nghiệp cũng đang được xúc tiến thành lập, do ông Võ Văn Hoan, phó chủ tịch UBND TP.HCM, đứng đầu.