Phóng to

“Thần dược” tràn lan, chúng không được cấp phép, ai tin thì dùng. Phần lớn người dùng là người nghèo, ít tiền và ít hiểu biết

TT - Tại Phnom Penh (Campuchia) “thần dược” được bào chế và bán rất... vô tư theo “bí quyết” gia truyền và hầu như không bị cơ quan chức năng nào quản lý. Mỗi tiệm thuốc nam tự bào chế riêng một vài loại thuốc khác nhau, được đóng gói với một tờ hướng dẫn sử dụng kèm theo. Đã có nhiều trường hợp tử vong vì lạm dụng “thần dược”.

Kỳ 1: Thần dược... cứu nhân vật?! Kỳ 2: Truy tìm... “thần dược”

“Thần dược” giả của “thần dược” dỏm

Phóng to Đại tá - bác sĩ Heng Sovanna Rith (phải) cho biết đã xuất hiện nhiều ca biến chứng nặng do dùng các loại “thần dược” Tôi là nạn nhân * Năm 1998, khi học tập và công tác ở Hà Nội, tôi từng dùng loại thuốc như thế này để trị bệnh viêm xoang mũi mãn tính, thông qua sự giới thiệu của bà hàng nước nơi tôi làm việc. Hồi đó thuốc này rất rẻ, chỉ 6.000đ/gói, cũng là dạng bột màu vàng và có mùi hăng hắc. Lúc đầu uống vào có cảm giác bệnh thuyên giảm, người tăng cân rất nhanh. Nhưng sau đó thì mặt nổi nhiều mụn và luôn có cảm giác không được khỏe. Đáng nói là nếu không tiếp tục dùng thuốc thì càng khó chịu, có vẻ bệnh nặng thêm. Tôi thấy bất thường nên đã ngưng, không dám sử dụng nữa. HO NGUYEN (rangkhanh 263@...) * Anh N.T.T. (30 tuổi, xã Nhân Điền, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai) cho PV Tuổi Trẻ biết: cách đây vài tháng, qua người quen ở TP.HCM giới thiệu có loại thuốc hay của Campuchia uống vào sẽ không bị kiệt sức, mất sức, anh đã nhờ họ mua giùm hai bịch “thần dược” từ Châu Đốc, An Giang với giá 220.000đ bịch và uống thuốc rất đều. Khi uống vào anh ăn rất nhiều, ăn không biết no và hay buồn ngủ sớm, ngủ nhiều hơn bình thường. Sau khi uống hết 100 gói nhỏ trong vòng một tháng mười ngày, anh tăng đến 5kg (từ 55kg lên 60kg). Thấy lạ và nghi ngờ có corticoid, anh đã ngưng sử dụng thuốc. Sau khi ngưng thuốc anh bị sụt cân ngay và hay cảm thấy buồn nôn mà không biết vì sao.

Theo hướng dẫn của nhà báo Than Sokun (tạp chí Favorite, Campuchia), chúng tôi tìm đến khu vực đường 116, chợ Ôrơsey (thuộc quận 7, Makara, Phnom Penh), nơi được xem là quê hương của tất cả các loại “thần dược”. Ông Than Sokun nói rằng mỗi căn nhà ở khu vực này là một hiệu thuốc nam, mỗi hiệu thuốc là một “nhà sản xuất” riêng với vài loại “thần dược” khác nhau mà không cần giấy phép của ngành y tế cấp.

Dạo một vòng quanh khu chợ này thì thấy ngay các loại cây, rễ thuốc được bày la liệt cả ra vỉa hè, đường đi. Tiệm thuốc nào cũng thấy nhiều loại thuốc được đóng gói bày bán. Mỗi tờ hướng dẫn sử dụng kê công dụng thuốc dài dằng dặc với vài chục loại bệnh có thể trị hết. Tuy nhiên, đi từ đầu phố đến cuối phố vẫn không thấy loại “thần dược cứu nhân vật” của “thầy” Kheng KimSam đâu.

Chúng tôi bèn đưa tờ hướng dẫn của “thần dược” này cho một chủ tiệm. Cô này xem xong chạy vào bên trong lục lọi một hồi và lôi ra ba bịch thuốc giống nhau nhưng giá bán lại... khác nhau. Cô giải thích rằng ba loại thuốc này hoàn toàn khác nhau vì trong đó có một loại thuốc thiệt, còn hai loại kia là hàng nhái nên giá rẻ hơn (!). Xem kỹ tờ hướng dẫn, thấy ghi một loại thuốc do thầy Tiang Buon Kort bào chế, hai loại còn lại đều do “thầy” Kheng KimSam bào chế. Trong hai loại của “thầy” Kheng KimSam thì một loại có đóng dấu đỏ và một dấu vân tay điểm chỉ.

Chúng tôi gặp bác sĩ Hieng PunLey, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu y học cổ truyền quốc gia thuộc Bộ Y tế Campuchia, được ông cho biết: “Cả ba loại thuốc này đều không được ngành y tế cấp phép sản xuất. Trong hai thầy thuốc thì ông Tiang Buon Kort là người VN, tên thật là Trần Văn Phát. Năm 2005, trung tâm đã lấy mẫu kiểm nghiệm và phát hiện trong thành phần các loại thuốc trên có chất: diazepam, desamethasone...”.

Cũng theo bác sĩ Hieng PunLey, gần đây không hiểu vì lý do gì nhiều người đổ xô đi mua loại thuốc này đem về VN. Còn theo tìm hiểu của nhà báo Than Sokun, do thị trường VN “hút hàng”, nhiều người VN nhạy bén đã nhảy vào làm giả thuốc. “Cái này gọi là thần dược giả của thần dược dỏm đấy mà” - nhà báo Than Sokun dí dỏm.

Ai tin thì... dùng!

Để tìm hiểu công dụng của “thần dược”, chúng tôi tìm gặp đại tá - bác sĩ Heng Sovanna Rith, phó giám đốc Bệnh viện Cảnh sát Phnom Penh. Khi thấy chúng tôi đưa “thần dược” này ra, bác sĩ Heng Sovanna Rith lắc đầu ngao ngán nói: “Chúng tôi đã tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhân bị biến chứng nặng qua gan, thận vì lạm dụng thuốc này. Mới đây một bệnh nhân nhập viện trong tình trạng bệnh lý bị biến chứng nặng do dùng “thần dược” trong một thời gian dài trước đó”.

Cũng theo bác sĩ Heng Sovanna Rith, ở Campuchia nhiều người dân nghèo khi mắc bệnh thường không đến bệnh viện mà chỉ mua mấy loại thuốc này để uống. Nhưng, điều nguy hiểm là trong thuốc này người ta đã pha trộn các loại tân dược quá đát vào như corticoid, diazepam, desamethasone... Khi uống vào người bệnh thấy ngay tác dụng nhưng dùng lâu thì nguy hại vô cùng. Nhiều người sau một thời gian dài dùng “thần dược” đã bị biến chứng về thần kinh, mất trí nhớ, suy gan, suy thận...

Bác sĩ Heng Sovanna Rith cho biết hiện nay việc bào chế thuốc không chỉ do các thầy lang vườn mà một số người biết chút ngoại ngữ như tiếng Anh, tiếng Pháp có thể đọc và hiểu công dụng của tân dược nên cũng lén lút mua về trộn với nhiều loại bột, phẩm màu khác để cho ra... “thần dược” trị bách bệnh. Ông nhìn nhận các cơ quan chức năng ở Phnom Penh hiện không thể quản lý hết tất cả cơ sở bào chế các loại “thần dược” này vì “đây là vấn đề của lịch sử và nhận thức”.

Tại Vụ Quản lý dược và thực phẩm, ông Yong DaraVuth - trưởng bộ phận quản lý kinh doanh thuốc của vụ, thừa nhận rất khó kiểm soát việc buôn bán và sản xuất các loại thuốc này vì hầu hết những nơi sản xuất tự làm theo kinh nghiệm gia truyền. Mặt khác, do nhân sự ít nên vụ này chỉ tập trung quản lý mảng tân dược, trong khi đó ở Campuchia các loại thuốc nam gia truyền được người dân bào chế tràn lan. Chúng được buôn bán, sử dụng và được mặc nhiên công nhận trên thị trường, tùy sự tin dùng mà người dân mua. Ông Yong tỏ vẻ bất ngờ khi thấy chúng tôi quan tâm đến việc quản lý các loại thuốc này. Ông cũng thừa nhận rất ít các nhà bào chế thuốc nam nghĩ đến việc xin cấp phép sản xuất, bào chế và lưu hành thuốc ở Campuchia.

Phóng to Ở chợ cửa khẩu Long Bình (An Phú) không chỉ có “thần dược” dân tộc cứu nhân vật mà còn có hằm bà lằng “thần dược” khác từ Campuchia tràn qua. Khách hàng thường là người nghèo và cả du khách mua về... làm quà cho người thân (!) - Ảnh: Đ.Vịnh Tại chợ cửa khẩu Long Bình (An Phú) và khu du lịch núi Sam (thị xã Châu Đốc, An Giang), ngoài những thứ “thần dược” nói trên thì nhiều thứ thuốc Campuchia tương tự cũng được tiếp thị chào bán với du khách. Đưa bịch thuốc viên màu đen như thuốc tễ bên ngoài có in hình con tê giác, một tay chuyên đánh hàng từ chợ gò Thamau về Châu Đốc quảng cáo với chúng tôi: “Phụ nữ ốm yếu, xanh xao... uống liên tục trong hai tháng mặt hồng lên, thân hình hấp dẫn. Còn đàn ông thì tinh lực dồi dào, mạnh như... tê giác”. Nhiều chủ hàng khác giới thiệu mấy loại “thần dược” có tên “thần y” đặc trị ung thư, xơ gan, bại liệt, yếu tim... mà phần lớn nhãn không ghi tiếng Việt. Tâm, có quầy đông dược ở Thanh Bình (Đồng Tháp), đang xem hàng, kể: “Người ta hỏi mua mấy thứ này nhiều lắm nên tụi tui tìm mua về bán”. Theo tìm hiểu của chúng tôi, tại các cửa ngõ biên giới An Giang có cả chục loại “thần dược” nguồn gốc từ Campuchia thật giả khác nhau. Tất cả đều có công dụng bồi dưỡng cơ thể và trị đủ thứ bệnh, kể cả bệnh nan y, nói chung bất kể bệnh gì cũng dùng được...