Các loại nông sản tại siêu thị hầu hết được đưa từ nhiều nơi khác về có giá bán khá cao, sản phẩm nông dân ĐBSCL làm ra không có mặt bởi khó vào siêu thị - Ảnh: Đ.Vịnh

Được xem là vựa nông, thủy sản lớn nhất cả nước với không ít sản phẩm được xuất sang nhiều nước, nhưng thời gian qua nhiều loại nông sản tại ĐBSCL vẫn đứng ngoài hệ thống siêu thị trên chính các địa phương này.

Hơn 90% các loại rau, củ, quả bày bán tại các siêu thị ở khu vực ĐBSCL hiện nay là sản phẩm từ nhiều địa phương khác chuyển về, trong khi sản phẩm “cây nhà lá vườn” chiếm tỉ lệ không đáng kể.

Đây là thông tin được chính các cơ quan chức năng và hệ thống siêu thị tại các địa phương này công bố.

Trong khi các siêu thị đưa ra nhiều lý do để giải thích cho hiện tượng này như sản phẩm không đảm bảo an toàn vệ sinh, không có chứng nhận, chưa đáp ứng yêu cầu sản phẩm hàng hóa..., nhiều ý kiến cho rằng chính phương thức lấy hàng, tổ chức hệ thống thu mua... của hệ thống siêu thị cũng là rào cản đối với nông sản địa phương.

Chủ yếu tiêu thụ ở chợ truyền thống

Chuyên trồng hoa màu, bà Nguyễn Thị Hà (P.Mỹ Hòa, TP Long Xuyên, An Giang) cho biết đã đầu tư nhà lưới, hệ thống tưới tiêu, áp dụng mô hình trồng hoa xung quanh phòng ngừa sâu bệnh để sản xuất các loại rau sạch.

Thế nhưng, từ nhiều năm nay sản phẩm chỉ bán được cho cánh bạn hàng, có thời điểm giá bán tính ra không đủ bù chi phí thuê nhân công thu hoạch.

“Nhiều lần vào siêu thị mua sắm thấy nhiều loại rau quả có giá bán cao mà ham, nải chuối mình bán chỉ 5.000 đồng, trong siêu thị bán tới 40.000 đồng. Nhưng muốn đưa hàng vào siêu thị khó quá, phải đăng ký rồi xin giấy chứng nhận đạt chuẩn của siêu thị quy định, chưa kể mình không thể giao dịch trực tiếp với họ. Phải chi có một ai đó đứng ra làm cầu nối” - bà Hà chia sẻ.

Cạnh trung tâm TP Long Xuyên, xã Mỹ Hòa Hưng có 250ha đất chuyên canh rau màu, trong đó có mô hình sản xuất rau an toàn theo hướng VietGap đầu tiên tại An Giang.

Tuy nhiên, hầu hết rau màu chủ yếu đưa về các chợ quanh vùng tiêu thụ, cung cấp cho bữa ăn phục vụ du khách đến đây du lịch homestay, du lịch cộng đồng.

Ông Trần Anh Châu, chủ tịch Hội Nông dân xã Mỹ Hòa Hưng, cho biết thời gian qua hội đã phối hợp với Trạm bảo vệ thực vật, Trạm khuyến nông và Phòng kinh tế của TP Long Xuyên triển khai rộng rãi việc áp dụng quy trình sản xuất ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ về giống, kỹ thuật canh tác rau an toàn.

Tuy nhiên, hầu hết sản phẩm vẫn chỉ tiêu thụ ở các chợ, số lượng đưa vào các siêu thị không đáng kể, mỗi ngày chỉ khoảng 250-300kg rau.

Tại TP Sóc Trăng (tỉnh Sóc Trăng) cũng có tổ hợp tác rau an toàn với khoảng 2,1ha trồng các loại rau như cải xanh, mồng tơi, dưa leo, đậu đũa... đạt chuẩn VietGAP nhưng những sản phẩm này lại chủ yếu bán ở chợ phường 2 với khoảng 100-200kg vào mỗi buổi sáng, còn lại bán cho thương lái.

Bà Đặng Thị Kim Ngọc - trưởng Phòng kinh tế TP Sóc Trăng - cho biết chính quyền địa phương đã có tổ chức cho siêu thị Co.op Mart Sóc Trăng gặp gỡ nông dân nhưng do siêu thị lấy rất ít (80kg/ngày) nên nông dân chỉ còn cách bán cho thương lái hoặc đem ra chợ.

Ông Nguyễn Hữu Tặng - phó chủ tịch UBND Q.Thốt Nốt (TP Cần Thơ) - cho biết địa bàn này có hai phường chuyên canh rau sạch (chủ yếu là hẹ) với hơn 50ha và hai làng nghề (bánh tráng và đan lát) nhưng nhiều năm nay sản phẩm không thể đưa vào siêu thị.

Đại diện lãnh đạo UBND huyện Cờ Đỏ (TP Cần Thơ) cũng cho biết địa phương có mặt hàng gia cầm sạch nhưng lại bị vướng đầu ra, chủ yếu bán ở chợ truyền thống nên giá không cao. Tương tự, sản phẩm rau sạch được huyện triển khai nhiều nhưng chủ yếu bán ở chợ truyền thống.

Vào siêu thị không dễ

Ông Nguyễn Văn Hào, một người trồng dâu Hạ Châu (huyện Phong Điền, TP Cần Thơ), cho biết sản phẩm dâu Hạ Châu của các xã viên rất có tiếng, chất lượng, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, đạt những tiêu chí của siêu thị.

Tuy nhiên, sản phẩm này vẫn chưa vào siêu thị do giữa hai bên chưa đi đến tiếng nói chung. “Siêu thị lấy hàng số lượng có hạn, chọn trái tốt nhưng không làm ăn theo kiểu mua đứt bán đoạn mà trả lại hàng cho nông dân nếu không tiêu thụ hết.

Số hàng trả về không được thanh toán tiền, trong khi sản phẩm để qua một tuần bị hư hại nên đành phải bỏ chứ bán cho ai nữa, chưa kể giá cả bán cho siêu thị cũng rất thấp” - ông Hào nói.

Tương tự, ông Triệu Công Đỉnh, nông dân trồng rau an toàn ở phường Long Tuyền (Q.Bình Thủy), cho biết từ năm 2005 đã bắt đầu đưa các mặt hàng nông sản vào các siêu thị tại Cần Thơ, sau khi những sản phẩm này được cơ quan chức năng chứng nhận an toàn.

Tuy nhiên, từ năm 2009, HTX trồng rau của ông không còn làm ăn với các siêu thị nữa mà chuyển sang bán hàng chợ vì các thủ tục mà phía siêu thị đưa ra quá khắt khe.

“Ngoài việc chứng minh nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa, HTX còn phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn khác như xây dựng nhà xưởng, làm thương hiệu... nên chúng tôi không thể tiếp tục đưa hàng vào siêu thị” - ông Đỉnh giải thích.

Ông Huỳnh Dù Chênh - chủ nhiệm HTX ngò rí Bạc Liêu - cho biết HTX có 11 xã viên với hơn 10ha nhưng sản phẩm làm ra chủ yếu bán cho thương lái, không vào được siêu thị bởi nông dân không có điều kiện để được cấp giấy chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm do chi phí lớn, chưa kể các yêu cầu khác về chất lượng hàng hóa của siêu thị.

Tương tự, ông Lê Thanh Tú - chủ tịch Hội Nông dân xã Hiệp Thành, TP Bạc Liêu - cho biết địa phương có khoảng 331ha rau màu, siêu thị Co.op Mart Bạc Liêu cũng đã đến tìm hiểu nhưng sau đó từ chối mua hàng với lý do sản phẩm không đáp ứng được những tiêu chuẩn mà siêu thị đặt ra nên đến nay nông dân chỉ biết đem hàng tiêu thụ tại các chợ.

Bà Đặng Thị Kim Ngọc khẳng định nhu cầu rau màu của siêu thị rất lớn, nhưng nông dân khó đưa sản phẩm vào siêu thị bởi đòi hỏi sản phẩm phải sản xuất theo quy trình an toàn vệ sinh nghiêm ngặt, trong khi diện tích sản xuất rau an toàn hiện vẫn còn nhỏ lẻ, chỉ hơn 7ha.

Theo ông Trần Anh Châu, ngoài áp dụng quy trình sản xuất sạch, muốn đưa rau an toàn vào siêu thị cần phải sơ chế, bảo quản... “Phần lớn nông dân không có vốn đầu tư, không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của siêu thị, chưa kể tâm lý thu hoạch xong bán ngay cho thương lái để có tiền tươi thóc thật nên cũng không mặn mà gì về chuyện đưa hàng vào siêu thị” - ông Châu nói.

Kỳ tới: Liên kết để tìm đầu ra cho nông sản