 Phóng to |
| Ảnh: VŨ BÌNH |
“Chung một dòng sông”
Nhiều chủ đò lắc đầu ngao ngán: “Đang là mùa mưa bão, đò nhỏ đi đường rừng, toàn là thác gập ghềnh rất nguy hiểm. Chịu, không đi được”. Dò hỏi khắp nơi, cuối cùng cũng có một chủ đò đồng ý chở chúng tôi đi với điều kiện “chỉ bảo đảm cho người về đến nơi chứ hành lý thì không chịu trách nhiệm”.
Bởi vì khi đi đến các thác nước cắt ngang con sông, người phải rời đò trèo qua thác. Thậm chí đò cũng phải được nhấc lên khi qua các con thác quá lớn, do vậy chuyện hành lý có thể rơi xuống thác là không tránh khỏi. Chúng tôi đành phải để những hành lý cồng kềnh lại hạt kiểm lâm.
 Phóng to |
| Giữa rừng già xa tít tắp này, người Katu ngày ngày vẫn đẽo gỗ, tạc tượng, làm nhà mồ để giữ nét truyền thống bao đời của tổ tiên - Ảnh: THÁI LỘC |
Trước đây, đàn ông Katu tiến hành các cuộc tiến công để lấy đầu hay máu của các bộ tộc khác khi họ bị mất mùa, dịch bệnh và cũng là dịp để cúng bái thần linh. Cũng có trường hợp cuộc “săn máu” chỉ thuần túy là cuộc trả thù “lấy máu trả máu, lấy đầu trả đầu” khi có một người trong làng bị người khác giết hay xúc phạm. Tục lệ này sau đó đã được bãi bỏ hẳn nhưng vẫn còn in sâu trong ký ức nhiều người khi nói về người Katu.
Thác rồi lại thác. Nước chảy xiết cuồn cuộn. Một bên là rừng già, một bên là núi cao sừng sững. Con đò rừng nhỏ bé oằn mình chở bốn người nhiều lần tưởng chừng sắp lật úp. Thỉnh thoảng con đò dường như muốn bắn tung lên khi đụng các ghềnh đá. Chúng tôi ghé vào thôn A Xăng của người Katu ở xã Thượng Long, Nam Đông, nằm kề bên dòng Tả Trạch.
Theo ông chủ đò Phan Mầu, thôn này còn giữ được những nét văn hóa truyền thống tiêu biểu nhất của những người Katu sống ở thượng nguồn sông Hương. Ghé vào nhà gươl, ngôi nhà làng của người Katu, để gặp già làng Rapát Dích xin tá túc lại bản một đêm. Già làng gần 90 tuổi nhưng vẫn còn khỏe mạnh, cười niềm nở: “Đã đến đây thì xem như đã là khách quí của thôn rồi”.
|
Ông Phan Mầu cho biết từ thượng nguồn dòng Tả Trạch về đến ngã ba Tuần (nơi hai nhánh sông gặp nhau để tạo thành dòng chính sông Hương chảy quanh TP Huế) phải qua khoảng 120 cái thác, trong đó có 55 thác lớn, nước chảy xiết. Nếu so với vùng thượng nguồn sông Hương bên phía nhánh Hữu Trạch, vùng Tả Trạch có khá nhiều bản làng cư ngụ vì địa hình thấp hơn và rừng rậm cũng thưa hơn. Chủ yếu ở khu này là các thôn, bản của người dân tộc Katu sinh sống. |
Tiếng hú của các thanh niên, trẻ em trong làng vang lên hòa cùng tiếng cồng, chiêng tạo nên âm thanh khá vui nhộn trong đêm tối. Thấy chúng tôi tỏ vẻ ngần ngại, già Dích giải thích rằng người Katu vốn hiếu khách nên mỗi khi có khách đến làng thì tổ chức đón mừng như thế.
Món ăn được dọn ra. Cơm lam với thịt nước trong ống tre uống với rượu làm từ nước trong lòng cây tavac. Rượu vài chung, già Dích kể: “Dòng sông thượng nguồn này gắn liền với cuộc đời của người Katu chúng tôi, như người mẹ nuôi dưỡng, tắm mát cho chúng tôi từ bé đến khi trưởng thành”. Già Dích nói ông chỉ mới nghe nói đôi lần về con sông Hương ở miền hạ lưu rất đẹp và có nhiều nhà cửa đông vui, nhưng chưa có dịp xuôi dòng sông về nơi đó bao giờ.
“Cùng chung một con sông nhưng những người sống ở thượng nguồn chúng tôi vẫn còn nghèo lắm anh à. Bà con mình chủ yếu làm rẫy mà mất mùa, bão lụt liên tục... Những đứa trẻ Katu ở các thôn khu này học lên cấp III đếm trên đầu ngón tay thôi. Chỉ mong chúng học hành lên cao, xóa hoàn toàn những mặc cảm về tục “săn máu” xa xưa và theo con sông này về xuôi học lên cao hơn nữa, mở mang kiến thức. Các bản làng ngày càng có nhiều trẻ em đi hết dòng sông này thì cuộc sống người Katu nay mai càng phát triển” - trưởng thôn A Xăng Rapát Ding thổ lộ.
 Phóng to |
| Rapát Hỏa (trái) và bạn gái bên dòng Tả Trạch - Ảnh: VŨ BÌNH |
“Đi hết một dòng sông” là câu nói của nhiều người Katu căn dặn con mình cố “ăn học đến nơi, đến chốn”, vì ở cuối con sông này “người ta tiến bộ hơn mình nhiều”, hãy ráng học để xuôi về cuối con sông học được cái hay, cái giỏi của họ. Đó cũng là ước mơ của nhiều chàng trai, cô gái trẻ Katu.
Đêm đã khuya. Ánh trăng càng lúc nhô cao trên đỉnh núi. Rapát Hỏa, cô gái Katu hiếm hoi đang học lớp 11 ở trường dân tộc nội trú của huyện, ngồi dậy khơi lại bếp lửa. Cô không muốn bó hẹp tuổi trẻ của mình ở mãi chốn núi cao, rừng rậm này. Hỏa cũng như những chàng trai, cô gái cùng trang lứa muốn đổi thay cuộc sống của mình, xóa đi những mặc cảm còn sâu trong lòng bao thế hệ về những con người gắn liền với tục lệ “săn máu, săn đầu người”. Đêm ấy, nằm ngủ trong nhà gươl, nghe tiếng hát văng vẳng trong đêm của các cô gái Katu, chúng tôi cứ trằn trọc mãi về ước mơ “đi hết một dòng sông” của họ nơi núi rừng sâu thẳm.
Trời vừa hừng sáng, chúng tôi đã phải chia tay với già làng Rapát Dích, với những người Katu tốt bụng và thôn A Xăng bên dòng Tả Trạch để tiếp tục chuyến hành trình xuôi về hạ lưu sông Hương. Rapát Hỏa tiễn chúng tôi tận bờ sông. Hỏa hi vọng một ngày nào đó sẽ được xuôi dòng về tận Huế kinh kỳ…
Chiếc đò rừng được thay thế bằng chiếc đò lớn hơn, xuôi ngược trên dòng sông thơ mộng uốn lượn qua các đền đài, lăng tẩm. Sông Hương hiền hòa đã là chứng nhân của nhiều triều đại. Những phủ đệ yên bình ven sông Hương còn đó, ở đó có những con người luôn nhớ về một dòng họ hoàng tộc đã qua, “nhớ không phải để luyến tiếc mà để sống tốt hơn ở đời này”.
___________________________
Kỳ tới: “Dòng sông hoàng gia”
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận