Các mái che tại trạm xe buýt được thiết kế để bảo vệ người chờ phương tiện trước nhiệt độ và thời tiết khắc nghiệt. Tuy nhiên, cách chúng được thiết kế có thể gây phản tác dụng.

Theo Hiệp hội Giao thông công cộng Mỹ, hơn 2/3 người dùng phương tiện công cộng đi bộ đến các trạm trung chuyển, nhưng nhiệt độ khắc nghiệt có thể khiến bước tiếp cận này trở nên khó khăn.

Ngay cả khi đến nơi, họ vẫn phải chịu đựng thời tiết và nhiệt độ cực đoan, dù trạm có mái che hay không.

Trạm chờ thế này không khác gì lò nướng khi trời nắng nóng. Ảnh: iStock

Một nghiên cứu của tổ chức vận động Transportation Alternatives cùng nhóm công bằng môi trường DEVELOP của NASA phát hiện rằng việc thiếu mái che hoặc cây xanh bóng mát ở các điểm dừng giao thông công cộng làm nhiệt độ cao hơn trên một số tuyến và điểm dừng nhất định.

Theo nhóm này, trong khi New York có hơn 15.000 điểm dừng xe buýt, chỉ 20% có mái che và 1/3 nằm gần bóng cây. "Đây là vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn khi mùa hè ngày càng nóng hơn và tình trạng giao thông xe buýt ngày càng tệ hơn do số lượng ô tô trên đường nhiều hơn" - The New York Times dẫn lời Em Friedenberg, quản lý nghiên cứu tại Transportation Alternatives.

Jaymarie Genoa, 17 tuổi, nói việc phải đi xe buýt vào mùa hè đã đủ khó khăn khi nhiều người chen chúc trong không gian chật hẹp, độ ẩm làm tăng mùi cơ thể và mồ hôi của họ.

Đứng chờ xe buýt ở một điểm dừng nơi mặt trời chiếu thẳng xuống và không có chỗ ngồi còn khiến trải nghiệm thêm khó chịu, đặc biệt khi xe mãi mới đến.

Ngay cả các trạm chờ có mái che cũng chưa chắc giúp người đi xe buýt thoải mái hơn. Nghiên cứu mới cho thấy các mái che có thể "làm tăng nhiệt độ, khiến người đi xe buýt phải chịu nguy cơ căng thẳng nhiệt".

Nhóm nghiên cứu từ Trung tâm Khoa học y tế Đại học Texas, Houston đo nhiệt độ cầu ướt (WBGT) - chỉ số tổng hợp giữa nhiệt độ không khí, độ ẩm, tốc độ gió và bức xạ mặt trời - tại các khu vực có bóng râm và không có bóng râm ở các trạm xe buýt tại Houston.

Nhóm nghiên cứu của Lanza cho biết nhiệt độ cao tại trạm chờ làm tăng nguy cơ sốc nhiệt cho hành khách, và có thể dẫn đến đột quỵ do nhiệt, đe dọa tính mạng.

Một nghiên cứu trên Science Direct nhấn mạnh cây xanh tại các điểm dừng xe buýt mang lại lợi ích làm mát lớn hơn so với mái che và giúp giảm nguy cơ mức độ đe dọa nhiệt cực cao và cao so với khu vực không có bóng cây. Nghiên cứu khuyến nghị các cơ quan giao thông công cộng đô thị trồng cây tại các điểm dừng và nhà ga để bảo vệ hành khách và lượng hành khách khỏi tác động của nhiệt độ cực cao.

Ngoài việc là một chiến lược quản lý nhiệt đô thị khả thi, trồng cây còn mang lại nhiều lợi ích đồng thời như cải thiện chất lượng không khí, giảm dòng chảy nước mưa, tăng cường đa dạng sinh học và giảm cảm nhận thời gian chờ của hành khách.

Khi bố trí mái che, việc hiểu rõ mức độ hành khách tại từng điểm và góc mặt trời trong ngày sẽ giúp tối ưu hướng đặt mái che để các điểm dừng và nhà ga không bị nắng trực tiếp vào giờ cao điểm.

Cũng cần xem xét các vật liệu sử dụng cho mái che, vì các nghiên cứu đã chỉ ra sự khác biệt về hiệu quả làm mát giữa vật liệu kim loại và nhựa cũng như mức độ trong suốt.

Quan trọng hơn, các thành phố nên hợp tác với người sử dụng phương tiện công cộng để hiểu rõ hơn về trải nghiệm của họ trong điều kiện nắng nóng cực đoan và đề xuất của họ về các chiến lược quản lý nhiệt.

Khi không thể trồng cây, các nhà nghiên cứu khuyến nghị xây dựng mái che với thiết kế giúp giảm căng thẳng nhiệt.

Nhìn chung, các trạm chờ xe buýt thường được thiết kế mang tính thực dụng và đơn giản, chú trọng công năng hơn là hình thức. Chúng che mưa nắng, có chỗ ngồi cho hành khách đợi xe, kiêm luôn vị trí đăng quảng cáo để bù đắp chi phí.

Phong trào "trạm xe buýt xanh" đang tìm cách để trạm xe buýt có thể làm nhiều hơn thế: vừa là giải pháp chống hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, vừa tạo môi trường sống cho các loài thụ phấn bản địa, và cuối cùng là minh họa sống động, quảng bá cho việc đưa thiên nhiên trở lại với không gian xây dựng.

Những trạm chờ kiểu này lần đầu phổ biến ở Hà Lan, nơi hiện có gần 1.000 trạm. Phong trào này sau đó lan rộng khắp châu Âu, cũng như sang Nhật Bản, Singapore và Canada. Tại Mỹ, theo tờ The Washington Post hồi giữa tháng 9, Boston đang dẫn đầu với 30 trạm xe buýt được lắp mái xanh - tức mảng thực vật trên phần mái che - từ mùa thu năm ngoái. Năm nay phong trào sẽ lan sang hai thị trấn ở bang Maryland và một số nơi khác.

Trạm xe buýt có cây xanh che mát ở Houston. Ảnh: Lucio Vasquez/Houston Public Media

Một lợi ích quan trọng của các trạm xe buýt xanh là chống lại hiện tượng đảo nhiệt đô thị. Mái xanh có thể tạo bóng mát nhiều hơn so với mái kính, và chúng không hấp thụ rồi phát tán lại nhiệt như mái lát nhựa đen. Thay vào đó, chúng có thể giữ nước đủ lâu để nước bay hơi, tạo ra hiệu ứng làm mát.

Jean-Luc Martel, giáo sư tại Đại học ÉTS Montréal (Canada), đã đo nhiệt độ bên trong các trạm xe buýt truyền thống và những trạm có mái xanh, phát hiện sự chênh lệch lên tới 10°C vào thời điểm cao điểm. Các mái xanh đã được ghi nhận là có thể giảm nhiệt độ không khí xung quanh tới 6,67°C.

Nếu được nhân rộng, hiệu ứng cộng dồn cũng rất đáng kể. Thành phố Boston ước tính rằng nếu toàn bộ 8.000 trạm xe buýt của họ đều có mái xanh, tổng diện tích không gian xanh sẽ tương đương gần 13 sân bóng đá.

Tất nhiên không phải muốn nhân rộng là được.

"Không nên phủ xanh một mái che đã 15 hay 16 năm tuổi. Lý tưởng nhất là bạn muốn đặt nó lên một mái hoàn toàn mới" - Chase Coard, nhà sáng lập kiêm CEO của Ecospaces, một công ty mái xanh ở Washington, cho biết.