Hình thức cho vay "alo là có tiền" xuất hiện khắp hang cùng ngõ hẻm từ thành thị đến nông thôn - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Với những lời quảng cáo có cánh như không cần thế chấp hay chứng minh thu nhập, chỉ cần "alô là có tiền" với lãi suất thấp, các đối tượng cho vay nặng lãi - tín dụng đen đã khiến nhiều người, chủ yếu là người nghèo sập bẫy, trở thành con mồi để họ "hút máu".

Dễ vay, khó thoát nợ

Ông Đ.B. (quận Liên Chiểu, Đà Nẵng) vẫn chưa hết lo sợ sau khi 2 vợ chồng ông bị đối tượng ngoài xã hội chém do con ông là Đ.T.D. (36 tuổi) vay tiền nhưng không có khả năng trả nợ.

Theo ông B., vợ chồng ông đã trả nợ cho con trai tổng cộng 10 lần với số tiền hơn 1 tỉ đồng. Nhưng anh D. tiếp tục vay và nợ 80 triệu đồng rồi rời khỏi nơi cư trú, trong khi vợ chồng ông cũng không còn khả năng tiếp tục trả nợ thay.

Sau nhiều lần đòi tiền không được, một đối tượng là dân anh chị ở địa bàn đã mang mã tấu chém vợ ông B. ngay trước cửa, sau đó vào nhà chém ông B. gục xuống. Cả 2 ông bà sau đó được đưa vào bệnh viện cấp cứu với nhiều vết thương trên người.

Tương tự, chị Nguyễn Kim T.N. (TP Cao Lãnh, Đồng Tháp) cho biết vì cần tiền gấp, người nhà của chị đã vay của nhóm tín dụng đen 5 triệu đồng nhưng chỉ nhận 3,5 triệu đồng, tiền góp 250.000 đồng/ngày.

Do không có tiền trả, người này tiếp tục vay của một đường dây khác khiến số tiền gốc và lãi lên đến 45 triệu đồng, riêng tiền lãi phải nộp là 1,5 triệu đồng/ngày.

Khi mất khả năng trả nợ, nhiều người trong gia đình chị N. bị nhóm người lạ đe dọa, đổ keo dán sắt vào ổ khóa, thậm chí chặn đường đánh nhiều lần.

"Khi gia đình chạy vạy khắp nơi vay tiền để trả, nhóm này lại không chịu gặp. Phải nhờ công an can thiệp mới xong. Giờ nhắc tới tín dụng đen, cả nhà ai cũng tởn tới già" - chị N. chia sẻ.

Cũng vướng vào bẫy tín dụng đen, anh H.T.N. (TP Cần Thơ) chỉ vay 5 triệu đồng của nhóm cho vay ở quận Ninh Kiều, với lãi suất lên tới 60%/tháng.

Sau 3 tháng, do không có tiền đóng lãi, anh N. bị nhóm này ép viết giấy nợ số tiền 8 triệu đồng, buộc phải trả lãi hằng tháng.

"Vì không có tiền đóng lãi, tui lại bị ép viết giấy nhận nợ hơn 22 triệu đồng" - anh N. kể.

Bẫy "alô là có tiền!"

Theo tìm hiểu của chúng tôi, các đối tượng cho vay nặng lãi rất tích cực quảng bá dịch vụ này bằng các bảng rao vặt với lời lẽ hấp dẫn "alô là có tiền" để bẫy nạn nhân.

Các đối tượng thường nhắm vào những người dân lao động, kinh doanh nhỏ lẻ với mức cho vay từ 3-5 triệu đồng. Người vay chỉ cần đưa CMND, sổ hộ khẩu và dẫn họ về nhà để viết giấy vay nợ. Các đối tượng này sẽ cho người đến tận nhà thu tiền mỗi ngày.

Khi chúng tôi gọi vào một số điện thoại trên tờ rao vặt dán trên cột điện gần nhà, một giọng nam người miền Bắc khẳng định "thủ tục nhanh như điện, giải ngân trong vòng 5 phút, lãi suất hấp dẫn", đồng thời cho biết chỉ cần photo CMND hoặc hộ khẩu, giấy khai sinh của con, địa chỉ chỗ ở.

Đến khi thu tiền lãi sẽ có người đến tận nhà! Tuy nhiên, khi đã "sập bẫy", nạn nhân sẽ bị các đối tượng cho vay hành cho "lên bờ xuống ruộng".

Bà Trần Thị Ngọc T. (TP Vĩnh Long) - một nạn nhân của nhóm cho vay nặng lãi đến từ Hà Nội - cho biết do cần tiền gấp nên gọi vào số điện thoại trên một tờ rơi dán trên cột điện gần nhà để vay.

"Sau khi trả góp được một thời gian, do chịu hết nổi với lãi suất, tôi xin cho trả chậm dần. Nhưng tôi bị hăm dọa, sau đó chúng kéo vô nhà định đánh nên tôi mới gọi điện báo công an" - bà T. kể.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Hồng V. (TP Vĩnh Long), một trong những nạn nhân của dịch vụ này, cho biết chỉ vay 5 triệu đồng, nhưng tổng số tiền gốc và lãi trả góp trong 43 ngày lên đến gần 7 triệu đồng.

"Do lãi mẹ đẻ lãi con, tôi mất khả năng trả nợ, các đối tượng tiếp tục cho vay dồn dập để trả cái cũ. Khi tôi van xin được trả dần mà không vay thêm nợ khác, chúng nó không cho còn đánh tôi" - bà V. kể.

Một nhóm tiểu thương buôn bán nhỏ lẻ ở chợ xã Trường An, TP Vĩnh Long bị “sậy bẫy” băng nhóm cho vay nặng lãi phải cầu cứu cơ quan công an vì bị khủng bố, đánh đập - Ảnh: CHÍ HẠNH

Khó xử lý tín dụng đen?

Theo thiếu tướng Phan Anh Minh - phó giám đốc Công an TP.HCM, hoạt động tín dụng đen hiện rất phức tạp, khó xử lý, kiểm soát. Chỉ riêng tại TP.HCM mỗi tháng có khoảng 4 vụ hình sự liên quan đến hoạt động cho vay nặng lãi, tăng gấp 4 lần so với năm 2014.

Trong năm 2018, trên địa bàn có ít nhất 3 vụ giết người liên quan đến các hoạt động cho vay và thu hồi nợ. Trong khi đó, việc xử lý hoạt động này hiện gặp nhiều khó khăn do vướng luật, nạn nhân không hợp tác...

Thượng tá Lại Quang Huấn, phó trưởng phòng 6 Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an), cho biết thủ đoạn hoạt động của tín dụng đen ngày càng tinh vi, phức tạp để bẫy người vay.

Dù có thời gian cho vay nhanh và thủ tục đơn giản, nhưng đối tượng cho vay thường không quy định lãi suất mà chỉ đưa ra số tiền lãi phải trả hằng ngày khiến người vay bị rối. Nhiều thỏa thuận cho vay còn không thể hiện hoặc không có chứng cứ rõ ràng nào về việc tính lãi.

Các đối tượng cho vay nặng lãi thường núp bóng các cơ sở cầm đồ, các công ty cho vay tài chính, câu kết với các nhóm đòi nợ thuê hoạt động ở nhiều tỉnh thành.

Nhiều thủ đoạn khủng bố, đe dọa của các đối tượng khiến người dân khiếp sợ, không dám tố cáo hoặc không hợp tác với cơ quan công an sở tại để điều tra, gây khó khăn cho cơ quan công an trong việc điều tra, xác minh và xử lý.

Thiếu tướng Vũ Xuân Viên, giám đốc Công an Đà Nẵng, cũng thừa nhận các đối tượng cho vay nặng lãi đã đánh trúng tâm lý của người vay: nhanh, gọn, thủ tục đơn giản, thậm chí không cần biết mục đích vay làm gì.

Quan hệ dân sự giữa 2 bên diễn ra âm thầm cho đến khi không trả được mới tổ chức đòi nợ, dẫn đến trường hợp giết người, gây thương tích, bắt giữ người trái phép...

"Đến lúc đó nạn nhân mới báo cơ quan công an nên việc phòng ngừa, ngăn chặn của cơ quan công an cũng gặp khó khăn" - ông Viên nói.

Ông Đ.B, 60 tuổi, trú Hòa Hiệp Bắc, Liên Chiểu, Đà Nẵng bị đối tượng đòi nợ chém - Ảnh cắt từ camera

Phải tăng cường trấn áp

Để giải quyết nạn tín dụng đen, ổn định đời sống xã hội, thượng tá Lại Quang Huấn cho biết Bộ Công an đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ, công an các tỉnh thành tham mưu, phối hợp địa phương tăng cường nhiều biện pháp phòng ngừa: kiểm tra, quản lý chặt hoạt động cầm đồ, cho vay; chặn phát tờ rơi, quảng cáo cho vay; tuyên truyền cho người dân tránh và tố giác tín dụng đen...

Ngoài ra, phải tăng cường công tác lập danh sách các đầu mối, nắm chắc hoạt động của đối tượng và các cơ sở có dấu hiệu hoạt động phức tạp, làm tốt công tác tiếp nhận và giải quyết tin báo tố giác về tội phạm có liên quan đến tín dụng đen...

Đặc biệt, phải tập trung lực lượng điều tra khám phá nhanh các vụ án có liên quan đến tội phạm tín dụng đen, cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê.

Theo báo cáo của Công an TP.HCM, trên địa bàn hiện có hơn 800 đối tượng hoạt động cho vay trái pháp luật và vi phạm về lãi suất. Có đến hơn 2/3 là người đến từ các tỉnh phía Bắc, trong đó nhiều đối tượng đang bị điều tra, truy nã.

Trong năm 2018, Công an TP đã phát hiện, kiểm tra, lập biên bản 60 nhóm với hơn 320 đối tượng bị xử phạt vi phạm hành chính và sẽ tiếp tục mở các đợt cao điểm trấn áp các đối tượng này.

Thiếu tướng Vũ Xuân Viên cũng cho biết Công an TP Đà Nẵng đã chỉ đạo các lực lượng rà soát, lập danh sách khoảng 262 đối tượng ở TP cấu kết với 64 đối tượng ngoại tỉnh, đặc biệt là các tỉnh phía Bắc chuyên cho vay nặng lãi và có biểu hiện băng nhóm đi đòi nợ thuê.

Ngoài ra, các lực lượng được chỉ đạo giám sát mọi hoạt động, thu thập tài liệu và củng cố chứng cứ để sẵn sàng xử lý trong thời gian tới.

Công an TP Đà Nẵng cũng đã lên danh sách các đơn vị núp bóng doanh nghiệp có dấu hiệu cho vay nặng lãi với danh nghĩa cầm đồ, mua bán ôtô, xe máy... Trong thời gian tới, lực lượng tuần tra 8394 sẽ tăng cường tuần tra, mật phục để xử lý số đối tượng thường xuyên dán apphich.

"Chúng tôi hi vọng với sự chỉ đạo quyết liệt của Công an TP, hoạt động cho vay nặng lãi và đòi nợ thuê trong thời gian tới, nhất là dịp cuối năm sẽ giảm" - ông Viên nói.

Thượng tá Trần Văn Dương (trưởng phòng tham mưu Công an TP Cần Thơ):

Đã khởi tố 3 vụ

Thời gian qua, Công an TP Cần Thơ đã xử lý 47 vụ liên quan đến 113 đối tượng hoạt động cho vay nặng lãi và đòi nợ thuê, thu giữ trên 200 hồ sơ vay.

Cơ quan điều tra đã khởi tố hình sự 2 vụ với 3 đối tượng về tội "cho vay nặng lãi", khởi tố 1 vụ với 3 đối tượng về hành vi "chống người thi hành công vụ" và 5 vụ với 15 đối tượng về các tội cố ý gây thương tích, làm nhục người khác, bắt giữ người trái pháp luật, phát sinh trong quá trình đi đòi nợ thuê.

Từ đây đến Tết Nguyên đán, chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp ra quân trấn áp tội phạm, trong đó tập trung điều tra, xác minh, xử lý các nhóm hoạt động cho vay nặng lãi, phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi phát tờ rơi quảng cáo núp bóng cho vay không thế chấp, hỗ trợ tài chính...

Thượng tá Trương Văn Sáu (trưởng Phòng cảnh sát hình sự Công an tỉnh Tiền Giang):

Cần có biện pháp xử lý nặng hơn

Chúng tôi đã chỉ đạo tuyên truyền về hậu quả, tác hại của việc vay nặng lãi, tín dụng đen, tiếp cận nguồn vốn từ các tổ chức rao vặt trên đường, đồng thời rà soát lên danh sách các tổ chức, cá nhân có biểu hiện cho vay nặng lãi để đấu tranh.

Tuy nhiên, việc xử lý loại tội phạm cho vay nặng lãi còn khó khăn do người dân vay không tố giác với lực lượng công an. Chỉ khi các đối tượng đến đòi nợ và thực hiện các hành vi khủng bố tinh thần, đe dọa thì lực lượng công an mới phát hiện.

Chưa kể, việc chứng minh cho vay nặng lãi còn khó khăn vì có những quy định của pháp luật chưa được rõ ràng.

Do đó, theo tôi, ngoài việc tổ chức trấn áp các đối tượng cho vay nặng lãi, các cơ quan chức năng cần rà soát đề xuất, sửa đổi các văn bản vi phạm pháp luật hình sự, dân sự có quy định về tín dụng đen nhằm có cơ sở chế tài, xử lý nặng các đối tượng này để răn đe.

Ngoài ra, các tổ chức tín dụng cần có những giải pháp nhằm giúp cho người dân nhanh chóng tiếp cận với vốn vay hơn, thay vì để họ tìm đến tín dụng đen.

Đại tá Nguyễn Văn Hiểu (giám đốc Công an tỉnh Vĩnh Long):

Lập danh sách các đối tượng

Công an tỉnh Vĩnh Long vừa chỉ đạo cho các phòng, đơn vị nghiệp vụ trên địa bàn mở đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm, trong đó có tội phạm hoạt động cho vay nặng lãi.

Các đơn vị được yêu cầu rà soát, lập danh sách tất cả các đối tượng, băng nhóm, tụ điểm tệ nạn xã hội và tội phạm có tổ chức hoạt động cho vay nặng lãi để phân công cụ thể cho đợt tấn công, triệt xóa.

Các đơn vị, địa phương phải có trách nhiệm rà soát, lập danh sách các đối tượng tội phạm hoạt động cho vay nặng lãi báo cáo lãnh đạo công an tỉnh chỉ đạo xử lý.

Riêng đối với những đối tượng, băng nhóm tội phạm mới bị phát hiện, hoặc bị nhân dân phản ảnh, các địa phương và đơn vị phụ trách phải chịu trách nhiệm.

Trung tá Lê Thanh Tùng (phó trưởng phòng tham mưu Công an tỉnh Đồng Tháp):

Cách ly các đối tượng cho vay nặng lãi

Công an tỉnh Đồng Tháp sẽ tiếp tục truy quét nạn tín dụng đen, trong đó sẽ áp dụng nhiều biện pháp để cách ly các đối tượng. Chẳng hạn, vận động các cơ sở lưu trú, nhà trọ không cho các đối tượng cho vay nặng lãi thuê nhà trú ngụ.

Dù địa phương đã triệt phá hàng chục vụ và xử lý hàng trăm đối tượng nhưng "mầm mống" hoạt động cho vay nặng lãi vẫn còn, sẵn sàng "trở mình" nếu lực lượng chức năng "chùn tay".

Trước đó, tháng 5-2018, sau hàng chục vụ đòi nợ mang tính bạo lực làm 1 người chết và 4 người bị thương trên địa bàn, Công an tỉnh Đồng Tháp đã mở đợt cao điểm truy quét hoạt động "tín dụng đen".

Kết quả đã triệt xóa 80 vụ, phát hiện và xử lý 166 đối tượng, khởi tố 1 vụ việc cố ý gây thương tích, thu giữ gần 700 hợp đồng cho vay.

Đại tá Nguyễn Giang Nam (phó giám đốc Công an tỉnh Kiên Giang):

Lập chuyên đề chống tín dụng đen

Trên địa bàn hiện có khoảng 54 nhóm, 325 đối tượng chuyên cho vay không thế chấp tài sản. Trong đó có 147 đối tượng ngoài tỉnh, có các đối tượng đến từ Hải Phòng, Hà Nội và một số tỉnh phía Bắc.

Thủ đoạn hoạt động của số đối tượng này thường núp bóng các công ty, doanh nghiệp (có 144 doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh...) cấu kết với đối tượng hình sự. Một số vụ đã bắt giữ con nợ, đánh đập, cưỡng đoạt tài sản, xiết nợ.

Thời gian qua, Công an tỉnh Kiên Giang đã xử lý hình sự 11 vụ, 30 đối tượng; xử phạt hành chính 13 vụ, 21 đối tượng; đồng thời kiểm tra xử lý 46 cơ sở kinh doanh hỗ trợ tài chính không có giấy phép kinh doanh.

Tuy nhiên, việc xử lý triệt để các đối tượng này vẫn còn gặp nhiều khó khăn do giao dịch giữa các đối tượng và người vay đều là thỏa thuận miệng, người vay không tố giác cơ quan chức năng...

Ông Lê Thanh Hùng (trưởng phòng tham mưu Công an tỉnh Lâm Đồng):

Rào chắn ngay từ cổng làng

Trong năm 2018, Công an tỉnh Lâm Đồng đã khởi tố 5 vụ với 11 bị can liên quan đến cho vay nặng lãi. Phát hiện xử lý 23 cơ sở cầm đồ núp bóng để hoạt động tín dụng đen, các đối tượng hoạt động "tín dụng đen" tại Lâm Đồng chủ yếu là những đối tượng từng có tiền án từ các tỉnh phía Bắc đến.

Cùng với hoạt động điều tra, trấn áp tội phạm của lực lượng công an, tôi cho rằng trong đấu tranh với tội phạm cho vay nặng lãi - "tín dụng đen", cần cung cấp thông tin về các dấu hiệu loại hình tội phạm này để người dân tự cảnh giác.

Cái chính vẫn là nâng cao "sức đề kháng cho người dân".

Chúng tôi từng có đề xuất các ngân hàng tăng cường tổ chức điểm giao dịch lưu động. Một mặt mang thông tin tín dụng đến tận những vùng sâu vùng xa nơi đang nóng từng ngày vì "tín dụng đen", một mặt cung cấp thông tin có ích liên quan đến các gói vay ngắn hạn, dài hạn cho người dân.

Có rào chắn tốt ngay từ cổng làng, người dân mới được bảo vệ trước nạn "tín dụng đen".