Ảnh minh họa. Nguồn: aboutkidshealth.ca

Những dấu hiệu điển hình nhất của chứng thiếu máu là da xanh xao và mệt mỏi. Các dấu hiệu khác bao gồm nhịp tim nhanh, khó chịu, chán ăn, móng tay giòn và lưỡi đau hoặc sưng. Nhưng cũng rất phổ biến là nhiều trẻ bị thiếu máu mà không có bất kỳ triệu chứng nào cả.

Thiếu máu là gì và nguyên nhân gây ra thiếu máu?

Người bị thiếu máu khi các tế bào hồng cầu không mang đủ oxy đến các mô trong cơ thể của họ. Có nhiều nguyên nhân gây thiếu máu khác nhau, trong đó có một căn bệnh di truyền được gọi là thiếu máu hồng cầu hình liềm, nhưng nguyên nhân do thiếu sắt là phổ biến nhất.

Cơ thể con người cần sắt để sản xuất hemoglobin, sắc tố đỏ mang oxy trong máu. Nếu em bé của bạn không nhận được đủ chất sắt, bé sẽ có ít tế bào hồng cầu - và các tế bào này có thể sẽ nhỏ hơn, vì vậy các mô cơ thể của bé sẽ nhận được ít oxy hơn chúng cần.

Trẻ em đặc biệt dễ bị bệnh thiếu máu trong thời kỳ phát triển nhanh của chúng, khi mà chúng cần nhiều sắt hơn so với các giai đoạn khác. Nhưng chứng thiếu máu do thiếu sắt không xảy ra một sớm một chiều - nó gây ra bởi sự thiếu hụt tương đối nặng trong thời gian dài.

Tình trạng thiếu sắt có thể xảy ra vì nhiều lý do, kể cả không đủ sắt trong chế độ ăn uống, sự mất máu liên tục (ví dụ trong đường ruột), và sự kém hấp thu sắt.

Thiếu máu có nguy hiểm không?

Có thể. Ngoài các triệu chứng nêu trên, trẻ em thiếu máu có thể bị các vấn đề về tinh thần và thể chất thường xuyên. Trong khi thiếu sắt có thể khắc phục được, sự suy yếu về tinh thần và thể chất không phải lúc nào cũng có thể hồi phục. Thiếu sắt cũng làm cho trẻ em dễ bị ngộ độc chì và nhiễm trùng.

Con tôi có nguy cơ bị thiếu máu không?

Từ 9 đến 24 tháng, tất cả trẻ em đều có nguy cơ cao đối với bệnh thiếu máu, nhưng những trẻ có nguy cơ cao nhất là:

- Trẻ sinh non và sinh thiếu cân từ 2 tháng tuổi trở lên. Trẻ sơ sinh đủ tháng có được lượng sắt tích lũy trong những tháng cuối cùng trong tử cung. Nguồn dự trữ này có thể đủ cho bé 4-6 tháng sau khi sinh. Nguồn dự trữ sắt của trẻ sinh non có thể chỉ kéo dài trong khoảng hai tháng.

- Những em bé uống sữa bò sớm trước lúc thôi nôi của bé. Sữa bò có hàm lượng sắt thấp. Nó cũng gây trở ngại cơ thể hấp thu chất sắt và nó có thể thay thế một số loại thực phẩm giàu chất sắt trong chế độ ăn uống. Sữa cũng có thể gây kích ứng niêm mạc ruột của bé, gây chảy máu. Điều này làm mất máu chậm trong phân - cùng với lượng sắt thấp - có thể gây thiếu máu.

- Trẻ bú mẹ nhận được các loại thực phẩm không có tăng cường sắt sau 4 tháng tuổi. Chất sắt trong sữa mẹ được hấp thu tốt hơn ba lần so với sắt trong sữa công thức, nhưng trong khoảng thời gian bé bắt đầu ăn dặm, bé cần thêm sắt từ ngũ cốc tăng cường và các loại thực phẩm giàu chất sắt khác.

- Trẻ uống sữa công thức trong thời gian dài mà không sử dụng công thức có tăng cường chất sắt. Tuy nhiên hầu hết các loại sữa công thức cho em bé đều có tăng cường chất sắt.

Tôi có nên nói với bác sĩ không?

Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ (American Academy of Pediatrics - AAP) khuyến cáo rằng trẻ sơ sinh nên được kiểm tra bệnh thiếu máu lúc 12 tháng, hoặc sớm hơn nếu bé bị sinh non. Nhưng nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh thiếu máu, hãy nói ngay với bác sĩ.

Để xác định xem con bạn có bị thiếu máu không, bác sĩ sẽ làm xét nghiệm máu để đo nồng độ hemoglobin và hematocrit (tỷ lệ phần trăm của các tế bào hồng cầu trong máu).

Tôi có thể ngăn ngừa cho con tôi khỏi bị bệnh thiếu máu không?

Bạn có thể ngăn ngừa bé khỏi bị bệnh thiếu máu do thiếu sắt. Dưới đây là cách thực hiện:

- Nếu bé được sinh non hoặc sinh thiếu cân, hãy nói chuyện với bác sĩ về việc bổ sung sắt.

- Cho đến khi bé được 1 năm tuổi, hãy cho bé bú sữa mẹ hoặc sữa công thức tăng cường chất sắt, không phải sữa bò.

- Nếu bé được 4 tháng tuổi, bú mẹ và chưa ăn dặm, AAP khuyến cáo cho bé bổ sung sắt với liều lượng 11 milligram (mg) mỗi ngày cho đến khi bé bắt đầu ăn các loại thực phẩm giàu chất sắt.

- Khi bé bắt đầu ăn dặm, cho bé ăn ngũ cốc tăng cường chất sắt và cuối cùng là các loại thực phẩm giàu chất sắt như thịt nạc, thịt gia cầm, cá; mì ống, gạo và bánh mì có bổ sung sắt; rau lá xanh; lòng đỏ trứng; và các loại đậu.

- Cung cấp nhiều loại trái cây và rau quả giàu vitamin C như kiwi, bơ, và dưa lưới. Vitamin C giúp cơ thể hấp thụ chất sắt.

Thiếu máu do thiếu sắt được điều trị như thế nào ở trẻ?

Điều quan trọng là phải tăng lượng sắt của bé ngay khi bé bắt đầu ăn dặm, tuy nhiên thay đổi chế độ ăn uống không phải lúc nào cũng đủ để khắc phục bệnh thiếu máu. Bé cũng có thể cần sử dụng chế phẩm bổ sung sắt, thường được cho dưới dạng lỏng.

Sắt được hấp thụ tốt nhất khi dạ dày trống rỗng. Nhưng bởi vì sắt có thể gây ra khó chịu cho bụng (và bên cạnh đó có một mùi vị khó chịu), bác sĩ có thể đề nghị cho bé uống chế phẩm bổ sung cùng với thức ăn, sữa mẹ, hoặc sữa bột. Bác sĩ có thể sẽ kiểm tra lại nồng độ hemoglobin/hematocrit của bé khi bé đã sử dụng chế phẩm bổ sung được một hoặc hai tháng.

Thường mất một vài tháng cho lượng máu trở lại bình thường, và sau đó thêm 6 đến 12 tháng để bồi đắp nguồn dự trữ sắt. Sau đó, nguồn dự trữ này có thể được duy trì với một chế độ ăn uống giàu chất sắt.

Tôi có nên cho con tôi bổ sung sắt để phòng hờ không?

Bổ sung sắt rất hữu ích trong nhiều trường hợp, nhưng quá nhiều sắt có thể gây độc, do đó bạn nên luôn luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bổ sung sắt cho em bé. Các bác sĩ thường khuyên thêm sắt cho trẻ bú mẹ bắt đầu từ 4 tháng tuổi.

Nếu bạn có chế phẩm bổ sung chất sắt tại nhà (hoặc vitamin có chứa sắt), hãy chắc chắn rằng bạn cất giữ chúng cẩn thận và đặt ngoài tầm với của bọn trẻ. Sắt là một trong những nguyên nhân hàng đầu của ngộ độc thuốc./.