Vợ chồng kiểm soát quá chặt tiền của nhau có thể bị phạt 1 triệu đồng

Phóng to

Không dễ chứng minh “lỗi”

Trong dự thảo, hành vi bạo hành về kinh tế sẽ bị phạt tiền 500.000-2 triệu đồng, bao gồm: không cho thành viên gia đình sử dụng tài sản chung vào mục đích chính đáng, kiểm soát chặt chẽ nguồn tài chính của thành viên gia đình hoặc nguồn tài chính chung nhằm tạo sự phụ thuộc về tài chính, buộc đóng góp tài chính vượt quá khả năng của họ... Theo tôi, việc ban hành quy định xử phạt này là không khả thi, khó đi vào cuộc sống.

Người làm ra tiền, là trụ cột trong gia đình nhưng đối xử bất công, xúc phạm các thành viên khác là hành vi cần lên án. Nhưng thực tế có nhiều trường hợp người dân nhờ chính quyền can thiệp thì không ai giải quyết, gọi công an phường, xã thì họ cho rằng đó là việc riêng của gia đình, không can thiệp.

Phạt tiền đối với vợ hay chồng có hành vi sai nhiều lúc tác dụng ngược, chẳng những không làm người bị phạt thay đổi hành vi mà còn có thể làm tăng thêm bất hòa trong gia đình. Do đó nên có biện pháp thích hợp hơn để người làm sai ý thức được lỗi của mình và tự nguyện có trách nhiệm với gia đình là tốt nhất.

Pháp luật hôn nhân và gia đình quy định: tài sản của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân là tài sản chung hợp nhất, vì thế phạt vợ hay chồng cũng là từ túi tiền gia đình mà ra, như vậy “nạn nhân” cũng bị thiệt hại theo. Hơn nữa, để chứng minh được lỗi này cũng không dễ, ai chứng minh điều này?

Luật sư Phạm Văn Thạnh (Đoàn luật sư TP. HCM)

Mục đích thì tốt nhưng...

Dự thảo nghị định là một cách cụ thể hóa và nhằm mục đích hướng dẫn việc thực hiện Luật phòng chống bạo lực gia đình. Mục đích của nghị định thì tốt, nhưng theo tôi, khó có tính khả thi.

Trong gia đình, quan hệ giữa vợ chồng hay cha mẹ và con cái chẳng mấy ai lại nghĩ đến chuyện xác định thế nào là sử dụng tài sản chung vào mục đích “chính đáng” hay “không chính đáng”. Thêm nữa, trong gia đình Việt Nam từ xưa đến nay các tài sản chung (nhà, đồ dùng sinh hoạt, phương tiện đi lại...) vẫn được các thành viên cùng sử dụng.

Với nhiều gia đình, thu nhập của vợ chồng đều là tài sản chung và phần lớn người giữ “tay hòm chìa khóa” của gia đình là phụ nữ. Trong khi 90% thủ phạm gây bạo lực gia đình là nam giới, chỉ có 10% nữ giới bạo lực chồng. Việc kiểm soát tiền nhằm gây sức ép “thành viên gia đình sự phụ thuộc về tài chính” (vợ kiểm soát tiền chồng hoặc ngược lại) thật hiếm xảy ra. Với một số gia đình do điều kiện cụ thể, chia ra “tiền của anh, tiền của em, tiền của chúng ta” thì lại là chuyện khác.

Tương tự, việc “buộc thành viên gia đình đóng góp tài chính vượt quá khả năng của họ” cũng rất hiếm khi xảy ra. Điều này chỉ có thể có ở mối quan hệ chủ và thợ, hay ở các băng đảng, kẻ xấu bóc lột lao động trẻ em. Trong gia đình nước ta hiện nay, việc đưa ra quy định này không thích hợp về văn hóa gia đình Việt Nam cũng như ít có tính thực tiễn.

Một khi gia đình có xung đột, bạo lực có thể vẫn xảy ra chuyện “đá thúng, đụng nia” và cao hơn nữa là đập phá đồ đạc trong nhà (bát đĩa, bàn ghế...). Đó là hành vi diễn ra lúc “cả giận mất khôn”, sẽ vô cùng khó và không có chứng cứ để xác định đó là hành vi “nhằm gây áp lực về tâm lý đối với thành viên gia đình”. Còn khi gia đình “cơm dẻo, canh ngọt” có ai lại “cố ý làm hư hỏng tài sản riêng của thành viên gia đình hoặc tài sản chung của gia đình”? Nếu có, người đó có vấn đề về thần kinh, cần được đưa đi kiểm tra và điều trị.

Năm 2010, chúng tôi có nghiên cứu về việc thực hiện Luật phòng chống bạo lực gia đình, và nhận thấy việc xử phạt kinh tế đối với nhiều gia đình ở các vùng nông thôn là khó khả thi. Người dân vi phạm Luật phòng chống bạo lực gia đình thường không có tiền nộp phạt.

Vì vậy nghị định cần tính đến tính khả thi để cho thấy sự nghiêm minh của luật pháp. Đừng nên chỉ soạn thảo cho có mà thiếu tính khả thi.

PGS.TS Hoàng Bá Thịnh

Chưa gắn với thực tế

Trước hết, việc Bộ Công an quan tâm và ban hành nghị định về xử phạt hành vi bạo lực kinh tế trong gia đình là một biểu hiện tiến bộ của luật pháp, song các điều khoản cụ thể của nghị định lại chưa gắn với thực tế vì các lý do sau:

- Các nạn nhân của dạng bạo lực này sẽ không muốn tố cáo người gây ra các hành vi này (trừ trường hợp đang ly thân hoặc ly dị), vì nếu bị phạt tiền sẽ ảnh hưởng đến quỹ chung của gia đình vì hầu hết gia đình Việt Nam là có kinh tế chung.

- Để xác định các hành vi này là rất khó. Thí dụ: hành vi không cho thành viên gia đình sử dụng tài sản chung vào mục đích chính đáng; vậy nếu người có hành vi này là bố, mẹ cấm con sử dụng tài sản chung vào mục đích của riêng con dù chính đáng nhưng nguồn tài sản này còn phải chi cho nhiều việc cũng chính đáng thì sao? Bố/mẹ có trách nhiệm phải điều tiết thu chi của gia đình. Cũng như vậy, vợ hoặc chồng là những người có trách nhiệm điều tiết thu chi nhưng một người lại muốn mua xe máy mà khả năng quỹ chung chưa cho phép? Ở đây chúng ta nên phân biệt là tài sản do người đó kiếm được nhưng bị người khác ngăn cấm sử dụng thì mới cần lên án, còn tài sản chung cần có sự thỏa thuận của các thành viên có đóng góp trực tiếp thì họ sẽ được quyền có ý kiến trong việc sử dụng tài sản làm gì/cho ai?

- Việc kiểm soát chặt chẽ nguồn tài chính của thành viên gia đình hoặc nguồn tài chính chung của gia đình nhằm tạo cho thành viên gia đình sự phụ thuộc về tài chính; Buộc thành viên gia đình đóng góp tài chính vượt quá khả năng của họ; Đập phá tài sản riêng của mình nhằm gây áp lực về tâm lý đối với thành viên gia đình; Cố ý làm hư hỏng tài sản riêng của thành viên gia đình hoặc tài sản chung của gia đình. Đây là những hành vi cần lên án song tùy từng mức độ nặng nhẹ, chúng ta có thể xử phạt bằng hình thức buộc đương sự phải lao động công ích thì tốt hơn, có ý nghĩa giáo dục và hiệu quả hơn là phạt tiền. Họ có thể phải làm bản kiểm điểm trước các thành viên gia đình có sự giám sát của các thành viên gia đình trong việc không tái phát. Cần bảo đảm cho các thành viên tố giác không bị trả thù bằng các hình thức, nếu có thì có thể xử phạt nặng hơn đưa ra cộng đồng phê bình.

GS.TSLÊ THỊ QUÝ (viện trưởng Viện Nghiên cứu giới và phát triển)