Bộ Y tế vừa có giải trình ý kiến được nêu tại phiên thảo luận của Quốc hội, cho hay bộ đã đề xuất ban hành nghị quyết "Một số cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân", trong đó bác sĩ (bao gồm cả bác sĩ y học dự phòng) và dược sĩ sẽ được xếp lương bậc 2 trong bảng lương (với hệ số 2,67) thay vì xếp bậc 1 (2,34) như hiện nay.

Tuy nhiên, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng việc xếp ngay lương bậc 2 cho bác sĩ, dược sĩ không xa cách nhau bao nhiêu so với bậc 1 do đó có thể nâng và xếp ngay bậc 3, bậc 4 cho bác sĩ mới tuyển dụng để giải quyết "bài toán" thu nhập thấp cho nhân viên y tế suốt nhiều năm qua.

Bác sĩ nói tăng nhưng vẫn chưa đủ

Hiện nay bác sĩ mới ra trường hưởng lương theo hệ số 2,34 x lương cơ sở hiện hành là 2,34 triệu đồng. Với mức lương này, tổng thu nhập một bác sĩ mới đi làm thực nhận khoảng 7 triệu đồng/tháng, bao gồm cả phụ cấp ưu đãi nghề 40% và chưa trừ các khoản bảo hiểm.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bác sĩ Mã Thanh Tùng - Phó trưởng khoa gây mê hồi sức Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM) - nhận định việc tăng hệ số lương cho nhân viên y tế là sự công nhận đúng thực trạng, là tín hiệu tích cực nhưng vẫn chưa đủ. Theo ông, mức lương khởi điểm hợp lý đối với bác sĩ có chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề phải từ hệ số 3,0 trở lên.

Bác sĩ Tùng phân tích một bác sĩ được đào tạo đến khi có thể "nghe được tim phổi, cầm được dao mổ, ra được y lệnh điều trị trong hồ sơ bệnh án, ký tên chịu trách nhiệm chuyên môn" phải trải qua tối thiểu tám năm đào tạo, gồm sáu năm đại học và
18-24 tháng sau đại học nếu suôn sẻ (chuyên khoa 1 hoặc thạc sĩ), chưa kể phải trực đêm cùng thời gian học tập, thực hành để được cấp chứng chỉ hành nghề.

Trong khi sinh viên các ngành khác có thể đi làm từ năm 22-23 tuổi, bác sĩ phải tới 26-27 tuổi mới bắt đầu được chính thức hành nghề và có thu nhập đầu tiên. Ngay cả khi đã đi làm, bác sĩ vẫn phải tham gia đào tạo liên tục (CME) tối thiểu 24 giờ/năm (120 giờ/năm năm), đồng thời hoàn thành nhiều chứng chỉ bắt buộc như siêu âm, điện tim đồ, hồi sức tim phổi, nội soi...

Theo bác sĩ Tùng, việc áp dụng mức lương khởi điểm gần như ngang nhau cho các ngành nghề, trong khi thời gian đào tạo và yêu cầu kinh nghiệm, chứng chỉ để hành nghề độc lập rất khác biệt là chưa phù hợp. 

Trong khi đó xã hội luôn kỳ vọng nhân viên y tế phải luôn tận tâm, tận tụy, khiêm tốn "như mẹ hiền" thì cơ chế bảo vệ khỏi vấn nạn bạo lực y tế và chính sách đãi ngộ lại chưa tương xứng. Khi xảy ra va chạm với bệnh nhân và người nhà, nhân viên y tế dễ bị quy chụp là "vi phạm y đức" hay không xứng đáng là thầy thuốc.

"Ngành y chúng tôi học hành lâu hơn, chi trả học phí đào tạo cao hơn, tiêu tốn trí lực và sức lực làm việc căng thẳng, đêm trực nhiều hơn, cứu sống rất nhiều ca bệnh nặng thập tử nhất sinh nhưng hệ số lương cào bằng như vậy là chưa hợp lý", bác sĩ Tùng chia sẻ.

Công tác tại một bệnh viện tuyến cuối tại TP.HCM từ hàng chục năm nay, bác sĩ N.T. cho biết rất xót xa khi chứng khiến không ít các bác sĩ trẻ về bệnh viện làm nhưng chỉ được một thời gian sau đó chuyển sang bệnh viện tư.

Đa phần lý do nghỉ việc đều xuất phát từ nguyên nhân chính là lương không đủ sống với mức phụ cấp đã lỗi thời, xếp lương bậc 1, nếu tính tổng thu nhập sau khi trừ đi các chi phí khác mỗi bác sĩ mới ra trường chỉ được khoảng 7-8 triệu đồng.

Với sáu năm đại học, mức học phí cao cùng với chi phí sinh hoạt đắt đỏ tại TP, trực đêm nhiều nhưng phụ cấp không cao khiến nhiều bác sĩ không trụ được ở các bệnh viện công lập.

"Nhiều bác sĩ trẻ phải tranh thủ ngoài giờ làm cố gắng "chạy sô" làm ngoài mới đủ trang trải cuộc sống. Chỉ khi mức thu nhập của họ đủ tốt, không cần lo "cơm áo gạo tiền" họ mới an tâm cống hiến", vị này cho hay.

Cũng theo vị này, việc xếp lương bậc 2 cho bác sĩ là hoàn toàn phù hợp, có thể nâng lên bậc 3, 4 để giữ chân nhân viên y tế. Đề xuất này đã được nói từ nhiều năm và đến nay chưa thực hiện đã là quá trễ, tuy nhiên để nhân viên y tế gắn bó lâu với nghề, ngoài lương cần thêm nhiều chính sách ưu đãi khác.

Ngăn "làn sóng chảy máu chất xám" ngành y

TS Trương Vĩnh Long - Phó chủ tịch Ủy ban chiến lược khu y tế kỹ thuật cao Hoa Lâm Shangri- La, Tập đoàn Hoa Lâm Việt Nam - thừa nhận rằng hiện nay đang có "làn sóng chảy máu chất xám" trong ngành y.

Khi các bệnh viện tư nhân được thành lập và cần đội ngũ nhân sự là những bác sĩ có tay nghề cao, các đơn vị này buộc phải đưa ra mức lương ưu đãi để cạnh tranh với các đơn vị khác nhằm tìm kiếm được nguồn lực chất lượng chuyên môn tốt, thu hút được người bệnh. 

Nếu không sớm có cơ chế chính sách, chế độ đặc thù cho nhân viên y tế sẽ tiếp tục có làn sóng nhân lực y tế công dồn sang tư, ảnh hưởng đến chất lượng khám, chữa bệnh tại khu vực y tế công lập, nơi tập trung nhiều người bệnh.

Theo bác sĩ Tùng, vấn đề đãi ngộ cho y bác sĩ không chỉ nằm ở số tiền phụ cấp mỗi tháng mà là nỗi trăn trở kéo dài rất nhiều năm của đội ngũ nhân viên y tế, đặc biệt là nhân viên y tế tuyến đầu, vùng xa vùng sâu. 

Vì vậy việc điều chỉnh mức lương và phụ cấp khởi điểm không chỉ là câu chuyện thu nhập mà còn là sự ghi nhận đúng mức đối với một ngành nghề đòi hỏi nhiều trách nhiệm và yêu cầu cao về chất lượng chuyên môn trong xã hội.

"Ngành y cũng như ngành giáo dục luôn được kỳ vọng rất cao về đạo đức và sự tận tâm nhưng ngành y lại đang chịu thiệt thòi trong chính sách đãi ngộ. Mức tăng hiện tại là động lực nhưng vẫn thấp so với yêu cầu thực tế, chưa phản ánh đúng thời gian đào tạo kéo dài và đặc thù nghề nghiệp", bác sĩ Tùng nhấn mạnh.

Một bác sĩ đang công tác tại bệnh viện quận huyện tại TP.HCM cũng cho hay hiện nay tại nhiều trường đào tạo các chuyên ngành như: hồi sức cấp cứu, truyền nhiễm, bệnh lao... số lượng sinh viên y khoa theo học rất ít. 

Lý do là các chuyên ngành này có đặc thù công việc đối mặt áp lực cao, nguy hiểm, chỉ cần một sơ suất trong điều trị hay sử dụng sai thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh. Do vậy cần thêm chế độ ưu đãi phụ cấp để họ an tâm làm việc, bám trụ gắn bó với nghề, yên tâm công tác.

Nâng mức phụ cấp ưu đãi nghề

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho hay chính sách tiền lương, phụ cấp cho nhân viên y tế thời gian qua "rất khó khăn". Khi xây dựng nghị quyết 72, Bộ Chính trị đã cho phép lựa chọn một số nhóm và mức để tăng dần phụ cấp. Bộ Y tế cũng đang trình Chính phủ xây dựng chế độ đặc thù như phụ cấp trực và các loại phụ cấp khác cho nhân viên y tế.

Tại dự thảo nghị định hồi tháng 10 vừa qua, Bộ Y tế đề xuất nâng hàng loạt mức phụ cấp. Với ca phẫu thuật loại đặc biệt, phụ cấp cho phẫu thuật viên chính, gây mê hồi sức hoặc châm tê chính được đề xuất tăng gần ba lần, từ 280.000 lên 790.000 đồng; các mức phụ cấp cho ca mổ loại I, II, III lần lượt là 355.000, 185.000 và 140.000 đồng.

Người phụ mổ và phụ gây mê hồi sức có thể nhận 565.000 đồng mỗi ca; người giúp việc 340.000 đồng. Với thủ thuật y tế, mức phụ cấp bằng 30% phụ cấp phẫu thuật cùng loại.

Bác sĩ, dược sĩ được xếp lương từ bậc 2 ngay khi tuyển dụng, nâng phụ cấp ưu đãi lên tối thiểu 70%

Theo Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị, bác sĩ, bác sĩ y học dự phòng, dược sĩ được xếp lương từ bậc 2 của chức danh nghề nghiệp được tuyển dụng; nâng phụ cấp ưu đãi lên tối thiểu 70%.