Phạm Chí Nguyễn đã trở lại con đường học tập sau gần một năm ngồi tù oan - Ảnh: T.Thái

Đó là trường hợp của em Phạm Chí Nguyễn (xã Nguyễn Phích, huyện U Minh) và Tô Phương Trọng (xã Tân Thành, TP Cà Mau, tỉnh Cà Mau).

Tội “trên trời rơi xuống”

Đã gần một năm kể từ khi nhận được quyết định bồi thường (ngày 30-9-2013), ông Phạm Văn Hài (cha của em Phạm Chí Nguyễn) đã nhiều lần đến Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) tỉnh Cà Mau... rồi lại về, chưa nhận được tiền bồi thường và xin lỗi trong vụ án oan xảy ra đối với con mình cách đây hơn hai năm.

Theo lời em Nguyễn kể lại, sáng 30-7-2012, Nguyễn (lúc này 14 tuổi, học lớp 9 - PV) cùng anh ruột đến xây nhà cho ông Đỗ Văn Thiếp và bà Lâm Thị Lùng (sống cùng xã).

Trong lúc nghỉ trưa, Nguyễn và anh cùng với em Đ.L.Th. (11 tuổi) và em của Th. đánh bài tiến lên ai thua thì quỳ gối. Th. đánh bài thua không chịu quỳ mà bỏ chạy nên Nguyễn đuổi theo.

Do Th. té ngã nên Nguyễn cầm chân Th. kéo lại nhưng tuột tay khiến quần của Th. bị tuột xuống một đoạn. Bà Lùng cho rằng Nguyễn có ý định hiếp dâm con mình nên tố cáo đến cơ quan công an, sau đó Nguyễn bị bắt.

Khi vụ án đưa ra xét xử sơ thẩm, TAND tỉnh Cà Mau tuyên Nguyễn vô tội với nhiều lý do như biên bản lấy lời khai không có người giám hộ, còn người được cử giám hộ chỉ là hợp thức hóa thủ tục, có dấu hiệu ép cung, dụ cung...

Dù bản án bị Viện KSND tỉnh Cà Mau kháng nghị nhưng tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM vẫn giữ nguyên bản án sơ thẩm.

Sau khi bản án có hiệu lực, ông Hài (đại diện cho Nguyễn) có đơn đề nghị bồi thường thiệt hại trên 193 triệu đồng (gồm thiệt hại về tinh thần, thiệt hại do tổn hại về sức khỏe, thu nhập thực tế bị mất và các thiệt hại khác).

Tuy nhiên, Viện KSND tỉnh Cà Mau chỉ đồng ý bồi thường trên 64 triệu đồng. Sau đó, Viện KSND tỉnh Cà Mau ra quyết định bồi thường (ngày 30-9-2013).

Ông Hài bức xúc cho biết: “Từ khi thỏa thuận thành đến nay đã hơn một năm nhưng Viện KSND tỉnh Cà Mau vẫn không bồi thường. Mỗi lần tôi ra hỏi thì cán bộ ở đây trả lời là bận đi công tác, đi học, đi họp. Khi tôi yêu cầu có giấy hẹn thì họ không cho”.

Ông Hài nói: “Số tiền trên không bao nhiêu so với những thiệt hại mà con tôi phải gánh chịu. Con tôi phải bỏ học giữa chừng một năm nên khi đi học trở lại việc tiếp thu kiến thức chậm so với bạn bè, bị bạn bè chê cười...

Tôi mong những người có trách nhiệm thấu hiểu được nỗi vất vả, khó khăn của cháu và gia đình tôi mà quan tâm giải quyết. Yêu cầu của tôi là sớm được bồi thường và một lời xin lỗi từ những người có trách nhiệm”.

Mong có giấy chứng minh nhân dân

Những ngày cuối tháng 9, chúng tôi trở lại gặp em Tô Phương Trọng (xã Tân Thành, TP Cà Mau) sau một thời gian dài đi làm thuê xa quê. Trọng buồn bã cho biết sau gần sáu năm kể từ ngày bị bắt (tháng 11-2008) đến khi được minh oan thì đã lớn, không còn cơ hội cắp sách đến trường.

“Hồi bị bắt em mới 14 tuổi và đang học lớp 7, nhưng nay em đã 20 tuổi không học lại lớp 7 được nữa. Em chỉ mong sao chuyện của em sớm kết thúc và em muốn được sớm minh oan” - Trọng nói.

Chuyện Trọng vướng vào vòng lao lý tóm tắt như sau: vào khoảng 18g ngày 5-11-2008, Trọng trên đường đi chơi thì gặp em N.N.H. (6 tuổi, xã Tân Đức, huyện Đầm Dơi) nên rủ H. vào Bưu điện xã Tân Đức đã bỏ hoang gần đó để hái trái cau chơi. Lúc này, có tiếng kêu của mẹ nên H. đi về.

Sau đó, mẹ H. nghi ngờ Trọng hiếp dâm H. và trình báo với công an. Bốn ngày sau đó, Trọng bị khởi tố và bắt tạm giam về tội hiếp dâm trẻ em.

Khi ra tòa, Trọng khai chỉ rủ em H. đi hái trái cau chơi. Còn lời khai ban đầu (có thực hiện hành vi hiếp dâm) với cán bộ điều tra là do bị dụ cung, cán bộ điều tra hướng dẫn em khai.

Lời khai ban đầu của Trọng (mới 14 tuổi) cũng không có đại diện người thân đứng ra giám hộ. Mọi chuyện được hợp thức hóa sau khi công an đã lấy cung xong...

Dù vậy, khi vụ án được đưa ra xét xử sơ thẩm ngày 18-6-2010, Trọng vẫn bị TAND tỉnh Cà Mau tuyên phạt 6 năm tù giam. Bản án bị tòa phúc thẩm hủy án trả hồ sơ xét xử lại.

Sau đó, TAND tỉnh Cà Mau xử lại ngày 30-7-2013 và tuyên Trọng không phạm tội hiếp dâm. Dù Viện KSND tỉnh Cà Mau kháng nghị xử Trọng theo hướng có tội nhưng tháng 5-2014, tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM xử giữ nguyên bản án sơ thẩm, tuyên Trọng không phạm tội.

Được minh oan nhưng Trọng đã phải trải qua hơn 1.300 ngày ăn cơm tù (từ 10-11-2008 đến 11-6-2012).

Nhớ lại những ngày trong tù, Trọng ngậm ngùi: “Thời gian trong tù em như muốn điên. Mỗi lần nhìn những người ở tù chung mãn hạn về nhà, em nhớ gia đình vô hạn. Nhiều lúc em nghĩ quẩn nhưng vì thương mẹ bên ngoài không ai chăm sóc nên em cố mà sống. Vụ án của em tòa xử tới xử lui càng làm em mệt mỏi và khủng hoảng”.

Khi được hỏi những dự định sắp tới, Trọng nói: "Vẫn chưa biết" 

"Mong muốn trước mắt là các cơ quan trước đây đã giữ giấy tờ thì trả lại để em đi làm giấy chứng minh nhân dân. Sau đó, em đi làm mướn kiếm tiền nuôi thân và lo chữa bệnh tai biến cho mẹ. Do học hành không đến nơi đến chốn nên em cũng chẳng biết sự việc bắt đầu từ đâu”, Trọng nói.