Thu mua lúa vụ đông xuân ở Sóc Trăng - Ảnh: Hoài Linh

Từ giữa tháng 3-2016, trên nhiều cánh đồng lúa ở huyện Thoại Sơn (An Giang) đã bắt đầu vào vụ thu hoạch chính vụ đông xuân. Năm nay lúa được mùa, được giá nên nhiều nông dân rất phấn khởi.

Ông Phan Văn Bạch, xã Phú Thuận, vừa bán xong trên 5 tấn lúa tươi tại ruộng với giá 5.300 đồng/kg (lúa hạt dài). So với đầu vụ, giá lúa đã tăng khoảng 300 đồng/kg. “Vụ vừa qua giá phân bón giảm mà bán được giá thế này nên nông dân có lời” - ông Bạch vui mừng cho biết.

Tăng từng ngày

Theo bà Nguyễn Thị Hoa - một thương lái mua lúa gạo tại An Giang, giá lúa gạo kể từ sau tết âm lịch đã tăng lên rất nhanh do nhu cầu của các nhà máy xay xát lớn. Lúa chín đến đâu được thương lái gom hết để chuyển cho các nhà máy.

Nếu như trước tết giá lúa IR50404 hạt ngắn chỉ 4.400 đồng/kg thì nay đã lên mức 4.950 đồng/kg (giá tươi tại ruộng ngày 17-3). Tương tự, giá lúa hạt dài tăng lên mức 5.300 đồng/kg. “Giá lúa gạo tăng lên hằng ngày nên chúng tôi cũng lo, chỉ sợ mua lúa giá cao đem đến nhà máy thì giá lại giảm xuống là cầm chắc lỗ” - bà Hoa cho biết.

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo nhận định giá lúa gạo trong nước tăng là do nhu cầu mua lúa gạo lớn và giá trên thị trường xuất khẩu tăng so với trước.

Cụ thể, ngày 17-3 giá chào bán gạo của các doanh nghiệp VN tăng khoảng 5-10 USD/tấn so với tuần trước, lên mức 375-385 USD/tấn (gạo 5% tấm) và 355-365 USD tấn (gạo 25% tấm). Giá chào bán gạo của VN hiện đã cao hơn gạo cùng loại của Ấn Độ, Pakistan, Myanmar, Campuchia và ngang bằng với gạo Thái Lan.

Ông Trần Ngọc Trung, giám đốc Công ty cổ phần Vinh Phát (TP.HCM), cho hay giá xuất khẩu lúa gạo của VN tăng lên trong thời gian qua do các doanh nghiệp tập trung gom hàng để giao cho các hợp đồng đã ký trước đó, nhất là các hợp đồng tập trung với số lượng lớn.

Kết quả xuất khẩu gạo trong hai tháng đầu năm nay cũng phản ánh rất rõ điều này. Theo Hiệp hội Lương thực VN (VFA), trong hai tháng đầu năm 2016, VN xuất khẩu trên 856.000 tấn gạo, tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái.

Việc tăng số lượng này chủ yếu do hợp đồng gối đầu chuyển sang từ năm 2015 còn nhiều, đặc biệt là hợp đồng cấp chính phủ với Indonesia, Philippines và hợp đồng thương mại với Trung Quốc.

Các công ty xuất khẩu gạo cho rằng giá lúa gạo thời gian tới sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao do nhu cầu mua hàng để giao cho các hợp đồng đã ký kết là rất lớn. Chưa kể do ảnh hưởng của thời tiết hạn hán và xâm nhập mặn, sản lượng lúa vụ đông xuân và hè thu tới tại ĐBSCL sẽ bị giảm đáng kể.

Lượng xuất khẩu sẽ giảm

VFA nhận định dù xuất khẩu gạo hai tháng đầu năm nay tăng mạnh nhưng hợp đồng còn lại chưa thực hiện vẫn còn gần 1,4 triệu tấn, chưa tính các hợp đồng ký mới nên dự báo xuất khẩu gạo của VN vẫn ổn định và duy trì mức giá cao trong thời gian tới.

Tuy nhiên, hạn hán và xâm nhập mặn cũng sẽ tác động lớn đến giá và sản lượng xuất khẩu gạo của VN trong năm nay. Hiện tình trạng xâm nhập mặn tiếp tục lan rộng và sâu vào đất liền, Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) đã khuyến cáo các địa phương không gieo sạ lúa vụ xuân hè mà đợi đủ nước ngọt mới xuống giống.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Ma Quang Trung, cục trưởng Cục Trồng trọt, xác nhận tính đến thời điểm hiện tại tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn gây thiệt hại cho khoảng 180.000ha lúa vụ đông xuân ở ĐBSCL. Trong đó có 100.000ha thiệt hại nặng (trên 70% sản lượng), trên 40.000ha giảm từ 30-70% sản lượng, còn lại là diện tích bị thiệt hại nhẹ, giảm khoảng dưới 30% so với sản lượng thông thường.

“Như vậy, vụ đông xuân này ĐBSCL bị giảm khoảng 600.000-700.000 tấn lúa” - ông Trung nói.

Cũng theo ông Trung, những năm gần đây mỗi năm VN đều sản xuất dư khoảng 7-8 triệu tấn gạo để xuất khẩu.

Do vậy, lượng thiếu hụt này nếu có chỉ ảnh hưởng đến lượng gạo xuất khẩu chứ không ảnh hưởng đến an ninh lương thực trong nước.

Hơn nữa, theo ông Trung, sản lượng lương thực có thể được bù đắp bởi hai vụ cuối năm là hè thu và thu đông khi tình hình thời tiết thuận lợi trở lại và giá lúa tăng lên.