Trang trại heo của ông Nguyễn Hữu Thắng (huyện Vĩnh Cửu, Đồng Nai) giảm đàn 30-40% do thua lỗ - Ảnh: A LỘC

Đã có nhiều ý kiến đổ lỗi cho nông dân nuôi heo theo phong trào khiến nguồn cung tăng, thị trường Trung Quốc ngừng tiêu thụ, thịt giá rẻ nhập vào VN...

Nhưng đó chỉ là một phần sự thật bởi thịt nhập khẩu chỉ chiếm 0,1% tổng lượng thịt tiêu thụ, thị trường Trung Quốc cũng chỉ giảm mua gần đây và tổng đàn heo trong năm 2017 chỉ tăng 5,2% so với năm trước, trong khi giá heo hơi hiện đã giảm 50%, thậm chí nhiều nơi giảm đến 60% so với cách nay một năm.

Vậy đâu là nguyên nhân thật sự của hiện tượng “bán 1kg heo hơi chỉ mua được 4 ly trà đá” nhưng heo vẫn ứ đọng?

Từ những diễn biến của giá thịt trên thị trường, có thể thấy chính sự “ăn dày” của khâu trung gian, đặc biệt là khâu giết mổ và phân phối, là nguyên nhân chính đẩy ngành chăn nuôi heo đến bờ vực phá sản.

Trong khi giá heo hơi giảm sâu, giá thịt tại các chợ và siêu thị vẫn neo ở mức cao 80.000-100.000 đồng/kg.

Tại TP.HCM, thị trường tiêu thụ hơn 60% lượng heo của Đồng Nai - thủ phủ heo của cả nước, giá bán thịt tại các siêu thị - cũng là giá “tham chiếu” cho tiểu thương tại các chợ và cửa hàng thịt, chỉ giảm nhỏ giọt suốt giai đoạn giá heo hơi rớt giá.

Đơn cử, giá “bình ổn” thịt ba rọi được áp dụng ở các siêu thị tại TP.HCM từ ngày 1-4-2017 - thời điểm giá heo hơi chưa tới 25.000 đồng/kg - là 85.000 đồng/kg, giảm... 8.500 đồng/kg so với mức giá “bình ổn” vào ngày 1-4-2016, thời điểm giá heo hơi lên tới 55.000 đồng/kg.

Trong khi người tiêu dùng bất bình về sự nghịch lý này, trả lời Tuổi Trẻ (ngày 23-4), một đại diện Sở Công thương TP.HCM - đơn vị đang quản lý chương trình bình ổn - vô tư cho biết...“chưa nghe các doanh nghiệp phản ảnh về việc giá heo hơi giảm sâu nên chưa điều chỉnh giảm giá bình ổn”.

Chỉ đến khi Bộ NN&PTNT vào cuộc, ngày 27-4 giá “bình ổn” mới được điều chỉnh giảm thêm... 3.000 đồng/kg. Và theo một lãnh đạo Sở Tài chính TP.HCM, mức giá này đã sát giá thị trường!

Sự bức xúc của người tiêu dùng là hoàn toàn có cơ sở. Bởi chỉ hơn một ngày đưa vào hoạt động (từ ngày 30-4), cửa hàng bán thịt heo sạch bình ổn giá tại TP Biên Hòa (Đồng Nai) đã tiêu thụ hơn 16 tấn thịt, tương đương 160 con heo.

Sẽ chẳng có gì đáng nói nếu cửa hàng này không bán thịt với giá thấp hơn 25-40% so với giá thịt tại các chợ và siêu thị, dù giá heo hơi mua vào lên tới 30.000 đồng/kg, cao hơn 20-30% giá thị trường hiện nay.

Chẳng hạn, giá thịt ba rọi chỉ có 60.000 đồng/kg, thấp hơn 22.000 đồng/kg so với giá “bình ổn” tại TP.HCM.

“Mua cao, bán rẻ nhưng vẫn có lãi 5-10%” - ông Nguyễn Trí Công, chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai, thành viên ban tổ chức cửa hàng này, khẳng định.

Nhiều chuyên gia không ngần ngại cho rằng các khâu trung gian đang ăn chặn hai đầu, vừa o ép người chăn nuôi vừa móc túi người tiêu dùng với giá cao.

Ông Nguyễn Quang Thọ - giám đốc Công ty Thy Thọ, đơn vị mua heo và giết mổ rồi phân phối cho các nhà bán lẻ - cũng khẳng định nhà bán lẻ đã ăn “quá dày”, cao hơn 30.000-50.000 đồng/kg so với giá bán sỉ.

Và như lời một lãnh đạo Hiệp hội Chăn nuôi VN, chính khâu trung gian đang đẩy ngành chăn nuôi heo VN đến bờ vực phá sản.

Cả nước đang vào cuộc giải cứu ngành chăn nuôi heo. Nhưng chương trình này chỉ phát huy hiệu quả một khi các cơ quan chức năng vào cuộc, điểm mặt chỉ tên những đối tượng đang kiếm lợi quá nhiều trên lưng người chăn nuôi cũng như người tiêu dùng.