Đại tá Trần Ngọc Hạnh, giám đốc Công an TP Cần Thơ, cho biết số tiền mà những người này thu từ các doanh nghiệp lên đến gần 3,5 tỉ đồng - Ảnh: LÊ DÂN

Lâu rồi thành quen, chung chi tạo lợi thế để một số doanh nghiệp thắng thầu các hợp đồng, để được bỏ qua vi phạm pháp luật.

Vụ việc phải chung chi cho thanh tra giao thông ở Cần Thơ (Tuổi Trẻ 22-7) thật ra không mới, nó phản ánh một thực trạng khá phổ biến ở Việt Nam. Lâu rồi thành quen, chung chi tạo lợi thế để một số doanh nghiệp thắng thầu các hợp đồng, để được bỏ qua vi phạm pháp luật, để nhanh nhận được giấy phép hay giấy tờ cần thiết... và tệ hơn là phải chung chi để được yên ổn làm ăn.

Vụ việc này khiến tôi nhớ lại thư tay của một chủ doanh nghiệp ở tỉnh bắc miền Trung vừa gửi, viết trên giấy ố vàng, nét chữ gai góc của người lớn tuổi đang đau đáu với những bức xúc quanh mình!

Ông cho biết là doanh nghiệp nhỏ, để hoạt động, nuôi sống gia đình, trả lương công nhân và nộp thuế cho Nhà nước, hằng tháng ông vẫn phải “đóng thuế” bôi trơn cho nhiều lực lượng cơ quan chức năng, từ quy tắc phường, quản lý thị trường, công an khu vực... mà ông ví “đông như quân Nguyên”. Các khoản chung chi này tính công khai theo tháng, quý và ngày lễ tết.

Không thể khác được vì theo ông, với những quy định pháp luật hiện nay thì vi phạm là đương nhiên: bó thép 1 li, thanh thép vuông, cuộn tôn nhỏ được cắt ra thì dán tem nhãn ở đâu được nên chắc chắn vi phạm quy định về tem nhãn hàng hóa. Quy định và áp dụng về quá khổ, quá tải cứng nhắc nên cứ vận chuyển ra đường là chắc chắn vi phạm quy định về giao thông.

Từ câu chuyện trên có thể thấy dường như có nên chung chi không phải là lựa chọn mà doanh nghiệp có thể cân nhắc. Hệ thống quy định pháp luật có quá nhiều điểm không phù hợp, chồng chéo, kém minh bạch khiến bất cứ doanh nghiệp nào cũng có thể bị xem là vi phạm. Đã không xét thì thôi, đã xét thì kiểu gì cũng phải ra lỗi.

Điều đặc biệt, những người thừa hành pháp luật lại có quá nhiều quyền, họ có thể diễn giải pháp luật theo cách mà họ muốn. Trong khi hệ thống tư pháp dường như chưa bảo vệ hiệu quả những người làm ăn chính đáng.

Khiếu nại, tố cáo hay kiện ra tòa để bảo vệ quyền lợi của mình khi “va chạm” với cơ quan công quyền đều là những hành trình tốn kém và đầy rủi ro. Do vậy để thuận lợi, để yên thân... những doanh nghiệp nhỏ thường tặc lưỡi thỏa hiệp với chung chi.

Phải chi tiền nhưng khoản này không được ghi trong sổ sách, doanh nghiệp phải ẩn trong các khoản mục, hoạt động khác. Cả hệ thống sổ sách, giấy tờ để đối phó, gian dối bắt đầu từ đó. Hệ lụy của chung chi không dừng ở đó.

Theo một nghiên cứu trong giai đoạn 2009-2011, doanh nghiệp tư nhân muốn tạo ra 1 đồng lợi nhuận phải trả 0,7 - 1 đồng chi phí không chính thức. Chung chi còn làm giảm động lực đổi mới, cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp.

Đừng coi thường tệ vòi vĩnh, đòi chung chi. Nó diễn ra phổ biến sẽ hủy hoại sự tôn trọng của doanh nghiệp và người dân đối với pháp luật, khi họ cho rằng việc tuân thủ pháp luật xuất phát từ tình trạng bị đòi hối lộ hơn là vì lợi ích chung của toàn xã hội.

Và sâu xa hơn, tình trạng tham nhũng sẽ hình thành nhóm các doanh nghiệp thân quen, thân hữu, tạo ra lợi thế kinh doanh bằng các mối quan hệ đặc quyền đặc lợi và luôn có nguy cơ tác động làm méo mó việc ban hành và thực thi các chính sách, quy định của Nhà nước.

Vì vậy để củng cố tinh thần thượng tôn pháp luật, không gì khác hơn là phải trừng trị nghiêm khắc nạn vòi vĩnh, đòi chung chi.