Người dân Tây Ban Nha mừng quốc khánh ở Barcelona ngày 12-10 - Ảnh: Reuters

Người dân Tây Ban Nha mừng lễ quốc khánh 12-10 trong không khí căng thẳng của cuộc khủng hoảng chính trị mang tên Catalonia. 

Sau cuộc trưng cầu ý dân hồi đầu tháng, Thủ hiến Puigdemont ngày 10-10 ký vào tuyên bố độc lập của vùng Catalonia nhưng không triển khai ngay mà kêu gọi đàm phán với Madrid.

Tối hậu thư

Trong cuộc họp khẩn với nội các ngày 11-10, Thủ tướng Rajoy chỉ trích ông Puigdemont cố tình gây rối và đặt thời hạn cho Catalonia làm rõ kế hoạch đòi độc lập. 

Theo đó, ông Puigdemont có thời gian đến 10h ngày 16-10 để xác định có tuyên bố độc lập hay không và có thêm ba ngày nữa để cân nhắc từ bỏ ý định này trước khi Madrid hành động.

Nếu Catalonia quyết định đòi độc lập, chắc chắn Tây Ban Nha sẽ tiến hành các thủ tục đình chỉ quyền tự trị của vùng này theo điều 155 Hiến pháp Tây Ban Nha. 

Ông Rajoy cũng bác bỏ kêu gọi đàm phán độc lập với Catalonia dưới sự trung gian của bên thứ ba, tuy nhiên để ngỏ khả năng cân nhắc lại các vấn đề về quyền tự trị của Catalonia và chỉnh sửa hiến pháp.

Đe dọa của Madrid tiếp tục dồn sức ép lên nhà lãnh đạo Puigdemont sau nhiều ngày chịu áp lực từ bên ngoài lẫn nội bộ để giải bài toán về nguy cơ bị cô lập về kinh tế lẫn chính trị nếu tuyên bố độc lập khỏi Tây Ban Nha. 

"Ông Rajoy có hai mục tiêu: nếu ông Puigdemont tiếp tục mơ hồ, phong trào độc lập sẽ càng phân mảnh, còn nếu ông ấy vẫn cương quyết bảo vệ độc lập thì ông Rajoy có thể áp dụng điều 155" - Reuters dẫn lời nhà phân tích Antonio Barroso nhận định về tối hậu thư của Madrid.

Lối ra

Tuy việc kích hoạt Điều 155 sẽ dập tắt cơ hội tìm giải pháp trên bàn đàm phán, giới phân tích tin rằng Madrid nhiều khả năng sẽ tổ chức bầu cử sớm ở Catalonia để tìm lối thoát cho cuộc khủng hoảng dù có thể đây cũng chỉ là giải pháp tạm thời. 

"Nếu không giải quyết vấn đề chính trị thì dù có ép buộc bầu cử, kết quả có thể trở lại như cũ bởi có khả năng các đảng ủng hộ độc lập sẽ lại chiếm đa số một lần nữa", tờ The Local của Tây Ban Nha dẫn lời luật sư Joan Vintró.

Tuy nhiên, có lẽ ông Puigdemont sẽ có chiến lược riêng. Tuyên bố lấp lửng của ông hôm 10-10 khiến người ta liên tưởng đến mô hình mà Slovenia đã sử dụng để giành độc lập những năm 1990, đó là kết hợp giữa tuyên bố độc lập và việc kêu gọi Liên minh châu Âu (EU) tham gia đàm phán. 

Theo đó, Slovenia trưng cầu ý dân ly khai khỏi Liên bang Nam Tư năm 1990 nhưng chỉ chính thức tuyên bố độc lập năm 1991. Sự thừa nhận của Cộng đồng kinh tế châu Âu sau đó có ý nghĩa rất lớn đối với nỗ lực đòi độc lập của Slovenia.

Cái khó của Catalonia là Madrid cương quyết bác bỏ đàm phán trong khi EU đến nay vẫn coi đây là một "vấn đề nội bộ" của Tây Ban Nha. Đó là lý do khiến một số chuyên gia nhận định đây chỉ là giải pháp câu giờ cho Catalonia.

Trong khi đó, chuyên gia Leonid Bershidsky của Bloomberg đưa ra một lời giải khác, nhìn từ thỏa thuận của tỉnh tự trị Nam Tyrol với nước Ý. 

Vùng tự trị Nam Tyrol nằm ở phía bắc của Ý có ngôn ngữ chính là tiếng Đức và được chia cho Rome sau Thế chiến thứ nhất. 

Theo thỏa thuận của Nam Tyrol và Ý, chính quyền tỉnh này có quyền lớn hơn trong các lĩnh vực nông nghiệp, du lịch, y tế công, phúc lợi... 

Nhân sự trong chính quyền và các lĩnh vực công, trừ quân đội và cảnh sát, thể hiện sự đa dạng sắc tộc của Nam Tyrol. Ngoài ra, Rome cũng hào phóng để tỉnh này giữ lại 90% các loại thuế như thuế thu nhập và 70% thuế giá trị gia tăng.

Theo ông Bershidsky, phương án này giải quyết được bức xúc của Catalonia về việc văn hóa của họ không được tôn trọng, trong khi giúp Madrid xóa bỏ chỉ trích đang bòn thuế của khu vực giàu có này để nuôi các vùng nghèo khó khác của Tây Ban Nha.