Một góc cảng Quy Nhơn - Ảnh: MINH THÀNH

Dù có tổng tài sản được kê lên tới hàng nghìn tỉ đồng, nhưng báo cáo tài chính của Công ty CP đầu tư và khoáng sản Hợp Thành, chủ sở hữu cảng Quy Nhơn hiện nay, cho thấy doanh nghiệp này thua lỗ triền miên trong quá trình mua cổ phần cảng Quy Nhơn.

Theo các chuyên gia, vấn đề cần làm rõ là trong bối cảnh thua lỗ liên tục, Công ty Hợp Thành "xoay" tiền ở đâu để thâu tóm cảng Quy Nhơn và vì sao không có kinh nghiệm trong lĩnh vực cảng biển, doanh nghiệp này vẫn được tạo điều kiện để nuốt chửng cảng Quy Nhơn?

Thua lỗ vẫn vung tiền mua cảng Quy Nhơn

Theo thông tin từ hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp (Bộ KH-ĐT), khi Công ty TNHH MTV Cảng Quy Nhơn (với vốn điều lệ 168,28 tỉ đồng) bắt đầu quá trình cổ phần hóa vào tháng 11-2013 theo đề án đã được duyệt, Công ty Hợp Thành (57 Trần Quốc Toản, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội) đã mua được 5,03 triệu cổ phần, sở hữu 12,46% vốn cổ phần cảng Quy Nhơn.

Như vậy, cùng với Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines), Công ty Hợp Thành trở thành cổ đông sáng lập Công ty CP Cảng Quy Nhơn với số vốn điều lệ ban đầu 404,09 tỉ đồng.

Đến tháng 4-2015, Công ty Hợp Thành tiếp tục mua thêm 24,77% cổ phần, nâng tỉ lệ sở hữu cổ phần tại cảng Quy Nhơn lên 37,23% cổ phần. Ngược lại, tỉ lệ nắm giữ cổ phần của Vinalines tại cảng Quy Nhơn giảm xuống còn 49%.

Bước ngoặt trong quá trình đổi chủ cảng Quy Nhơn diễn ra tháng 9-2015 khi Công ty Hợp Thành bỏ ra khoảng 198 tỉ đồng mua thêm 49% cổ phần tại Công ty CP Cảng Quy Nhơn từ Vinalines, nâng tỉ lệ vốn sở hữu tại cảng Quy Nhơn lên 86,23% và chính thức trở thành doanh nghiệp sở hữu cảng biển có vị trí chiến lược quan trọng tại miền Trung.

Quá trình thâu tóm cảng Quy Nhơn hoàn tất vào tháng 10-2015, trong lần đăng ký thay đổi thông tin doanh nghiệp lần thứ 6, Công ty CP Cảng Quy Nhơn đã thay đổi người đại diện theo pháp luật. Ông Lê Hồng Thái, cổ đông sáng lập Công ty Hợp Thành, trở thành tổng giám đốc Công ty CP Cảng Quy Nhơn.

Đến tháng 2-2017, khi Ủy ban Kiểm tra trung ương tiến hành thanh tra, kiểm tra việc cổ phần hóa cảng Quy Nhơn, ông Lê Hồng Thái đã chuyển nhượng 45% vốn tại Hợp Thành cho bà Trần Thị Quỳnh Yên - giám đốc Công ty CP đầu tư và khoáng sản Hợp Thành.

Và trong nội dung thay đổi thông tin doanh nghiệp lần thứ 15 (30-3-2017), ông Lê Hồng Thái - cổ đông sáng lập Hợp Thành - đã không sở hữu bất kỳ cổ phần nào tại Hợp Thành.

Điều đáng nói là theo tìm hiểu của chúng tôi, trong thời gian thực hiện thương vụ thâu tóm cảng Quy Nhơn, Công ty Hợp Thành liên tục thua lỗ.

Cụ thể, theo báo cáo tài chính của Công ty Hợp Thành, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp này bị lỗ 154,4 tỉ đồng trong năm 2014, mức lỗ giảm xuống còn 39,6 tỉ đồng vào năm 2015 và trong năm 2016 doanh nghiệp này tiếp tục lỗ thêm 81 tỉ đồng.

Một góc kho hàng container thuộc cảng Quy Nhơn - cảng biển có vị trí chiến lược quan trọng tại miền Trung - Ảnh: T.T.D.

Cổ đông chiến lược "ngoại đạo" với cảng biển

Đến nay, quá trình thâu tóm chóng vánh cảng Quy Nhơn cho thấy còn nhiều khuất tất.

Tại thời điểm bắt đầu mua cổ phần cảng Quy Nhơn, Công ty Hợp Thành kinh doanh trong lĩnh vực không liên quan gì đến cảng biển, khi chỉ đăng ký hoạt động kinh doanh trong các lĩnh vực như bán buôn nhiên liệu dầu thô, buôn xăng, khí đốt và các sản phẩm liên quan, sản xuất sợi, săm lốp cao su, sản phẩm plastic, chất dẻo, nhựa tổng hợp.

Tháng 4-2013, trong quá trình thâu tóm cảng Quy Nhơn, Hợp Thành mới đăng ký bổ sung hàng loạt ngành nghề liên quan đến cảng biển, vận tải hàng hóa ven biển và viễn dương, vận tải hành khách đường thủy nội địa, kinh doanh kho bãi và lưu giữ hàng hóa, bốc xếp hàng hóa...

Số ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh của công ty này đã tăng đột biến từ 9 lên 34 ngành nghề.

Trao đổi với chúng tôi, một chuyên gia kinh tế khẳng định một trong những mục tiêu cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là lựa chọn được cổ đông chiến lược, cảng Quy Nhơn không phải ngoại lệ.

Theo đó, cổ đông chiến lược của Công ty CP Cảng Quy Nhơn phải là những doanh nghiệp có năng lực chuyên môn về quản lý vận hành cảng, với mục đích cải thiện quản trị, vận hành cảng hiệu quả hơn.

"Trong khi Công ty Hợp Thành hầu như không có kinh nghiệm gì trong lĩnh vực này là một câu hỏi cần được làm rõ" - vị chuyên gia này nói.

TS Ngô Trí Long, nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng việc Nhà nước tiến hành cổ phần hóa cảng Quy Nhơn không ngoài mục đích tìm được nhà đầu tư chiến lược để cảng biển này phát triển hơn, bảo đảm đời sống của người lao động.

Do đó, việc bán cảng Quy Nhơn cho Hợp Thành, một doanh nghiệp không có kinh nghiệm trong lĩnh vực cảng biển, khó có thể xem là lựa chọn hợp lý.

Ngoài ra, theo ông Long, cần xem lại việc nới room cho doanh nghiệp tư nhân mua gần hết cổ phần cảng Quy Nhơn, được xem như là "yết hầu" trong việc lưu thông hàng hóa bằng đường biển không chỉ của tỉnh Bình Định mà cả khu vực Nam Trung Bộ.

"Cảng Quy Nhơn là một cảng tiền tiêu rất quan trọng, không phải để bán đứt, đặc biệt là bán cho một doanh nghiệp không có kinh nghiệm trong lĩnh vực này, nên cần truy trách nhiệm người quyết định bán đứt cảng này" - ông Long nói.

Tàu vào cảng Quy Nhơn - Ảnh: MINH THÀNH