Nhiều tỉnh ở đồng bằng sông Cửu Long có kế hoạch di dời nhà dân vùng sạt lở. Trong ảnh: một điểm sạt lở ở sông Tiền (Long Thuận, Hồng Ngự, Đồng Tháp) - Ảnh: N.TÀI

Việc gia tăng xây dựng nhà cửa ven sông, rạch được xem là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng sạt lở ở đồng bằng sông Cửu Long thời gian qua, nhưng việc di dời không phải dễ.

Sạt lở đặc biệt nguy hiểm

Tại Cần Thơ, 8 tháng đầu năm 2018 đã xảy ra 16 điểm sạt lở, thiệt hại gần 34 tỉ đồng. Qua khảo sát có hơn 154km chiều dài có nguy cơ sạt lở với hơn 2.610 căn nhà cần phải di dời.

Ông Nguyễn Ngọc Hè - giám đốc Sở NN&PTNT TP Cần Thơ - cho biết người dân cất nhà sống ven sông, rạch vừa nguy hiểm vừa là nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở. 

TP đã lập kế hoạch phòng chống sạt lở và bố trí lại dân cư ở những nơi có nguy cơ sạt lở. Đến năm 2030 sẽ di dời, bố trí chỗ ở ổn định cho 9.350 hộ dân sống ven sông, rạch.

Trong đó, từ nay đến năm 2020 sẽ di dời hơn 5.000 hộ với hình thức đưa vào 6 cụm dân cư tập trung; xen ghép vào các tuyến dân cư của 33 xã, phường, thị trấn...

Còn tại Đồng Tháp, từ đầu năm đến nay xảy ra gần cả trăm vụ sạt lở với tổng chiều dài sạt lở 38.370m, ăn sâu vào đất liền có nơi 20-30m. 

Sạt lở không gây thiệt hại về người, tuy nhiên thiệt hại về vật chất ước tính gần 20 tỉ đồng, trong đó có 1.580 nhà bị ảnh hưởng, 1.570 ngôi nhà buộc phải di dời khẩn cấp.

Trong khi đó tỉnh Đồng Tháp hiện đang cần xây dựng 12 cụm dân cư ở 7 huyện, thị xã, TP với tổng diện tích 61ha để bố trí cho 2.440 hộ đang nằm trong vành đai sạt lở đặc biệt nguy hiểm có nguy cơ sạt lở bất cứ lúc nào.

Khu vực sạt lở ven sông Ô Môn (phường Thới An, quận Ô Môn, TP Cần Thơ) với 34 căn nhà ven sông bị ảnh hưởng - Ảnh: CHÍ QUỐC

Càng cấm, nhà ở ven sông... càng tăng

Điển hình nhất cho tình trạng này là An Giang khi 11 năm trước, tỉnh đã có đề án di dời nhà trên sông, kênh, rạch đảm bảo vệ sinh môi trường nhưng đến nay tình trạng này vẫn không giảm mà còn tăng lên. 

Chính quyền các địa phương cũng thừa nhận để xảy ra tình trạng này do còn nể nang, né tránh và thiếu kiên quyết trong xử lý.

Mới đây, câu chuyện ông Nguyễn Văn Viễn - chủ tịch UBND xã Long Điền B (huyện Chợ Mới, An Giang) - kiên quyết không cho một hộ dân xây dựng nhà ven kênh Ông Chưởng liền bị hộ này khiếu nại.

Theo ông Viễn, kênh Ông Chưởng thời gian gần đây liên tục xảy ra sạt lở nặng là do một phần nguyên nhân từ các công trình xây dựng nhà ở kiên cố ven kênh mà chính quyền địa phương lúc trước đã thiếu kiên quyết, không mạnh tay xử lý mới dẫn đến tình trạng nhà dân ven kênh này còn nhiều như hiện nay.

Còn ông Ngô Hoàng Hiếu - chủ tịch UBND huyện Chợ Mới - cho biết trước đây ban ngày họ làm khung sẵn rồi đến tối lại ráp vào nên hình thành nhà rất nhanh. Sở dĩ bà con cất nhà ven kênh là do tách hộ ra nhưng không có đất ở nên cất tạm bờ kênh rất nhiều. 

Hiện tại huyện đang tuyên truyền, vận động và ngăn chặn việc bà con cất nhà ven kênh, rạch, đồng thời xin vốn xây dựng 7 cụm, tuyến dân cư để di dời bà con vào ở ổn định.

Theo Sở Xây dựng An Giang, giai đoạn 2007 - 2013 tỉnh này còn 16.660 căn nhà ven sông, kênh, rạch, giảm 3.020 căn so với năm 2007. Tuy nhiên, đến giai đoạn 2013 - 2016, tổng số nhà lại tăng lên 21.090 căn ven kênh, rạch cần phải di dời.

Ông Vương Bình Thạnh - chủ tịch UBND tỉnh An Giang - cho rằng thời gian qua do chính quyền làm chưa nghiêm mới để xảy ra tình trạng không giải tỏa, di dời nhà ven kênh, rạch. Vì vậy, bây giờ tỉnh phải kiến nghị, xin vốn Chính phủ để di dời nhà là rất khó khăn.

Nhà dân ven sông Vàm Nao (huyện Chợ Mới, An Giang) và nơi từng xảy ra vụ sạt lở kinh hoàng khiến nhiều căn nhà trôi sông. Hiện chính quyền đã lấp cát gia cố nhưng chưa cho dân xây cất - Ảnh: C.QUỐC

Các tỉnh than thiếu vốn

Hậu Giang hiện có khoảng 9.800 căn nhà ven sông, rạch thuộc khu vực sạt lở, có nguy cơ sạt lở. Ông Trương Cảnh Tuyên - phó chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang - cho biết tỉnh đã ban hành kế hoạch bố trí ổn định dân cư giai đoạn 2017 - 2020 và định hướng đến năm 2025. 

Giai đoạn 2017 - 2020 di dời hơn 5.100 căn, đến năm 2025 di dời khoảng 4.700 căn.

Các hộ dân sống ven sông rạch sẽ được bố trí đến 8 cụm dân cư tập trung, xen ghép vào tuyến dân cư trên địa bàn 33 xã, phường, thị trấn và ổn định tại chỗ trên địa bàn 56 xã, phường, thị trấn. Tổng nguồn vốn thực hiện hơn 646 tỉ đồng.

Tuy nhiên, theo ông Tuyên, việc xây dựng các cụm dân cư đang gặp khó do thiếu vốn. Tỉnh đang quy hoạch xây dựng tuyến dân cư mới phục vụ di dời cho khoảng 1.000 căn nhà ven sông Hậu, sông Cái Côn... nhưng chưa có vốn thực hiện. 

Trong khi chờ trung ương bố trí vốn, những hộ sống ven sông rạch có nguy cơ sạt lở cao sẽ được bố trí vào cụm tuyến dân cư vượt lũ còn trống.

Ông Nguyễn Việt Trí - giám đốc Sở Xây dựng tỉnh An Giang - cũng cho biết tỉnh chưa có lộ trình cụ thể để di dời nhà ven kênh rạch mà chỉ có vận động xã hội hóa làm các cụm, tuyến dân cư để di dân ven sông, kênh, rạch vào ở. Muốn có lộ trình cụ thể thì phải có nguồn vốn mà số tiền này quá lớn.

"Vài năm qua, tỉnh đã hạn chế không cho phát sinh nhà mới ven sông, kênh, rạch, giảm từng bước và kết hợp với nhiều chương trình khác nhau để dân không ở ven kênh, rạch nữa. 

UBND tỉnh đã có công văn vài năm nay chỉ đạo các huyện, thị, TP không cho phát sinh nhà ở ven sông, kênh, rạch. Nếu địa phương nào để xảy ra thì nơi đó chịu trách nhiệm" - ông Trí nêu giải pháp.

Còn ông Võ Thành Thống - chủ tịch UBND TP Cần Thơ - nói để giải quyết căn cơ tình trạng người dân tái chiếm sông, rạch để cất nhà, TP sẽ có chính sách đền bù cho những hộ dân có giấy tờ. 

Hộ không có giấy tờ thì hỗ trợ, đồng thời có thể cho họ nợ tiền sử dụng đất hoặc có thể hỗ trợ lãi suất ngân hàng khi vay mua đất cất nhà.

TP sẽ ưu tiên vốn để thực hiện các dự án dân cư, bờ kè vừa đảm bảo việc di dời, bố trí dân cư vừa hạn chế sạt lở nghiêm trọng xảy ra.

Phá rừng, xây thủy điện là nguyên nhân của lũ quét, sạt lở đất

TTO - Theo thống kê của Tổng cục Phòng chống thiên tại, từ năm 2010 đến 2017 đã xảy ra 260 trận lũ quét, sạt lở đất ảnh hưởng tới các vùng dân cư, làm chết và mất tích 910 người, thiệt hại về kinh tế ước tính hàng chục nghìn tỉ đồng.