Chặt cổ thụ, lấp bến nước làng cổ

Phóng to

GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính - Ảnh: Thái Lộc

Rất bức xúc, GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính - người khởi xướng công cuộc nghiên cứu và bảo tồn làng cổ Phước Tích trong suốt nhiều năm liền - nói: Cách đây ba tuần, ông Nguyễn Sự - bí thư TP Hội An - gọi điện cho tôi trong trạng thái vô cùng bức xúc như việc nhà. Ông bảo GS là người nghiên cứu và đề xuất bảo tồn làng cổ Phước Tích. Thế mà người ta đi kè hết cả bờ sông Ô Lâu. GS phải làm gì đó, nếu không người ta công viên hóa làng Phước Tích mất! Lời báo động ấy, kèm theo diễn biến tại làng mà báo Tuổi Trẻ nêu khiến tôi vô cùng sửng sốt và đau xót. Bởi vì trước đó vài tháng, ở di tích Mỹ Sơn (Quảng Nam), người ta đã làm kè con suối Thẻ chảy qua các nhóm tháp mà báo chí và giới chuyên môn lên án. Việc làm này làm tổn thương nặng nề di tích Mỹ Sơn vốn đã chịu quá nhiều mất mát bởi chiến tranh, thiên nhiên và con người tàn phá. Đáng lẽ bài học Mỹ Sơn khiến mọi người phải thấy đó là sự mất mát. Vậy mà chỉ sau mấy tháng, sự việc tương tự lại xảy ra đối với làng Phước Tích...

Trong con mắt của tôi thì dòng sông Ô Lâu với bến nước, rặng tre, cây cối bao quanh là một bộ phận hữu cơ, là một trong những nhân tố quan trọng cấu thành ngôi làng di sản Phước Tích. Chúng đã tồn tại như một sự kỳ diệu trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt. Lại nữa, làng cổ Phước Tích là di sản còn sót lại rất quý giá và hiếm hoi của không chỉ khu vực Bắc Trung bộ mà còn đối với cả đất nước Việt Nam. Do đó không thể vì lý do này hay lý do kia mà lại can thiệp thô bạo, hay nói đúng hơn là triệt phá những thành tố mang tính bản chất, diện mạo cấu thành bản thân cơ thể di sản làng cổ.

Tôi được biết rằng bao lâu nay con sông ấy vẫn chảy rất êm đềm, rất nhẹ nhàng, không gây tác hại gì lớn, và là nơi để dân làng ra đó nghỉ ngơi, tắm mát... Vậy thì hà cớ gì lại cấp tập đầu tư xây dựng một cách thô bạo, thô thiển, biến ngôi làng có nguy cơ trở thành công viên. Việc công viên hóa làng cổ này vô hình trung đã biến di sản kiến trúc và nếp sống thôn quê truyền thống trở thành vật trưng bày theo kiểu “làng bảo tàng”.

Về những điều đau đớn đang diễn ra tại làng, lòng tôi muốn nói xin vĩnh biệt hình ảnh làng cổ Phước Tích mà tôi đã yêu dấu, gắn bó với nó trong gần 15 năm nay. Bây giờ có lẽ không thể đi phá bờ kè bêtông ấy được nữa rồi. Do đó, làng cổ Phước Tích đã bị mất đi một phần lớn giá trị. Và bờ kè đó trở thành sự tương phản, sự thách thức không những đối với di sản mà còn thách thức đối với thái độ ứng xử đối với văn hóa, đối với di sản.