Phóng to

Nhà văn Mario Vargas Llosa - Ảnh: Reuters

Trong thông cáo báo chí đăng trên trang web nobelprize.org ngày 7-10, Viện hàn lâm Khoa học Thụy Điển đã quyết định tôn vinh nhà văn Vargas Llosa vì “sự phân tích các cấu trúc quyền lực và những mô tả sắc sảo về sự phản kháng, nổi loạn và thất bại của cá nhân”.

“Ông là một trong những tác giả vĩ đại nhất của thế giới văn học tiếng Tây Ban Nha - ông Peter Englund, thành viên Ủy ban Nobel, khẳng định - Ông là một trong những thành viên của làn sóng văn học Mỹ Latin thập niên 1960-1970”.

Trước đó, Mario Vargas Llosa từng giành được rất nhiều giải thưởng văn học lớn, nổi bật là Giải thưởng Miguel de Cervantes, được đánh giá là giải thưởng danh giá nhất dành cho các tác giả sáng tác bằng tiếng Tây Ban Nha.

Mario Vargas Llosa sinh ngày 28-3-1936 tại Arequipa, Peru nhưng lớn lên cùng mẹ và ông ngoại ở thành phố Cochabama thuộc Bolivia trước khi trở về Peru năm 1946. Năm 14 tuổi, ông vào học tại Học viện quân sự Leoncio Prado ở Lima, nhưng chuyển sang làm báo một năm trước khi tốt nghiệp. Năm 1959, ông chuyển sang Pháp sinh sống.

Tại đây, ông kiếm sống bằng nghề dạy tiếng Tây Ban Nha, quay lại nghề báo, làm việc cho Hãng tin AFP và Đài truyền hình Pháp trước khi tập trung toàn bộ thời gian và tinh thần cho văn chương.

Tiểu thuyết đầu tay La ciudad y los perros (Thời đại của anh hùng) của Mario Vargas Llosa ra đời năm 1963 dựa trên những trải nghiệm của chính ông thời kỳ còn theo học tại Học viện quân sự Leoncio Prado. Ngay lập tức, Thời đại của anh hùng đã gây tiếng vang lớn và được giới phê bình đánh giá rất cao. Tuy nhiên, do cuốn sách chỉ trích mạnh mẽ chế độ quân sự Peru, nhiều tướng quân đội Peru đã mô tả ông Vargas Llosa là “một kẻ bệnh hoạn” và cáo buộc ông “đã nhận tiền của Ecuador” để bôi nhọ quân đội Peru.

Năm 1966, ông cho ra mắt cuốn La casa verde (Nhà xanh), kể về một nhà thổ tên Nhà xanh, với nhân vật chính là cô gái trẻ Bonifacia từ một nữ tu trở thành cô gái điếm nổi tiếng nhất ở Nhà xanh. Cuốn sách đoạt rất nhiều giải thưởng văn học và đưa Mario Vargas Llosa vào hàng ngũ những tác gia hàng đầu của làn sóng văn học Mỹ Latin thời kỳ những năm năm 1960. Nhiều nhà phê bình đánh giá Nhà xanh là tiểu thuyết xuất sắc nhất của Mario Vargas Llosa và là một trong những tiểu thuyết cột mốc của nền văn học Mỹ Latin.

Conversación en la catedral (Đối thoại trong nhà thờ) là tác phẩm thứ ba của Mario Vargas Llosa xuất bản năm 1969, khi ông 33 tuổi, cũng nhanh chóng trở nên nổi tiếng. Cuốn sách phơi bày sự tàn nhẫn của chế độ độc tài, và giới phê bình mô tả đây là tác phẩm cay đắng nhất của ông do thấm đẫm sự tuyệt vọng. Sau đó, Mario Vargas Llosa còn sáng tác rất nhiều tác phẩm nổi tiếng với đề tài về hệ thống chính trị phức tạp và lịch sử biến động của Mỹ Latin.

Cũng giống như nhiều tác giả Mỹ Latin khác, ông tham gia chính trị và từng tranh cử tổng thống Peru năm 1990 nhưng bị chính trị gia Alberto Fujimori đánh bại.

Giới phê bình đánh giá Mario Vargas Llosa là một trong những tác gia vĩ đại nhất Mỹ Latin, ngang tầm với những tên tuổi như Julio Cortázar, Jorge Luis Borges, Gabriel García Márquez và Carlos Fuentes. Nhà phê bình văn học Mỹ Latin Gerald Martin thậm chí còn cho rằng Mario Vargas Llosa chính là nhà văn thành công và gây tranh cãi nhất của khu vực. Rất nhiều tác phẩm của ông đã được dịch ra hàng chục thứ tiếng khác nhau. Độc giả Việt Nam từng biết đến Mario Vargas Llosa qua tác phẩm Dì Huliavà nhà văn quèn in năm 1986.