"Upsidedown ra đời năm 1993 và đến 1996 thì đoạt giải thưởng quốc tế và chính thức được Cục Bảo vệ bản quyền tác giả Mỹ công nhận. Ðến năm 2006 nó đã dần dần hoàn chỉnh qua những cách tân cơ bản. Nhìn lại quá trình sáng tác Upsidedown, tôi tự cười vì mình đã thắng được bản thân mình, tâm thức mình, óc mình và mắt mình. Vì trong Upsidedown cái tư tưởng bao dung đã thắng và hòa hợp giữa cái đúng và cái sai, giữa cái thuận và nghịch, giữa có lý và vô lý. Bao dung và vị tha, tranh của tôi nói lên tầm vĩ đại của tư tưởng tự do". Ðó là đoạn tâm sự của họa sĩ Mỹ gốc Việt Nguyễn Ðại Giang khi ông kể về trường phái hội họa do ông sáng lập.

Trở về VN ăn Tết sau nhiều năm xa xứ, số phận con người cứ như trêu ngươi để từ một họa sĩ những khóa đầu tiên của Trường ÐH Mỹ thuật công nghiệp (Hà Nội), trở thành giáo viên của trường, ông lạc bước đến nước Mỹ. Gia đình tan vỡ, cuộc sống lang thang của người di tản khiến ông không còn chút mơ ước nào về nghiệp vẽ. "Tôi phải bắt đầu lại từ số 0 cùng vai trò của một người lao động chân tay kiếm miếng ăn hằng ngày".

Phóng to

Ca trù

Vẽ những nghịch lý

Những tưởng những tháng năm sống tại Seattle, việc phải lo đi làm kiếm tiền để nuôi đứa con trai mang theo sẽ khiến người nghệ sĩ chết chìm trong những tiếng ồn của nhà máy sản xuất bếp leo núi. Nhưng không hoàn toàn thế. Những lúc rỗi rãi, Nguyễn Ðại Giang nghĩ đến việc lúc nào đó phải vẽ. Nhưng vẽ gì ở nước Mỹ khi nền hội họa đã hội tụ đầy đủ anh hào với mọi trường phái. "Tôi nghĩ mình phải làm cái gì đó khác đi, nếu không sẽ không bao giờ "mọc mũi sủi tăm" được tại Mỹ".

Phóng to

Nude

Một ngày giá rét, trước con đường mà ông vẫn đi từ nhà đến nơi làm việc, ông chứng kiến mẹ con người ăn xin đang co ro vì lạnh và chìa đôi bàn tay tím ngắt xin tiền những người đi đường. Một suy nghĩ vụt đến: nước Mỹ giàu có không phải không có những kẻ nghèo hèn. Ðó chính là nghịch lý vẫn tồn tại trong vũ trụ, trong một quốc gia, thậm chí bản thân một con người.

Ðó chính là sự đảo nghịch vẫn được chấp nhận. Ông chợt nhận ra xung quanh có biết bao điều đảo ngược nhưng chúng vẫn cùng tồn tại. Bởi vậy tại sao ông không sắp xếp những sự đảo nghịch đó trong tranh. Upsidedown ra đời từ đấy.

Hỏi về ý nghĩa của Upsidedown, Nguyễn Ðại Giang nói: "Vẽ rồi, thấy rồi, tôi mới tra từ điển để tìm một cái tên thích hợp cho trường phái hội họa mà mình đang vẽ. Tôi tìm được từ upsidedown, tâm đắc lắm, chữ ấy về ý nghĩa rất phù hợp với những gì tôi đang nghĩ, đang vẽ và đang muốn truyền tải đến công chúng". Cũng từ những cuộc triển lãm nho nhỏ tại thành phố Seattle mà đài truyền hình địa phương đã làm một phóng sự về ông cùng với hai họa sĩ Mỹ khác. Rõ ràng Upsidedown ra đời không bao lâu thì nó đã được chấp nhận bởi triết lý trong tranh cũng như các bố cục, mảng màu và những thuận nghịch chứa trong bức tranh ấy.

Phóng to

Mẹ và con

Từ tâm thế hòa hợp của dân tộc

Các giải thưởng gần đây của họa sĩ Nguyễn Đại Giang Phóng to Họa sĩ Nguyễn Đại Giang * 2007: Giải thưởng danh dự: bằng xuất sắc cho tác phẩm Ca trù do trang web Artoteque.com, London trao tặng. * 2006: Tác phẩm Mẹ và con đoạt giải 3 cuộc thi nghệ thuật quốc tế tại Tây Ban Nha. Tác phẩm Vũ điệu Hawaii đoạt giải cuộc thi top 50 vẽ nước Mỹ (Paint America). * Sau triển lãm tại gallery Altered Esthetics, Minneapolis (USA) từ 26-8 đến 30-9-2007 với 200 tác phẩm từ nhiều nước trên thế giới tới tranh tài, chủ nhân của gallery Jamie Schumacher đã tuyên bố: “Chúng tôi tự hào khi được bày tranh Upsidedown của ông Nguyễn”.

Tuần báo Seattle đã viết: "Trường phái đảo ngược của Nguyễn Ðại Giang đang đánh đổi lịch sử mỹ thuật phương Tây". Tuy nhiên, theo họa sĩ: "Tôi là người VN, tôi hiểu các giá trị lịch sử của VN thông qua những cuộc đánh đuổi giặc ngoại xâm của ông cha. Lịch sử chúng ta có cả mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước thì không có thời kỳ nào chúng ta không đánh đuổi giặc ngoại xâm.

Tuy nhiên, ngay trong trái tim yêu nước nóng hổi của mỗi con người Việt đều chất chứa sự bao dung và tha thứ. Ngay thời phong kiến, chúng ta cũng chỉ "đánh đuổi" giặc ngoại xâm, đuổi cho chúng về chứ không giết. Ðó chính là sự bao dung và tha thứ hiếm có của một dân tộc tuy bé nhỏ nhưng đầy khí phách anh hùng. Gần đây nhất là hai cuộc kháng chiến chống Mỹ và chống Pháp, phương châm của chúng ta cũng vẫn là "đuổi" cho yên bờ cõi chứ không gây thù chuốc oán. Tôi muốn truyền thống ấy, tính cách Việt ấy được chảy trong tranh".

Upsidedown ra đời và tiếp cận công chúng Mỹ bằng cách tham gia một cuộc thi ở New York. Trong khoảng hơn 10.000 bức tranh tham dự để tuyển chọn 700 bức, Upsidedown góp mặt ba bức. 16 vị giám khảo khó tính của cuộc thi đã không thể sơ sót khi nhìn nhận về Upsidedown của Nguyễn Ðại Giang.

Từ đó, tranh của Nguyễn Ðại Giang không chỉ còn ở phạm vi một nước Mỹ mà đã vươn ra thế giới tạo thành một trường phái riêng biệt, dung hòa với những trường phái nghệ thuật khác của thế giới. Các bức tranh mang tên: Bữa tiệc hai người, Mẹ và con, đặc biệt là Ca trù - bức tranh sơn dầu đậm màu sắc Việt của ông đã được đánh giá rất cao trong các cuộc triển lãm tại Mỹ và một số nước phương Tây khác.

Sau những chuyến trở về quê hương gần đây, họa sĩ Nguyễn Ðại Giang cho biết cuối năm 2009 ông sẽ mở một triển lãm Upsidedown tại TP.HCM: "Tôi muốn báo cáo với bạn bè, người thân tại quê hương những sản phẩm của một người con tha hương đã sáng tạo nên. Tôi muốn mang thành quả của mình về VN, góp mặt dòng tranh của mình trong dòng chảy nghệ thuật nước nhà".

Bằng những nét cọ của mình, họa sĩ Nguyễn Ðại Giang đã tạo nên một trường phái nghệ thuật mới, ghi tên mình vào danh sách 500 người sáng lập của thế kỷ 21 do Hoàng gia Anh biên soạn.