Phóng to

Ảnh: GIA TIẾN

TT - Đằng sau những phong tục tập quán trong những ngày Tết luôn ẩn chứa những giá trị tinh thần tốt đẹp chứ không chỉ đơn thuần mang giá trị vật chất. Đó là nhận xét của một phụ nữ đã tám lần đón tết ở Việt Nam, bà Trish Summerfield (người New Zealand) - giám đốc chương trình “Giáo dục các giá trị sống”.

* Tám năm ăn tết ở VN, bà có thấy sự thay đổi nào trong cách đón tết của người Việt?

- Nhịp sống hiện nay nhanh lên rất nhiều so với ngày xưa, tốc độ sống của con người cũng nhanh hơn. Họ gặp nhiều căng thẳng trong công việc lẫn trong các mối quan hệ hiện tại. Chính vì thế, Tết là thời gian họ từ từ phanh lại, nhìn nhận bản thân mình làm được gì trong suốt một năm qua.

Tám năm trước nhịp sống tĩnh tại hơn nhiều, thời gian, tình cảm của các thành viên dành cho gia đình trong dịp tết dường như cũng trọn vẹn hơn bây giờ. Mặc dù bây giờ có cái tết để chững lại và mọi người hầu như dành thời gian tĩnh lặng cho mình chứ không còn dành nhiều cho bà con, bạn bè.

* Nhưng ngày nay thu nhập người VN đang cao lên, nghĩa là họ cũng đang có những cái tết sung túc hơn?

- Tôi không nghĩ thu nhập liên quan nhiều đến chất lượng cuộc sống. Trên thế giới có nhiều thống kê cho thấy nguồn thu nhập tăng lên nhưng chất lượng sống người dân nước đó chưa hẳn tăng lên. Tôi nói như vậy để thấy rằng Tết là lúc con người hướng về những giá trị truyền thống chứ không chỉ là vật chất. Chỉ cần để ý một chút sẽ thấy những phong tục Tết Việt rất đặc biệt, hầu như mọi thứ đều dồn vào dịp Tết. Chẳng hạn như người Việt thường dọn dẹp, lau chùi nhà cửa sạch sẽ trước khi qua năm mới. Có thể nhiều người không hiểu ra được khi chúng ta sống trong căn nhà không gọn gàng, sạch sẽ cũng không tốt cho sức khỏe chút nào.

Cùng cách hữu hình như thế, nếu năm mới chúng ta dọn dẹp tâm trí sạch sẽ, loại bỏ những vướng mắc thì sẽ tuyệt vời hơn. Trong lớp học của mình chúng tôi thường hỏi trong đầu các anh chị còn hờn giận ai đó không, và mọi người luôn trả lời có ai đó. Tôi nghĩ bản thân người Việt dọn dẹp những chuyện trong năm cũ thì cũng nên bỏ qua những hờn giận với mọi người và ngay chính bản thân mình. Hãy suy nghĩ khoan dung hơn, một người làm gì đó ảnh hưởng không tốt đến chúng ta thì có thể họ đang mắc điểm yếu nào đó mới làm thế. Bởi những hờn giận cũng làm tổn thương chúng ta.

Mỗi một phong tục tập quán của người Việt đều có tầm quan trọng, ý nghĩa nào đó trong đời sống tinh thần, ảnh hưởng bên ngoài lẫn bên trong. Cách đây vài năm, một người bạn đã mời tôi xông đất nhà anh ấy vào năm mới. Đối với tôi đó là một phong tục rất đặc biệt, khi tôi hỏi thì anh ấy giải thích người đầu tiên xông đất sẽ mang lại may mắn cho gia chủ. Tôi nghĩ rằng chúng ta cũng cần xông đất cho thế giới nội tâm của mình vào năm mới.

* Liệu những giá trị này có bị thay đổi theo thời gian?

- Tôi chỉ ví dụ từ bản thân mình nhé. Đối với người phương Tây, khoảng thời gian Giáng sinh là lúc mọi người hướng đến thái độ cho và nhận. Dù không theo Thiên Chúa giáo, tôi vẫn lớn lên bởi những phong tục như thế. Ngày trước món quà tặng trong đêm Giáng sinh rất quan trọng, bây giờ việc tặng quà chỉ còn đơn thuần là thói quen, điều quan trọng hơn là cảm xúc dành cho gia đình. Các thành viên quây quần, gặp gỡ, chia sẻ một năm họ trải qua.

Tết ở VN còn có phong tục lì xì (mừng tuổi) đầu năm mới. Nếu các bạn Việt đến thăm tôi, tôi cũng sẽ lì xì nhưng thay vì đưa tiền thì tôi tặng một lời chúc phúc. Người Việt thường quan niệm bạn rút thẻ (xin quẻ) nào trong dịp đầu năm thì nó sẽ đúng với bạn.

Các phong tục dịp lễ tết đều có từ ngàn đời để lại, đằng sau đó ẩn chứa những giá trị đạo đức nên mới được bảo tồn lâu như thế. Vào dịp tết vì sao người dân cảm thấy hạnh phúc hơn vì họ luôn cởi mở trao cho người khác nhiều hơn. Ví dụ như dịp tết họ thường tặng quà cho nhau, theo nghiên cứu những người tự làm quà tặng người khác thì hạnh phúc gấp nhiều lần so với người nhận.

Mỗi phong tục chúng ta đều cần nhìn vào đằng sau nó là gì để dựa vào đó làm nền tảng cho các giá trị sống thay vì nhìn vào bề ngoài. Lúc đó chúng ta sẽ cảm thấy cuộc sống ý nghĩa hơn là đánh giá món quà đó là gì.

* Xin cảm ơn bà và chúc bà năm mới hạnh phúc, thêm nhiều công việc ý nghĩa.

Phóng to Chị Inna, anh Hữu Hùng và hai con đi chợ hoa ở Quảng Ngãi - Ảnh: MINH THU Giao thừa quá đỗi thiêng liêng Gặp nhau, yêu nhau tận Ukraine xa xôi, từ tháng 3-2000 chị Inna quyết định theo người yêu là anh Nguyễn Hữu Hùng, kỹ sư tin học, về sống và làm việc tại Công ty liên doanh Nhà máy lọc dầu Việt - Nga (nay là ban quản lý dự án Nhà máy lọc dầu Dung Quất), tỉnh Quảng Ngãi. Cưới nhau từ tháng 11-2000, chín năm làm dâu tại VN nhưng chị Inna còn nhớ như in cái tết đầu tiên tại VN: “Mọi thứ đều bỡ ngỡ, thấy gì cũng xa lạ. Từ bánh chưng đến chả giò... đủ loại bánh mứt và cách bày gà trống theo phong tục Việt lên mâm cỗ cúng tổ tiên vào ngày cuối năm... ở xứ Huế. Ấn tượng nhất là đêm giao thừa ở VN sao quá đỗi thiêng liêng. Mọi người trong gia đình chồng đứng nghiêm cẩn khấn vái trước bàn thờ tổ tiên mãi đến trước 0g mới xong”.

.........................................

“Năm nay tôi sẽ đi xe máy một mình tới Hạ Long. Sau chuyến đi tôi sẽ cùng tham dự tết với gia đình một người bạn VN. Tôi sẽ tìm hiểu về phong tục tết của các bạn để chuẩn bị quà cho con của họ. Phong tục ngày tết ở VN rất hay. Tôi vừa được mời tham dự một buổi tiệc cuối năm của các bạn sinh viên ở Trường ĐH Ngoại thương với rượu và thịt nướng. Sau khi tàn tiệc, mọi người ở lại dọn dẹp khiến không khí thân mật, gần gũi hơn. Điều đó rất hiếm ở Đức. Họ thường biến mất khi bữa tiệc kết thúc”.

“Tôi cùng vợ con quyết định sẽ bay ra Hà Nội trong hai tuần để ăn tết cùng gia đình cô ấy. Vợ chồng tôi chủ yếu dành thời gian để tôi làm quen với gia đình vợ, đi chào hỏi hàng xóm, sau đó là một chuyến du xuân dài ngày cùng cả gia đình. Đặc biệt tôi muốn được thử công việc của mẹ vợ tôi trong một ngày, đó là đi bán chè ở Sơn Tây. Buổi sáng bà sẽ chuẩn bị, còn tôi bán chè cho mọi người… một mình. Tôi muốn giúp bà ấy”.

“Giao thừa năm nay tôi dự định cùng vợ đi chùa hái lộc đầu năm. Sáng mồng 1 tôi đi chúc tết và lì xì gia đình vợ theo truyền thống VN, sau đó đến tạ ơn gia đình một người bạn Việt ở Bà Chiểu đã đại diện cưới vợ cho tôi”.

“Năm nay tôi sẽ vào Sài Gòn đón tết rồi đi Cần Thơ và một số tỉnh miền Tây. Ngay ở VN, nghe nói mỗi nơi có một cách đón tết khác nhau. Chính điều đó mang đến sự hấp dẫn đối với những người muốn tìm hiểu về văn hóa VN. Tôi thích tết vì khi đi về miền núi có rất nhiều trò chơi tập thể, nhiều món ăn lạ, không khí thì ấm cúng. Thích tết VN lắm”.

..............................................

Ông Ko Uh Kun (người Hàn Quốc, giám đốc Công ty thương mại dịch vụ Việt Hàn, tám năm làm việc ở VN và đã ăn bảy tết Việt)

Mâm cỗ tết ăm ắp hơi xuân

Cùng là châu Á nhưng tết Hàn Quốc khác tết VN nhiều, tết VN vui hơn, nhiều không khí hơn... Thế nên sang VN ngần ấy năm, năm nào tôi cũng thích ở lại VN ăn tết. Tết ở Hàn Quốc thường được nghỉ ít ngày và cũng không rôm rả như ở VN. Thường ngày mồng 1 tết tất cả con trai, con dâu về nhà bố mẹ chồng (nếu còn), hoặc về nhà anh chị cả (nếu bố mẹ mất) để làm cơm cúng gia tiên. Và anh em chỉ sum họp một ngày ấy thôi.

Mâm cỗ tết Việt cũng gây cho tôi nhiều sự thích thú, có nhiều món ăn ngày thường cũng có nhưng khi nhìn vào mâm cỗ tết vẫn thấy không khí ấm cúng và ăm ắp hơi xuân.

Ở nước tôi không có phong tục tặng quà tết

Ở Ấn Độ quê tôi, hằng năm người ta đón năm mới vào tháng 11 với lễ hội Dewali (Lễ hội ánh sáng). Chúng tôi không có những cảnh trang hoàng phố xá hoành tráng như các bạn. Thêm nữa, mấy hôm nay công ty tôi đang tất bật chuẩn bị quà tết để gửi tặng khách hàng. Tôi thấy tặng quà và nhận quà tết là phong tục rất phổ biến ở VN, trong khi ở Ấn Độ không có phong tục này.

Tết Trung Quốc náo nhiệt hơn

Tết VN rất đông vui, tôi được cùng bạn bè ngắm pháo hoa bên sông Sài Gòn trong đêm giao thừa, đi hái lộc ngày đầu năm, nhưng tết Trung Quốc có vẻ náo nhiệt hơn. Còn về phong tục ngày tết VN và Trung Quốc, tôi thấy không khác nhau nhiều lắm, cũng đi lễ chùa, cúng tổ tiên ông bà. Nhưng hiện nay người Trung Quốc ít đi chúc tết bạn bè, đồng nghiệp như người VN, thay vào đó họ chúc tết qua tin nhắn hay điện thoại ngay lúc giao thừa, nên đêm giao thừa điện thoại thường nghẽn mạch. Ngoài ra, chúng tôi cũng thường chúc tết họ hàng, người thân vào ngày mồng 2.

Sao chỉ trưng bày hoa đẹp vào ngày tết

Tôi thích nhất dịp tết nhà nào cũng trang trí nhiều thứ hoa sau khi đã dọn dẹp, bày biện gọn gàng, sạch đẹp. Ăn tết Hội An nhiều năm rồi và năm nào tôi cũng thích dạo chợ hoa Hội An trên đường Trần Hưng Đạo và chọn cho mình những chậu hoa đẹp nhất. Có điều tôi lấy làm lạ là người VN sao chỉ trưng bày hoa đẹp vào ngày tết, còn các ngày thường thì không. Tôi thì ngày nào cũng có lọ hoa đẹp bày giữa nhà.

Thật háo hức khi lì xì

Tôi thấy cuộc sống người Việt vào dịp tết bỗng nhiên thay đổi hẳn, khác hoàn toàn với ngày thường. À, mà tôi rất thú vị với tục lì xì. Một phong tục thật ngộ nghĩnh mà chính tôi cũng cảm thấy háo hức khi đưa phong bao cho một đứa trẻ, cũng như khi mọi người lì xì bé Ilia nhà tôi.

Mồng 3 tết thầy, thật đặc biệt Tôi nghĩ Tết Nguyên đán của VN cũng quan trọng như tết té nước của Thái Lan. Đó là dịp để mọi người trong gia đình có thể gặp gỡ nhau. Tôi thấy nhiều người, dù đi làm ở những nơi xa như Hà Nội hay TP.HCM, vẫn cố thu xếp về quê trong những ngày này. Tết của VN tôi thấy đặc biệt nhất là các bạn dành ngày mồng 3 để đi thăm các thầy cô giáo. Điều đó khiến tôi có cảm giác đó là một ngày 20-11 của các bạn.