Phóng to

Rừng phòng hộ biến thành mỏ đá - Ảnh: V.T.

Từ quốc lộ 1A vào “rốn” mỏ khai thác đá mang tên Cọng Khánh (thuộc khối 7, phường Đậu Liêu, thị xã Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh) chừng 200m, tôi gặp di tích lịch sử văn hóa Đô đài ngự sử Bùi Cầm Hổ đứng phủ bụi.

Đi tiếp gần một cây số, tôi lọt vào một “đại công trường” khai thác đá giữa bốn bề bụi đất, bụi đá cuồn cuộn tung lên trời. Cuối đường Cọng Khánh là điểm giao nhau với đường 8B. Tại đây, cảnh náo loạn lại diễn ra với đủ loại xe Hyundai, xe hoa mai, xe ben chở đá bây, đá hộc, các loại đá dăm và bột đá đang hối hả nối đuôi nhau chạy ra quốc lộ 1A.

Rừng phòng hộ biến thành mỏ đá

Một tốp nữ nhân công của mỏ xay đá nằm bên đường 8B (thuộc khối 8, phường Đậu Liêu) đang ngồi uống nước trong lều lá cọ, nghe tôi hỏi mua đá liền chào hàng ngay: “Anh mua giờ nào cũng bán, cứ điện thoại hỏi là có hàng chở đến bất kỳ tỉnh nào. Ba năm nay mỏ chúng tôi không vắng khách”.

Từ đây nhìn ngược lên dãy núi Hồng Lĩnh, tôi bàng hoàng khi thấy những mái núi nhấp nhô bị bạt xuống phơi màu đất đỏ và màu đá trắng hếu dưới nắng trời chói chang.

Mỏ đá đầu tiên tôi vào thuộc Công ty Phát triển công nghiệp xây lắp và thương mại Hà Tĩnh cũng đang hoạt động trong ầm ào tiếng máy và mù bụi. Trên cao, máy xúc đang mở đường lên đỉnh núi. Dưới chân núi, đủ loại máy đang nghiền và nhả đá vào những bãi đá lớn nhỏ.

Ông Trần Quốc Anh, phó giám đốc công ty, cho biết: “Chúng tôi có đủ thủ tục hoạt động nhưng không liên quan đến Sở Văn hóa - thể thao và du lịch dù mỏ đá thuộc 99 ngọn núi Hồng Lĩnh. Lý do: chủ tịch xã đề nghị, chủ tịch UBND tỉnh cấp phép. Nay qua hai đời chủ tịch tỉnh, mỏ vẫn được cấp phép bình thường”.

Ông Anh nói: “Phường Đậu Liêu hiện có 15 đơn vị khai thác đá, trong đó có sáu đơn vị thuộc các cơ quan nhà nước quản lý, còn lại là các xí nghiệp tư nhân. Ra đời sớm nhất là mỏ của công ty của chúng tôi. Tiếp đó một số mỏ xuất hiện cách đây 5-6 năm. Nhiều mỏ mới có cách đây hai năm. Do nhu cầu xây dựng ngày càng lớn nên đá núi bị lấy đi nhiều. Ở sát mỏ này có đền Hùng và di tích lịch sử Bùi Cầm Hổ nên hằng tháng chúng tôi tổ chức đến thắp hương trước khi khai mỏ để lấy may”.

Dọc dài dãy núi Hồng Lĩnh bị nham nhở bỗng nhiên tôi nhìn thấy một mảng màu xanh sót lại từ những hàng cây cao trên chót vót đỉnh rừng bởi phía dưới hàng cây là mái núi đá bị bạt thẳng đứng.

Tôi rẽ vào mới biết đây là khu mỏ khai thác đá của Hợp tác xã Minh Tân. Sát mỏ là những căn hầm dựng lên bằng đá hộc để nhân công trú ẩn khi mìn nổ. Một nhân công phụ trách tốp thợ bốc đá cho hay nguyên thổ mỏ đá này là vùng rừng phòng hộ. Nhưng khi phát hiện 2,4ha rừng này có trữ lượng đá hộc lớn, chủ mỏ của hợp tác xã đến xin làm hồ sơ chuyển đổi mục đích sử dụng rừng phòng hộ sang khai thác đá.

Tôi ngước mắt nhìn thấy mái núi khác cũng bị bóc dỡ, tạo thành vách đá thẳng đứng mà xót xa cho khu rừng. Không lâu nữa những tầng màu xanh đang sót lại của rừng phòng hộ trên dãy núi Hồng Lĩnh cũng sẽ bị xóa sổ, khi tiếng mìn phá đá dội lên để mở rộng khu vực khai thác đá.

Phóng to

Mỏ đá của Công ty TNHH Mai Hương dưới chân núi Hồng Lĩnh - Ảnh: V.T.

Xuất hiện nhiều mỏ mới

Qua nhiều mỏ đá khác tại phường Đậu Liêu, tôi tiếp cận sáu mỏ đá mới nằm hai bên đường 8B thuộc xã Xuân Lĩnh. Lúc 10g30 ngày 5-7, tôi phải dừng lại cách mỏ đá Cây Chuối vài trăm mét vì đang giờ nổ mìn. Tiếng mìn nổ liên tiếp làm rung chuyển thung lũng núi Hồng Lĩnh.

Tôi rẽ vào nhà chị Lê Thị Kiên ở gần mỏ Cây Chuối thấy chị Kiên đứng nhìn về phía tiếng mìn nổ. Chị nói: “Mỗi ngày nghe hai lần mìn nổ mà khiếp vía vì sau tiếng mìn là nhà rung cành cạch. Dân kêu mãi mới thấu nhưng họ chỉ giảm lượng thuốc mìn thôi còn số lần nổ lại tăng lên”. Nói đoạn chị chỉ cho thấy vết nứt trên các ô cửa ngôi nhà.

Phó giám đốc Công ty TNHH Trường Hồng Đinh Ngọc Danh cho biết mỏ đá Cây Chuối là mỏ mới, rộng 2ha, vốn là các mỏ rải rác của người dân khai thác tự phát nên đã được địa phương thu hồi và đầu năm 2010 được UBND tỉnh Hà Tĩnh cấp phép khai thác.

Ông Danh cũng như ông Anh đều cho hay họ không hề biết mỏ đá của mình thuộc cảnh quan của 99 ngọn núi Hồng Lĩnh danh tiếng nên việc khai mỏ vẫn được tiến hành. Mặt khác, nếu mỏ thuộc 99 ngọn núi Hồng Lĩnh nhưng được tỉnh cấp phép xem như không có việc gì xảy ra, trong lúc nhu cầu xây dựng tăng cao nên việc mở mỏ là chuyện bình thường.

Còn ông Trần Kim Hải, phó giám đốc Xí nghiệp đá xây dựng Hồng Lĩnh - Sông Đà, cùng chung tâm sự: “Cả nước này ở đâu cũng đụng phải di tích. Tôi không nghe dư luận 21 mỏ đá ở đây khai thác bừa bãi làm ảnh hưởng đến cảnh quan ngàn năm của 99 ngọn núi Hồng Lĩnh”.

Lãnh đạo hai sở nói khác nhau

Trao đổi với PV Tuổi Trẻ về thực tế này, giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường Hà Tĩnh Nguyễn Doãn Sáng không nhớ đã cấp phép hoạt động cho bao nhiêu mỏ đá. Ông nói: “Chúng tôi cấp giấy phép theo quy hoạch trên cơ sở pháp luật. Nghĩa là xã, huyện đồng ý xong đến các ngành chức năng thẩm định rồi tôi tham mưu cho chủ tịch UBND tỉnh ký giấy phép”.

Chúng tôi nêu ý kiến của giám đốc Sở Văn hóa - thể thao và du lịch Hà Tĩnh Võ Hải (một trong những ngành chức năng được thẩm định), cho rằng “núi Hồng Lĩnh là biểu tượng văn hóa, lịch sử của Hà Tĩnh từ lâu đời rồi nên không thể làm ảnh hưởng cảnh quan, không nên khai thác đá tại đây”. Ông Sáng phản ứng ngay: “Đó là nói, mà cũng chỉ một ý kiến”.

Trong lúc đó, phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Võ Kim Cự thẳng thắn: “Nơi nào là cảnh quan nổi tiếng thì xã, huyện phải biết. Sở Tài nguyên - môi trường phải thẩm định kỹ. Nếu thẩm định sai phải chịu trách nhiệm”.

Được biết, năm 1997 xuất hiện một số mỏ khai thác đá phía tây dãy núi Hồng Lĩnh, nhưng do những sườn núi trọc trơ hiện lên bên quốc lộ 1A nên nhiều người thấy phản ảnh. Từ đó đến nay các mỏ đá di chuyển vào phía đông bắc Hồng Lĩnh, chủ yếu tập trung tại Cọng Khánh.

Mặc dù thanh tra Sở Tài nguyên - môi trường vừa xử phạt hành chính hơn 50 triệu đồng đối với 7/21 mỏ đá đã được cấp phép do vi phạm Luật bảo vệ môi trường, nhưng dư luận công chúng vẫn rất bất bình. Vì nhiều người dân ở đây đều biết 99 ngọn núi Hồng Lĩnh không chỉ là danh lam thắng cảnh mà còn là biểu tượng độc đáo của tỉnh Hà Tĩnh.