Phóng to

TT - Phong trào lấy chồng Đài Loan diễn ra rầm rộ cách nay 5-6 năm. Thế hệ con lai Đài Loan đầu tiên đã chuẩn bị bước vào tiểu học.

Kỳ 1: “Sóng ngầm” ngày đi Kỳ 2: Đường về với những đứa con lai Kỳ 3: Bơ vơ trên đất mẹ

"Chạy" thủ tục pháp lý

Bé H.K. ở xã Thuận An, huyện Bình Minh (tỉnh Vĩnh Long) được 3 tuổi, ông bà ngoại đi năn nỉ người bà con mượn khai sinh cho cháu vào mẫu giáo.

Ông ngoại bé nhớ lại: "Nó được đưa về VN lúc mới hai tháng tuổi khi mẹ nó không còn chịu nổi người chồng Đài Loan vũ phu, nát rượu. Cha nó không nuôi con mà cũng không chịu ly hôn, cứ nhì nhằng hoài. Tội nghiệp con nhỏ tới giờ vẫn chưa có tên họ đầy đủ. Mà cũng chẳng biết nó mang họ gì. Nhà cứ quen gọi là H.K.".

Ông Trần Thất, vụ trưởng vụ hành chính tư pháp Bộ Tư pháp, cho biết trường hợp cháu bé sinh ra ở nước ngoài có bố quốc tịch nước ngoài, mẹ quốc tịch VN, nay người mẹ mang con về nước, nhưng các cháu đã được cấp giấy khai sinh và đã được xác định hộ tịch nước ngoài thì không thể đổi cho cháu quốc tịch VN vì có thể dẫn đến khiếu kiện của người bố. Nếu không có bằng chứng xác định cháu bé có quốc tịch nước ngoài hay quốc tịch VN thì có thể xem xét cho các cháu được đăng ký khai sinh. Thẩm quyền giải quyết thuộc Sở Tư pháp nơi người mẹ thường trú hoặc nơi cháu bé đang sinh sống, cháu bé sẽ được đăng ký theo quốc tịch mẹ trừ trường hợp người mẹ lựa chọn quốc tịch cho cháu theo bố.

Nhờ cái tên vay mượn, bé K. được đến trường như nhiều bạn bè cùng trang lứa. Nhưng khi nhắc đến chuyện người ta sẽ lại đòi giấy khai sinh, ông ngoại thở dài: "Tới đâu hay tới đó".

Nhiều đứa trẻ dù còn cha mẹ nhưng trên giấy tờ phải ngậm ngùi làm con người khác. Như trường hợp bé H. ở "đảo Đài Loan" cù lao Tân Lộc là kết quả của một cuộc hôn nhân không tình yêu. Bảy năm trước, mẹ em chấp nhận kết hôn với một người Đài Loan để "cứu" gia đình đang cơn khốn khó về kinh tế, nhưng không ngờ người chồng chỉ là một thợ hàn nghèo.

Giấc mơ đổi đời tan vỡ, cộng với ngôn ngữ, văn hóa bất đồng, chị bồng con trốn về VN. Ngày trốn chồng ra đi, chị không mang theo giấy khai sinh cho con. Khi H. sắp đến tuổi đi học mà không có giấy tờ gì, gia đình quyết định "đôn" người cậu lên làm cha cho "hợp pháp".

Thế là chính quyền chấp nhận làm giấy khai sinh cho bé mang tên L.A.H.. Nhờ vậy mà bé được đi mẫu giáo và chuẩn bị vào lớp 1.

Cũng trục trặc trong chuyện gia đình rồi ôm con về quê trong tình cảnh thiếu giấy tờ, thấy được những khó khăn sắp đến với con, chị Ng. đã đến một bệnh viện "chạy" cho cháu tờ giấy chứng sinh. Có "bảo bối" này trong tay, con chị nhanh chóng có giấy khai sinh, dĩ nhiên là tên người cha được để trống.

Chị thừa nhận: "Tôi biết có giấy chứng sinh mới được làm giấy khai sinh. Nhưng cháu sinh ở Đài Loan và sống ở VN, tôi trốn đi nên không thể lấy giấy tờ theo được. Tôi quyết định sống cùng con ở VN nên phải lo thủ tục cho cháu ngay bây giờ. Trước mắt là lo cho cháu có giấy khai sinh để đến trường. Đời tôi khổ rồi, tôi không muốn đời con cũng khổ như tôi".

Cũng có mẹ, có cha nhưng chuyện làm một tờ giấy để chứng minh sự tồn tại của bé T.T.T. trên cõi đời cũng rối như tơ vò. Khi vừa tượng hình trong bụng mẹ, em đã theo mẹ về huyện Trà Ôn (tỉnh Vĩnh Long).

Em được sáu tháng tuổi, cha và mẹ ly hôn. Rồi người cha giành đưa con trai về Đài Loan, người mẹ kiên quyết giữ lại. Người mẹ được quyền nuôi con, người cha tức giận về Đài Loan, không chấp nhận để tên mình cho con điền vào giấy tờ.

Bé T. giờ đã 4 tuổi, ông ngoại bé cho biết ông đã nhiều lần đi làm giấy khai sinh cho cháu, nhưng cũng nhiều lần bị từ chối vì lý do nhân thân không rõ ràng, giấy tờ chưa đầy đủ.

Phóng to

Một góc "thế giới" của trẻ con lai sống trên quê ngoại - Ảnh: Y.T.

Chính quyền lúng túng

Chị K.D. ở huyện Cù Lao Dung (tỉnh Sóc Trăng) lấy chồng Đài Loan có hai cháu nhỏ thì chồng đột ngột mất vì bị nhồi máu cơ tim. Mẹ và em chồng không mấy hòa thuận với nàng dâu nên đã thừa dịp này đuổi con dâu và cháu ra khỏi nhà. Cùng đường, chị nhờ vả mấy người đồng hương nên bồng được con về nhà ngoại tận miệt xã An Thạnh 1 xa xôi.

Hiện ông bà ngoại gần 70 tuổi vẫn phải lọm khọm nuôi cháu, người mẹ quay trở lại Đài Loan kiếm việc làm. Anh Lê Thanh Tìm - chủ tịch xã An Thạnh 1 - nói: "Những trường hợp như thế này mới phát sinh gần đây sau phong trào lấy chồng Đài Loan. Xã chưa biết phải làm thủ tục như thế nào với hai cháu này vì có yếu tố nước ngoài. Chúng tôi sẽ xin chỉ đạo từ trên".

Một cán bộ của "đảo Đài Loan" (Cần Thơ) cho biết: "Hiện rất khó quản lý các trường hợp này, con số luôn biến động vì họ ít trình báo. Có những gia đình đổ vỡ, bất hạnh, khi đưa con cháu về VN ít khi họ trình chính quyền vì mặc cảm, hoặc họ đưa con cái đi nơi khác sinh sống. Một số khác gửi con về ngoại nuôi tạm vì chi phí bên Đài Loan đắt đỏ. Những trường hợp này cũng cần phải đến trường và chuyện thủ tục pháp lý cần thiết đang là bước ngoặt cho tương lai những đứa con mang hai dòng máu này".

Phóng to

4 tuổi, cậu bé này vẫn chưa có họ, chưa có giấy khai sinh - Ảnh: Y.T.

Theo ông Phạm Thanh Dũng - phó phòng hộ tịch Sở Tư pháp TP Cần Thơ, với những trường hợp cô dâu Đài Loan sinh con tại VN hoặc có khai sinh tại Đài Loan nhưng về VN định cư, chuyện làm giấy tờ khá đơn giản và được giao về cho chính quyền cấp huyện làm thủ tục.

Tuy nhiên, việc các cháu về quê nhưng không có giấy tờ đã khiến chính quyền cơ sở lúng túng khi xem xét cấp giấy khai sinh. Ông Dũng cho biết: "Chúng tôi đã rất uyển chuyển và mềm dẻo trong việc xem xét làm giấy khai sinh cho các trường hợp này. Còn nếu quá cứng nhắc, những trường hợp con lai này rất thiệt thòi".

Những đứa con lai không được nhập hộ khẩu hoặc không có khai sinh tại VN sẽ rất khó khăn trong việc khám chữa bệnh miễn phí.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Minh Thắng - phó trưởng Phòng quản lý xuất nhập cảnh Công an TP Cần Thơ - cho biết khá nan giải trong vấn đề xác định gốc quốc tịch khi người mẹ mang thai ở nước ngoài rồi về VN sinh con, về mặt pháp lý còn chưa rõ ràng dẫn đến cách giải quyết nhiều khi còn lúng túng.

"Chúng tôi đã nhiều lần nêu vấn đề này lên cấp trên để có ý kiến với các cơ quan có thẩm quyền, nhưng đến nay mọi việc liên quan vẫn chưa được nghiên cứu giải quyết" - ông Thắng nói.

Chưa hết Đài lại đến Hàn Một cán bộ công an ở “đảo Đài Loan” cho chúng tôi biết hiện con số lấy chồng Đài Loan đã dần lắng xuống, nhường chỗ cho xu thế lấy chồng Hàn Quốc. Tại phòng hộ tịch Sở Tư pháp TP Cần Thơ, chúng tôi cũng ghi nhận khá nhiều trường hợp đến ghi chú kết hôn với người Hàn. Ông Phạm Thanh Dũng cho biết hiện nay thủ tục pháp lý trong vấn đề kết hôn với người Hàn khá đơn giản. Đôi nam nữ làm thủ tục ở cơ quan chức năng của nước bạn đóng tại TP.HCM, người phụ nữ chỉ cần quay về địa phương nơi cư ngụ ghi chú kết hôn tại phòng hộ tịch để địa phương biết. Hàng ngàn cô gái cũng đang chuẩn bị bước chân về làm dâu xứ Hàn xa lạ...

"Mua dâu cho con trai để rồi cháu nội phải trả giá". Giá đó ra sao, có cân, đo, đong, đếm được hay không? Sang chấn trong tâm hồn tuổi thơ sẽ để lại những di chứng khó phai mờ.

Người lớn phải làm gì?

Kỳ tới:Trả lại tuổi thơ cho trẻ