Học sinh Trường phổ thông Dân tộc nội trú huyện Đắk Mil (Đắk Nông) luyện tập bằng bộ chiêng do trường tự bỏ tiền mua vì bộ được tặng không sử dụng được - Ảnh: Trung Tân

Giữa trưa 6-4, con gái nghệ nhân ưu tú Y K’Ri (56 tuổi, trú bon Jun Yuh, xã Đức Minh, Đắk Mil, Đắk Nông) lôi trong gầm giường bộ chiêng “bỏ không từ lâu” ra cho khách xem.

Bộ chiêng sáu cái của bon có một cái bị nứt, được đem đi hàn lại cũng không sử dụng được, những cái khác thì sai âm.

Theo nghệ nhân Y K’Ri, thôn Jun Yuh được tặng hai bộ chiêng (năm 2007 và 2013) nhưng đều có chất lượng âm thanh rất kém. Ông tự chỉnh và nhờ các nghệ nhân khác quanh vùng chỉnh chiêng để đánh nhưng cũng không được.

Mỗi khi có dịp lễ hội, thôn phải đi mượn bộ chiêng khác để sử dụng... “Sau khi chỉnh, âm thanh các chiêng cái và chiêng con vẫn cứ lệch nhau, không đánh thành bài được” - nghệ nhân Y K’Ri cho biết. Cũng theo nghệ nhân Y K’Ri, ông được nhờ đi xem các dàn chiêng được tặng tại một số thôn (ở các xã lân cận) cũng thấy chung tình trạng như bộ chiêng ở thôn Jun Yuh.

Tương tự, bộ chiêng của Trường phổ thông Dân tộc nội trú huyện Đắk Mil (Đắk Nông) cũng không sử dụng được từ lâu.

Bộ chiêng được huyện tặng này cùng với một bộ chiêng mượn của Phòng văn hóa - thông tin huyện “âm thanh bị lệch” nên chỉ để tại phòng truyền thống của trường, không sử dụng vào việc biểu diễn mỗi khi có dịp, trường phải mua bộ chiêng M’Nông khác cho học sinh luyện tập, biểu diễn.

Ông Nguyễn Tiến Kiều, phó trưởng Phòng văn hóa - thông tin huyện Đắk Mil, cho biết một số bộ chiêng trong tổng số 13 bộ mà phòng nhận từ sở để tặng cho thôn, làng không sử dụng được do âm thanh bị lệch.

Trong khi đó, theo ông Nguyễn Ngọc Quang - phó giám đốc Sở VH-TT&DL Đắk Nông, khi mua chiêng, sở thành lập một hội đồng thẩm âm gồm đại diện các phòng chức năng, các nhà chuyên môn về âm nhạc, hai đội nghệ nhân truyền dạy chiêng tại thôn Bu Prâng (xã Đắk N’Drung, Đắk Song, Đắk Nông) và Bu Kok (thị xã Gia Nghĩa, Đắk Nông).

“Hội đồng thẩm âm đánh từng bộ chiêng, bộ nào chuẩn mới ký nhận, chưa chuẩn thì nghệ nhân chỉnh chiêng (của đơn vị sản xuất) sẽ chỉnh sửa đạt yêu cầu của hội đồng mới ký nhận, bộ nào không đạt sẽ trả lại. Quá trình kiểm tra, các nghệ nhân đều đánh giá các bộ chiêng, goòng đều có âm thanh tốt” - ông Quang nói.

Về việc này, nghệ nhân Y K’Ri cho biết khi thử chiêng để nhận thì đánh được, nhưng để một thời gian thì chiêng con và chiêng cái âm thanh lệch nhau không khắc phục được.

Khi có thông tin một số bộ chiêng tặng cho bà con âm thanh chưa chuẩn, sở này đang yêu cầu phòng văn hóa - thông tin các huyện làm báo cáo tổng hợp xem số lượng bao nhiêu để có hướng khắc phục.

“Sở sẽ cho thu hồi những chiêng chưa chuẩn để nhờ nghệ nhân chỉnh chiêng có uy tín từ Quảng Nam vào chỉnh sửa, chiêng nào không sửa được sẽ đổi hoặc cấp mới” - ông Quang nói.