Các nhà lãnh đạo APEC chụp hình chung ngày 11-11, ngày cuối cùng của Tuần lễ cấp cao APEC 2017 - Ảnh: Reuters

Đó là nhận định của TS Trần Việt Thái - phó viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược, Học viện Ngoại giao - trong cuộc trao đổi đầu năm mới về cục diện thế giới, những điểm nóng toàn cầu trong năm 2018 cũng như những thách thức của Việt Nam trong việc thực hiện những trọng tâm đối ngoại.

TS Trần Việt Thái - phó viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược thuộc Học viện Ngoại giao, Bộ Ngoại giao - Ảnh: Q.TRUNG

* Với tư cách là nhà nghiên cứu chiến lược ngoại giao, ông nhận định như thế nào về cục diện thế giới trong năm 2018?

- Để nhận diện cục diện thế giới, chúng ta cần phân tích chiến lược của các nước lớn và quan hệ giữa các nước này.

Mỹ sẽ triển khai chiến lược an ninh quốc gia mới. Trung Quốc sẽ triển khai nghị quyết đại hội đảng, trong đó có sáng kiến Vành đai con đường, cộng đồng chung vận mệnh, quan hệ quốc tế kiểu mới, chiến lược cường quốc biển. Tháng 3-2018 sẽ có bầu cử tổng thống ở Nga. Cho nên Nga sẽ tập trung bầu cử cho xong và sẽ định hình chính sách mới vào giữa năm 2018.

Về quan hệ giữa các nước lớn, nửa đầu năm 2017 khi ông Trump mới lên nắm quyền, tưởng như quan hệ Nga - Mỹ sẽ cải thiện nhưng cuối cùng do sự chống đối của phe Dân chủ, các lực lượng chính trị khác nhau ở Mỹ, đồng thời có thông tin Nga can thiệp vào bầu cử, mối quan hệ này đã bị phá. Ông Trump chưa thực hiện được ý định cải thiện quan hệ Mỹ - Nga, thậm chí quan hệ hai nước có chiều hướng xấu hơn. Theo tôi, quan hệ Mỹ - Nga khó có bước đột phá trong năm tới.

Quan hệ Mỹ - Trung dần ổn định trở lại sau các cuộc gặp cấp cao, đặc biệt là chuyến đi thăm Mỹ của ông Tập Cận Bình và gần đây là chuyến thăm chính thức Bắc Kinh của ông Trump, khi hai bên ký kết các thỏa thuận thương mại trị giá hơn 250 tỉ USD. Sang năm 2018, quan hệ Mỹ - Trung sẽ không đảo lộn nhưng vẫn tồn tại xu hướng Mỹ gây sức ép với Trung Quốc, đặc biệt trong vấn đề thương mại.

Quan hệ Mỹ - Nhật, sau nhiều cuộc gặp song phương, Thủ tướng Shinzo Abe và Tổng thống Donald Trump đã xây dựng mối quan hệ rất thân thiết. Quan hệ hai nước không những được củng cố mà còn được tăng cường sâu rộng.

* Liệu vấn đề Triều Tiên, Trung Đông sẽ tiếp tục là những điểm nóng của thế giới trong năm tới?

- Đúng vậy. Về tình hình Trung Đông, khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) đã bị đánh bại. Hiện nay IS không còn tồn tại với tư cách nhà nước nữa mà nó bị tan rã, phân tán ra khắp nhiều nơi, đặc biệt là Nam Á, châu Phi, Đông Nam Á. Kế đến là cạnh tranh Nga - Mỹ. 

Vì Nga chống được IS và giúp Syria nên Nga khẳng định được vị thế, đồng thời khiến vai trò của Mỹ bị suy giảm cũng như làm Washington bị bẽ mặt. Trong năm 2018, không loại trừ khả năng Mỹ sẽ tìm cách khôi phục ảnh hưởng.

Hiện nay ở Trung Đông, ngoài "con bài" người Kurd, Saudi Arabia, Mỹ chỉ còn mỗi Israel. Cho nên vừa rồi, ông Trump "thổi" vấn đề Israel theo tôi có những động cơ đằng sau như chính trị, kinh doanh và Do Thái. Không loại trừ tác động của cậu con rể gốc Do Thái Jared Kushner và sự vận động hành lang của phe Do Thái trong chính quyền Trump. 

Một khả năng khác là ông Trump muốn tiếp tục khẳng định sự hiện diện của Mỹ trong khu vực. Ngoài ra, ông Trump có thể muốn kích vấn đề Palestine và Israel để bán vũ khí.

Liệu Mỹ chơi con bài công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel giúp ổn định hay khuấy động tình hình Trung Đông? Theo tôi là khuấy động nhiều hơn. Dù động cơ thực sự chưa nhận diện được nhưng bản đồ chính trị Trung Đông sẽ được vẽ lại. 

Cho đến năm 2018, tập hợp lực lượng thay đổi, vị thế của các nước lớn thay đổi và điểm nóng cũng có thể thay đổi. Vấn đề Syria có thể giảm sức nóng, thay vào đó là Palestine và Israel.

Vấn đề Triều Tiên không còn là vấn đề an ninh khu vực mà trở thành vấn đề toàn cầu, đe dọa đến trật tự thế giới, các cơ chế về giải trừ quân bị, đặc biệt là giải trừ vũ khí hạt nhân. Nó còn ảnh hưởng đến vai trò của Liên Hiệp Quốc.

Vì sao Triều Tiên tìm mọi cách phát triển vũ khí hạt nhân? Có thể nước này cho rằng vũ khí hạt nhân chính là vũ khí duy nhất giúp bảo vệ chế độ. Hai là, họ cho rằng vũ khí hạt nhân có thể dùng để làm công cụ răn đe, đàm phán, mặc cả với các nước lớn, trong đó có Hàn Quốc và Trung Quốc.

Triều Tiên vẫn chưa từ bỏ mục đích. Do đó trong năm 2018, căng thẳng vẫn sẽ kéo dài. Căng thẳng ở mức độ nào còn tùy thuộc vào mục đích và chính sách của các nước lớn.