Phóng to

Các bạn trẻ TP.HCM góp thêm những ngọn nến trong chương trình “Ngọn lửa tuổi trẻ” của báo Tuổi Trẻ (2005) - Ảnh: T.T.D.

TT - Nguồn nước dòng sông Tuổi Trẻ (TT) không ngừng luân lưu. Giữa năm 1983, anh Lanh được chuyển đi làm báo khác. Chị Vũ Kim Hạnh lên làm tổng biên tập, cùng đội ngũ ưu tú của báo tạo ra bước phát triển cao về chất lượng tin bài và đa dạng sản phẩm báo chí.

Bài 1: Những năm tháng xuống đường làm báo Bài 2: Hoài thai một tờ báo trẻ

Tuần báo TT Chủ Nhật ra đời tháng 1-1983 với 65.000 bản; báo TT Cười ra số đầu tiên tháng 1-1984; chương trình Vì ngày mai phát triển mở ra từ 20-11-1988 nhằm phát hiện và hỗ trợ tinh thần, vật chất cho các em SVHS hiếu học, đã tạo độ rung xã hội mạnh mẽ và huy động được nhiều nguồn lực xã hội hỗ trợ các tài năng vượt khó. TBT Kim Hạnh cùng phó TBT Huỳnh Sơn Phước cũng đã quy tụ và phát huy một lớp phóng viên trẻ trở thành những cây bút tên tuổi của TT như Tâm Chánh, Bùi Thanh, Hàng Phước Long, Đỗ Trung Quân, Đặng Hoàng, Thúy Nga, Lưu Đình Triều, Đình Tấn, Xuân Loan, Phúc Tiến, Thủy Cúc, Ngọc Vinh, Binh Nguyên, Đặng Dũng, Thu An, Công Thành, Hồng Đăng, Hoài Lê, Thanh Minh, Quang Đồng... Nhiều người trong số họ nay là cán bộ quản lý báo TT.

Trước đòi hỏi của người đọc

Sau nhiều năm đi làm đủ loại việc ở Thành đoàn, rồi về làm báo thiếu nhi Khăn Quàng Đỏ ba năm; có lúc lại ra Hà Nội chuẩn bị đi học khoa báo chí Đại học Lô-mô-nô-xốp (Liên Xô) - theo quy hoạch của anh Đặng Quốc Bảo, bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn - để về làm báo Tiền Phong ; nhưng duyên nợ nghề báo đưa tôi về báo TT vào năm 1992, trong lúc thanh thế tờ báo đã mạnh qua công sức xây dựng 15 năm (1977-1983-1992) của hai đời TBT Võ Như Lanh, Kim Hạnh và một đội ngũ năng nổ.

Báo TT và ban biên tập thời kỳ này đứng trước nhiều thách thức, chọn lựa khó khăn. Văn hóa báo chí đã phát triển, nhiều tờ báo đồng nghiệp khác cũng chào hàng thông tin phong phú để người đọc lựa chọn. Thị trường kinh tế chập chờn tối sáng, chưa tạo cơ hội làm ăn bình đẳng cho những doanh nhân tài năng, lương thiện; nhiều công ty quốc doanh còn độc quyền và đặc quyền kinh doanh.

Nạn tham nhũng hoành hành. Toàn cảnh xã hội đó cùng nhu cầu được thông tin kịp thời của người đọc đã tạo áp lực không cưỡng được, đòi báo chí phải dấn thân vào cuộc đấu tranh chống tham nhũng ngày càng trở nên nguy hiểm. Trên mặt báo TT những năm 1992-2000 xuất hiện hàng loạt bài phóng sự, điều tra của những phóng viên giỏi và dũng cảm như Huy Đức, Thu An, Phạm Oanh, Kim Sơn, Minh Đức, Xuân Trung, Nguyên Trân, Thanh Tuyền, Võ Hồng Quỳnh, Hoài Lê, Huy Thọ, Sỹ Huyên, Trần Nhật Vy, Huỳnh Thanh Diệu, Nguyễn Chương, Hoài Hương, Thu Hà, Binh Nguyên, Cù Mai Công, Đặng Đại, Cam Ly, Danh Đức, Ngọc Ẩn, Võ Hương, Kim Em, Nguyễn Hàng Tình, Lê Đức Dục, Nguyễn Văn Hải, Đà Trang... các họa sĩ Việt Hải, Trần Minh Dũng (Nhốp)...

Giai đoạn phát triển đa truyền thông Tuổi Trẻ

Tăng tốc phát triển 1992-2003 Tờ báo TT tăng lên 4 kỳ/tuần (1994), lên 5 kỳ, rồi 6 kỳ/tuần (2002), lấp kín các ngày trong tuần, trở thành tờ báo 24 giờ, thay vì phải ra báo 48 giờ (3 kỳ cách ngày/tuần). Những người làm báo chúng tôi sung sướng nhìn dòng chữ chạy chân trang 1: “Mời bạn đọc báo TT phát hành liên tục 6 ngày trong tuần”. TT Cười tăng lên 2 kỳ/tháng. TT mở những trang quảng cáo đầu tiên (4-1992) và đến năm 1995, quảng cáo đạt doanh thu 18 tỉ đồng; đến năm 2000 đạt 110 tỉ đồng, tìm được chỗ đứng triển vọng trên thị trường quảng cáo VN. Cập nhật kịp thời về sự kiện nước Mỹ bị tấn công ngày 11-9-2001 đã đẩy số lượng phát hành TT lên hơn 300.000 bản/ngày và sau đó giữ lại mức bình quân 200.000 bản/ngày, dẫn đầu số lượng trong làng nhật báo VN thời điểm đó. Những trang báo TT 24 giờ đã phát đi những thông tin tươi rói, mạnh mẽ chính kiến, biết dự báo và kiến giải tình hình, khẳng định độ tin cậy của một nhật báo với bạn đọc và thật sự gắn bó với đời sống cộng đồng.

Vận hội mới đang cất cánh cho một thời kỳ phát triển mới, dự báo năm 2003 con số phát hành sẽ vượt qua 300.000 bản/ngày. BBT quyết định khởi công xây dựng trụ sở mới tại 60A Hoàng Văn Thụ, thì ngày 1-5-2003, Lê Văn Nuôi phải chuyển công tác khác và bàn giao trách nhiệm TBT cho giám đốc NXB Trẻ Lê Hoàng.

Cũng từ đó đến nay, TT tiếp tục tốc độ phát triển nhanh: cuối năm 2003 ra đời sản phẩm mới TT Online (TTO) và lần lượt là TT Radio (Radio Online), Tủ sách TT, tập san Áo Trắng, Truyền hình TT (TVO), cùng hàng loạt chuyên trang điện tử mang thương hiệu TT…

Đi cùng sự phát triển loại hình, ấn phẩm mới, TT đã trở thành nhật báo, lại tăng thêm 4 trang/kỳ với nhiều nội dung phong phú, đa dạng hơn, với số lượng hơn 400.000 bản/kỳ…Tất cả những diễn biến trên đã tạo tiền đề thuận lợi để TT vượt qua chính mình, tạo những bước chuyển về chất, thuyết phục người đọc về chuẩn mực chuyên nghiệp và hiện đại của một tờ báo lớn có đẳng cấp.

Là một tờ báo Đoàn bước vào thời kỳ hội nhập, trong vòng bốn năm trở lại đây , tờ báo vừa đảm bảo chức năng một cơ quan truyền thông của Đoàn, vừa đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi đa dạng của bạn đọc trẻ về nhịp sống của một đất nước đang trên đường phát triển. Những chiến dịch truyền thông lớn, dài ngày nối tiếp nhau ra mắt đã tạo nên những tác động sâu rộng, ghi được những dấu ấn tốt đẹp trong lòng người đọc ở TP.HCM và cả nước.

Có thể nhắc ở đây một vài tên gọi chiến dịch mà mọi người vẫn nhớ hoặc thấy khá quen thuộc như: Ký tên vì công lý - góp tay xoa dịu nỗi đau da cam; Mãi mãi tuổi 20 (làm sống lại hình ảnh các liệt sĩ Đặng Thùy Trâm, Nguyễn Văn Thạc…), chào cờ vào thứ hai hằng tuần, Nhà lao An Nam ở Guyanne, Ước mơ của Thúy…

*****

Nhìn lại hành trình 33 năm kể từ ngày thành lập, uy tín TT được củng cố, số lượng bạn đọc tăng là nhờ TT tiếp tục giữ vững tính chiến đấu, bản sắc của mình. Trước hết là sự nhạy cảm đối với cái mới, phù hợp quy luật trong cải cách kinh tế nhằm huy động mọi nguồn lực đầu tư phát triển, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế hội nhập với đời sống toàn cầu.

Tâm huyết với những đòi hỏi dân sinh, với quyền bình đẳng kinh doanh, chăm sóc sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường sống, quyền được học hành và phát triển lành mạnh của thanh thiếu niên. Trong cuộc hành trình 33 năm của những người cầm bút TT - những người có duyên với nghề báo và mắc nợ với người đọc - đã phải đương đầu với nhiều thử thách, sóng gió dồn dập, trong đó có những va vấp do chính mình tạo ra.

Cục diện toàn cảnh tác nghiệp của người làm báo - theo nhận định chủ quan của người viết bài này - những năm 2007-2008 đang có sự thay đổi lớn do hai lực tác động. Một là, các phương tiện đa truyền thông ảnh hưởng mạnh mẽ đến xu hướng báo chí thế giới 2008, phát đi nội dung tin tức liên tục, rất nhanh, hằng giờ, hằng phút, phá vỡ quy trình làm báo 24 giờ đã tồn tại hàng chục thập niên của báo giấy.

Từ đó, bắt buộc các tòa soạn báo ngày phải điều chỉnh quy trình, phải liên thông giữa tòa soạn báo giấy và báo mạng, mở trang báo ra cho công dân tham gia làm báo, tính tới online video và cả mobile… Hai là, Nhà nước VN và Bộ Văn hóa thông tin (nay là Bộ Thông tin - truyền thông) từ hai năm nay, một mặt mở rộng cơ chế chính sách với hoạt động xuất bản, báo chí; mặt khác liên tục ban hành nhiều định chế quản lý và định hướng thông tin báo chí tập trung lợi ích quốc gia, nâng cao tính chân thật, chính xác, biểu dương nhân tố tích cực.

Hai áp lực đến từ cạnh tranh tác nghiệp của hệ thống truyền thông đa phương tiện và từ quản lý thông tin của Nhà nước đang đặt ra những thử thách không nhẹ nhàng đối với người cầm bút TT, không chỉ về nghiệp vụ mà còn thử xem độ lửa đam mê nghề báo tới đâu.Thiết nghĩ, không thể chờ mong một vị cứu tinh nào xuống ban cho ta giải pháp, mà mọi kiến giải, sáng tạo phương cách vượt qua thử thách bước ngoặt này chỉ có thể nảy sinh trên nền của ngọn lửa TT.

Ngọn lửa lý tưởng của người biết cầm bút vì ích nước lợi dân; ngọn lửa của ngòi bút trung thành, trung thực với khát vọng thông tin của một xã hội công dân. Ngọn lửa do chính những người TT đồng lòng đốt lên và tiếp lửa cho nhau trong tiếng hát của những người đi tới.

Tác giả đã sử dụng trong bài viết Duyên nợ nghề báo một số tư liệu và ý tưởng trong các quyển sách: Tiếng hát những người đi tới - NXB Trẻ 1993; Kỷ yếu báo TT 30 năm, xuất bản năm 2005 và nhiều tạp chí, báo phong trào SVHS Sài Gòn trước 1975. Chân thành cảm ơn các tác giả mà tôi đã trích dẫn.