* “Đồng phục” văn chương?

Rõ ràng thế hệ học sinh mới chờ đợi những tác phẩm mang tâm trạng, cảm nghĩ của họ. Nhưng lỗi không phải ở tác phẩm (một tác phẩm xuất sắc trong thể loại văn tế) và lỗi cũng không phải ở nhà soạn sách. Có lẽ học sinh chỉ thật sự yêu văn chương, thích học văn nếu giờ học đó không trở thành một hành trình nặng nhọc. Nếu học sinh được chuẩn bị một kiến thức nền vững vàng hơn thì vẫn có thể đọc ra cái hay ở những tác phẩm như đã mất đi ý nghĩa thời đại.

Nguyễn Phi Thanh đã bản lĩnh để không chạy theo kiểu viết "đồng phục" và đó là điều đáng quý bởi thái độ vô tư, chân thành với văn chương trong cảm tính của một học sinh phổ thông. Cảm tính và chân thực là phẩm chất cho thấy sự nhạy cảm văn chương. Tuy nhiên chỉ với cảm tính chúng ta sẽ để mất dần những tình cảm yêu quý trân trọng văn hoá dân tộc mình.

* Giáo dục kiểu mưa từ trên xuống

Một bài thi đã thực sự làm tôi bàng hoàng, đọc xong tôi bừng tỉnh rằng mình đã cảm thụ một nền giáo dục kiểu mưa từ trên xuống và khuôn mẫu mà không có cho riêng mình một sự sáng tạo, có chăng sự tồn tại của một nền giáo dục như thế ở thực tại. Đồng ý rằng những tác phẩm được đưa vào trường thiết thực cho quá trình hình thành nhân cách của một con người nhưng đó chỉ làm cho những học sinh cảm thấy mệt mỏi và chán ghét môn văn. Với những bài học quá dài và thậm chí là hơi khó hiểu cần chăng một sự thay đổi?

* Học xong trả lại cho thầy

Em Thanh đã nói lên một thực trạng đáng nói mà hầu hết tất cả các học sinh đều muốn nói nhưng không ai dám lên tiếng. Qua lịch sử chúng tôi cũng đã biết rất nhiều về những cuộc chiến nhưng học sinh - những mầm móng xây dựng đất nước ở tương lai - cần một cái gì đó thực tế hơn.Vì thực tế thì giúp học sinh dễ tiếp thu bài và thầy cô giáo không phải tốn thời gian soạn những giáo án mà không học sinh nào hứng thú. Đừng để "học xong trả lại cho thầy" bởi bài của thầy khó hiểu và không thực tế.

* Rập khuôn tư tưởng

Tôi thấy rằng không chỉ bài báo đề cập đến sự rập khuôn của sự giáo dục văn học nước nhà mà chính lời phê của vị chuyên viên cũng đã phản ánh sự “rập khuôn” đó. Xin hỏi sao một học sinh được chọn đi thi học sinh giỏi lại thiếu hụt khá nhiều về kiến thức cơ bản và khi em nói lên tư tưởng hay suy nghĩ về một đề tài không đúng như những gì thầy cô mong đợi lại bị phê là phiến diện?

Tôi nhớ có lần giáo sư toán đã mang bài làm của tôi ra thảo luận trước lớp vì đó là phương pháp hay và ngắn gọn dù sau đó thầy đã gặp riêng tôi cho biết “đây là phương pháp cao hơn chương trình học nên chỉ để tham khảo mà thôi, nhưng em vẫn được điểm tối đa”. Sống tại nước ngoài được bảy năm, tôi thấy cộng đồng người Việt nơi tôi đang ở rất thành công nhờ vào trí thông minh và một nền đào tạo hợp lý. Đất nước ta không thiếu những người tài, cái họ cần là bệ phóng.

* Bài học và thực tế

Đây không phải là lần đầu tiên tôi đọc được thông tin thế này. Trước đây cũng có một bài thi ĐH của một thí sinh miền Nam viết với nội dung phản đối việc dạy văn khô khan, gò ép học sinh theo cách cảm nhận của giáo viên và của SGK. Thí sinh đó cũng được nhận một điểm 0 cho bài thi. Đến nay Bộ GD đã làm gì để tiếp tục xuất hiện một bài thi như vậy? Hi vọng sẽ có những chuyển biến lớn trong việc dạy và học trong thực tế.

* (Điểm số) thấp - cao = thực - không thực

Thực tế cho thấy là những điều chân thực lúc nào cũng được mọi người yêu mến, quý trọng. Chính vì chúng ta không chấp nhận sự thật, cái thực ấy mà giờ đây mới có những chuyện dở khóc dở cười trong học đường.

Trên một phương diện nào đó em hoàn toàn đồng ý với bạn Thanh. Em thấy môn văn thật sự là nhàm chán khi em muốn cảm thụ một tác phẩm theo ý kiến riêng của mình. Theo em nghĩ, để nền giáo dục của Việt Nam được đi lên ngang tầm, chúng ta cần phải có nhận thức đúng về việc học văn học.

* Khuyến khích suy nghĩ độc lập

Lối giáo dục “văn mẫu” sẽ tạo cho học sinh thói quen đối phó với việc học mà không mang lại sáng tạo. Tại Úc, nếu bài làm càng có suy nghĩ độc lập và sáng tạo càng được đánh giá cao, hoàn toàn không bị hạn chế về nội dung hay bất cứ điều gì khác.

* Cứng nhắc

Giáo dục của chúng ta quá cứng nhắc. Một câu hỏi chỉ có một hoặc một vài đáp án. Điều này giết chết tính sáng tạo của học sinh. Cứ nhìn ngay cách ra đề thi thì biết: tại sao lại "giới thiệu vẻ đẹp của bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" mà không phải là "bạn có cảm nhận gì về bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc"? Cái đẹp vốn đâu có chuẩn mực mà đánh đồng nó như nhau với tất cả mọi người. Bác Hà Bình Trị còn cố tình đánh lạc hướng người đọc. Cô bé phàn nàn về việc ra đề và chấm thi cứng nhắc thì bác lại trả lời là việc phổ cập kiến thức cần phải có chọn lựa, không thể chỉ thoả mãn học sinh, tiện thể lại chê là học sinh này còn thiếu kiến thức. Câu hỏi và câu trả lời mỗi thứ một nơi. Than ôi!

* Chọn và bảo vệ quan điểm

Lúc còn đi học tôi cũng là người rất yêu thích môn văn. Tôi không phủ nhận rằng rất nhiều tác phẩm văn học sử trong chương trình học là những tác phẩm hay, nhưng cũng như người học sinh trong bài đã nói không phải thích hợp với sở thích mỗi người, tôi thích một loại luận văn dạng "take your stand and defend it" (chọn và bảo vệ quan điểm của bạn).

Ví dụ như đề ra là về một tác phẩm, một vấn đề xã hội, một câu danh ngôn hay gì đó, rồi kêu mình chọn xem mình thích hay không thích, đồng ý hay không đồng ý và tuỳ theo lựa chọn của mình mà mình phải dùng lý lẽ để bảo vệ ý kiến đó của mình. Dĩ nhiên việc đó đòi hỏi người giáo viên chấm bài cũng không thể rập khuôn khi chấm mà phải xem cách viết, cách hành văn, cách dùng lý lẽ và dẫn chứng của mỗi thí sinh.

* Hãy hỏi thay vì áp đặt cách suy nghĩ giùm chúng em

Em đã tốt nghiệp THPT gần đây, nhưng em vẫn nhớ rất rõ bao nhiêu ngày đi học thêm văn để nhớ bài mẫu và để nhận điểm 7,8. Chẳng phải văn học xuất phát từ tâm hồn mà ra sao? Bản thân em, có những tác phẩm em thích, cũng có những bài em không hiểu tại sao thầy cô cứ ca ngợi mãi. Mọi thứ trên đời đều có thể nhìn nhận theo nhiều góc cạnh khác nhau. Tại sao mình không có những đề bài "mở" thay vì gò bó trong 1 chủ đề nhất định.

Ví dụ, thay vì "Em hãy phân tích vẻ đẹp của bài..." chuyển thành "Em suy nghĩ gì về bài..." hay là: "Nhiều nhà phân tích văn học nhận xét: 'Lòng yêu nước được thể hiện rất thường xuyên qua các tác phẩm trong giai đoạn... Em hãy thể hiện ý kiến của em về câu nhận xét này". Như vậy, học sinh được quyền chọn bài mình thích nhưng vẫn bám theo chủ đề. Hơn nữa, học sinh vẫn cần học những tác phẩm vô giá của dân tộc ta và thế giới, nhưng vẫn có điều kiện để phát huy tính tò mò, sáng tạo và nói lên ý nghĩ của mình.

* Cần lưu ý khi biên soạn sách giáo khoa

Tôi cảm phục khi bạn Thanh nói lên những suy nghĩ về những bài văn được xem là tác phẩm tiêu biểu của nền văn học VN ở những thập kỷ trước. Chúng ta nên trao đổi và bàn luận về những tác phẩm sẽ được đưa vào SGK làm sao cho học sinh dễ tiếp thu và đồng cảm cùng tác phẩm đó thì học sinh càng hứng thú với nền văn học của chúng ta mà không quay lưng lại với nó

* Sao nói là thiếu kiến thức cơ sở?

Tôi không thực sự đồng tình với ý kiến của vị chuyên viên nêu lên trong bài này. Khi nhận xét, dù có khen em Thanh dám nói lên chính kiến nhưng cũng thòng thêm một câu là em bị thiếu kiến thức căn bản. Em có thực sự bị yếu không? Tôi không tin một học sinh được tuyển thi kỳ thi học sinh giỏi lại bị thiếu kiến thức cơ sở được. Nhìn lại mới thấy Thanh đã thực sự rất dũng cảm khi đã dám nói lên chính kiến của mình.

LTS - Vấn đề này thu hút rất nhiều sự quan tâm của độc giả, phu huynh, học sinh, chúng tôi sẽ tiếp tục đăng tải và cập nhật thường ý kiến của bạn đọc. Có thể tham gia ý kiến qua e-mail tto@tuoitre.com.vn .