Công nhân xử lý trái cọ lấy dầu tại một đồn điền ở Slim River, Malaysia. Ảnh: reuters.com

Malaysia - nhà sản xuất dầu cọ lớn thứ 2 thế giới - cho biết họ có thể ngừng xuất khẩu dầu cọ sang Liên minh châu Âu (EU) sau khi khối này áp đặt các hạn chế nhập khẩu đối với dầu ăn để ngăn chặn nạn phá rừng.

Theo quy định mới của EU, dầu cọ - cũng như các hàng hóa khác - sẽ bị cấm bán nếu liên quan tới hoạt động phá rừng. Các nhà nhập khẩu sẽ phải chứng minh sản phẩm của họ không gây phá hủy rừng.

Trong nhiều năm qua, Malaysia và Indonesia đã bất đồng với EU về các hạn chế nhập khẩu dầu cọ. Hai nhà sản xuất dầu cọ hàng đầu thế giới coi các hạn chế này là các rào cản thương mại và đã đưa ra các biện pháp bảo hộ đối với ngành công nghiệp hạt có dầu trong nước.

Quy định bảo vệ rừng của EU được đưa ra bổ sung nhằm vào các tiêu chuẩn về năng lượng tái tạo của khối này. EU đã công bố các tiêu chuẩn này hồi năm 2018, yêu cầu loại bỏ dần nhiên liệu chiết xuất từ cọ vào năm 2030. Khối này cũng áp đặt giới hạn an toàn riêng đối với chất este 3-MCPD gây ô nhiễm thực phẩm cho dầu cọ, cao hơn các loại dầu có nguồn gốc từ cây trồng như đậu tương, cải dầu và hướng dương.

Indonesia và Malaysia, chiếm 85% lượng xuất khẩu dầu cọ của thế giới, đã đệ đơn kiện Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) để phản đối quy định về năng lượng tái tạo của EU.

Các nhà sản xuất dầu cọ cho biết họ đã thực hiện nhiều giải pháp để đáp ứng các yêu cầu của EU - bao gồm đẩy mạnh các tiêu chuẩn chứng nhận dầu cọ bền vững quốc gia và cải thiện tiêu chuẩn bảo vệ môi trường và an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, EU vẫn tiếp tục áp đặt các hạn chế mới.

Theo giới chức EU, các quy định của họ không nhằm vào bất kỳ quốc gia nào và nhằm mục đích đảm bảo sản xuất hàng hóa không tiếp tục thúc đẩy nạn phá rừng và suy giảm diện tích rừng.

Trên sàn giao dịch Bursa Malaysia, giá dầu cọ thô kỳ hạn vẫn chưa thay đổi trước phản ứng của Malaysia. Trong khi đó, một số thương nhân cho biết họ coi đó là dấu hiệu giảm giá.

Một số nhà kinh doanh trong ngành công nghiệp cọ cho rằng lệnh cấm là phản ứng quá gấp gáp, sẽ gây tổn hại cho ngành. Một số khác hoan nghênh Malaysia đã kiên quyết phản đối đề xuất về lệnh cấm.

Malaysia cho biết họ sẽ thảo luận với Indonesia về lệnh cấm và các chiến lược khác để đối phó với các biện pháp của EU. Hiện chưa rõ liệu Malaysia sẽ xem xét lệnh cấm xuất khẩu trực tiếp sang EU hay áp thuế đối với mặt hàng này.

Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Cây trồng và Hàng hóa Malaysia Fadillah Yusof tuyên bố: "Nếu cần tập hợp các chuyên gia từ nước ngoài để đối phó với hành động của EU, chúng tôi sẽ làm vậy. Một lựa chọn khác của chúng tôi là ngừng xuất khẩu tới châu Âu và chỉ hướng đến các nước khác, nếu EU khiến chúng tôi gặp khó khăn trong xuất khẩu".

EU chiếm 9,4% sản lượng xuất khẩu dầu cọ của Malaysia vào năm 2022. Dữ liệu của Ủy ban Dầu cọ Malaysia cho biết lượng xuất khẩu sang khối này đã giảm kể từ năm 2015. Năm 2022, xuất khẩu dầu cọ của Malaysia sang EU giảm 10% so với năm trước xuống còn 1,47 triệu tấn, giảm 40% so với 2,43 triệu tấn trong năm 2015.

Hiệp hội dầu diesel sinh học Malaysia cũng đã kêu gọi giới chức trong ngành chấp nhận tình trạng các lô hàng nhiên liệu sinh học chiết xuất từ cây cọ sang EU sụt giảm liên tục.

Ngành công nghiệp dầu cọ chiếm khoảng 5% nền kinh tế Malaysia. Trong những năm gần đây, nước này đã tích cực khám phá các thị trường mới để bù đắp tổn thất từ châu Âu, bao gồm các nước nhập khẩu thực phẩm ở Trung Đông, Trung Á và Bắc Phi.

Tuy nhiên, một số công ty sản xuất dầu cọ Malaysia có các nhà máy lọc dầu ở châu Âu lo ngại lệnh cấm xuất khẩu sẽ làm gián đoạn hoạt động của họ./.