Nên dịch CPTPP như thế nào?

Bộ trưởng Thương mại quốc tế và công nghiệp Malaysia Dato’Sri Mustapa Mohamed trao đổi trong phòng họp các bộ trưởng TPP vào tối 10-11 - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Nhất định nên hiểu trong khuôn khổ của 20 điều khoản còn được "treo", chưa áp dụng ngay và phải đàm phán tiếp gồm:

1 Hàng chuyển phát nhanh - điều 5.7.1 (f) - tạm hoãn câu thứ 2.

2 Hiệp định đầu tư và cấp phép đầu tư (ISDS - Giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước áp dụng trong chương này) - chủ yếu là điều 9.

3 Dịch vụ chuyển phát nhanh - phụ lục 10-B - tạm hoãn đoạn 5 và 6.

4 Tiêu chuẩn đối xử tối thiểu tại điều 11.2 - tạm hoãn tiểu mục 2 (b); ghi chú 3 và phụ lục 11-E.

5 Giải quyết tranh chấp viễn thông - điều 13.21.1 (d).

6 Điều kiện tham dự thầu - điều 15.8.5 - Các cam kết liên quan đến quyền lao động trong điều kiện tham gia dự thầu.

7 Đàm phán trong tương lai - điều 15.24.2 - tạm hoãn "không muộn hơn 3 năm sau ngày hiệp định có hiệu lực".

8 Đối xử quốc gia - điều 18.8 ghi chú 4 - tạm hoãn hai câu cuối.

9 Đối tượng có thể được cấp bằng độc quyền sáng chế - điều 18.37.2 và 18.37.4 (câu thứ 2).

10 Điều chỉnh thời hạn bằng sáng chế do sự chậm trễ của cơ quan cấp bằng sáng chế - điều 18.46.

11 Điều chỉnh thời hạn bảo hộ sáng chế do bị rút ngắn bất hợp lý - điều 18.48.

12 Bảo hộ dữ liệu thử nghiệm bí mật hoặc dữ liệu bí mật khác - điều 18.50.

13 Sinh phẩm - điều 18.51.

14 Thời hạn bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan - điều 18.63.

15 Các biện pháp công nghệ bảo vệ quyền (TPMs) - điều 18.68.

16 Thông tin quản lý quyền (RMI) - điều 18.69.

17 Bảo hộ tín hiệu cáp và tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa - điều 18.79.

18 Chế tài pháp lý và khu vực an toàn - điều 18.82 và các phụ lục 18-E và 18-F.

19 Bảo tồn và thương mại (các biện pháp "chống" thương mại trái phép) - điều 20.17.5 - tạm hoãn cụm "hay một luật áp dụng khác" và chú thích 26.

20 Minh bạch và công bằng về thủ tục đối với hàng hóa dược phẩm và thiết bị y tế - tạm hoãn phụ lục 26 - điều 3 về công bằng về thủ tục.

Căn cứ trên việc tạm bảo lưu 20 điều khoản nêu trên mà lẽ ra cần tháo gỡ, có lẽ cách dịch hiện thời tính từ "progressive" (trong cụm từ Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership) là "tiến bộ" e rằng không phản ánh đúng thực tế tạm hoãn để từng bước đàm phán tiếp.

Do lẽ việc tạm hoãn đó không là "tiến bộ" so với mục tiêu mở cửa toàn diện mọi rào cản, hạn chế; áp dụng các tiêu chí của sự tháo gỡ toàn diện, e rằng cách dịch hiện thời tính từ "progressive" không chính xác bằng dịch là "từng bước" hay "tiệm tiến". Nghĩa là cả cụm từ "Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership" sẽ là "Hiệp định đối tác toàn diện và từng bước xuyên Thái Bình Dương".

CPTPP khi "treo" thực thi 20 khoản nêu trên, đợi một ngày tốt đẹp nào đó sẽ thông qua, có thể cứu vớt một cuộc đàm phán lẽ ra đã đổ vỡ, song nhất định không thể cứ "treo" vô hạn! Có lẽ vấn đề không phải là thương thuyết xem có thể "gia hạn" được bao lâu, mà còn là làm gì để tăng tốc tự hoàn thiện, tự cứng cáp, không để ai "xét giấy" nữa được.