Phóng to

Vanunu trước khi bị bắt năm 1986

TTO - Hôm qua, hàng trăm người Israel và nước ngoài đã chờ đợi trước nhà tù Shikma của Ashkelon để đón Mordechai Vanunu, một nhà kỹ thuật hạt nhân vừa mãn hạn 18 năm tù giam. Những người chào đón ông còn biểu tình kêu gọi Israel đừng giới hạn tự do của ông sau khi ông được phóng thích.

Bài báo với sức công phá hạt nhân

Đầu thập niên 80, trên các tờ báo thế giới xuất hiện những thông tin về việc Israel đang tiến hành các nghiên cứu để tiến tới sản xuất vũ khí hạt nhân. Không có một bằng chứng trực tiếp nào được đưa ra, mà chỉ có vài bằng cớ gián tiếp: một vụ nổ hạt nhân bí mật ở Đại Tây Dương, sự biến mất Uranium trên các xe tải từ Anh đi Pháp hay từ tàu hàng Tây Đức Scheersberg. Những vụ đánh cắp kỳ lạ 342 kg Uranium từ nhà máy Mỹ trực thuộc công ty Newman nằm ở thành phố Apollo.

Mọi dấu vết đều dẫn tới Israel, cho dù dọc đường chúng lại bí ẩn biến mất. Đốm sáng duy nhất là bức ảnh chụp năm 1960 bởi máy bay dọ thám Mỹ U2. Trên bức ảnh là một vật lạ trong sa mạc Negev của Israel. Một nhóm nghị sĩ Mỹ được phái tới Israel để tìm hiểu nó là gì. Kết quả, theo giải thích của Israel, toà bêtông trong ốc đảo Dimona đó là một nhà máy dệt. Người Mỹ hài lòng với giải thích này và không đòi tới xem xét hiện trường.

Thế rồi năm 1986, trên tờ báo Anh Sunday Times xuất hiện một thông tin chấn động rằng "nhà máy dệt" đó là một nhà máy sản xuất bom hạt nhân, nằm sâu sáu tầng trong lòng đất.

Tác giả của bài báo có kèm đầy đủ ảnh minh hoạ để chứng minh tính chính xác của nó là kỹ sư Moderchai Vanunu, từng làm việc 10 năm trong nhà máy. Theo lời ông, Israel có đầu đạn hạt nhân với số lượng từ 100 tới 200, điều đó có nghĩa Israel xếp thứ sáu trong số các siêu cường hạt nhân trên thế giới.

Vanunu cho biết ông ta rất lo âu cho qui mô của chương trình hạt nhân này. Vốn là một tín đồ ngoan đạo, một nhà tư tưởng, Vanunu chuyển cho The Sunday Times các tư liệu trên mà không đòi hỏi một khoản tiền nào. "Nếu điều đó có thể ngăn chận hiểm hoạ hạt nhân treo lơ lửng trên đất nước tôi, tôi sẽ rất hạnh phúc", ông ta nói với các nhà báo Anh in bài viết của mình.

Dĩ nhiên, tờ The Sunday Times đã chuẩn bị trả cho Vanunu một khoản nhuật bút, nhưng không kịp. Vanunu biến mất, mặc cho toà soạn The Sunday Times yêu cầu ông ta phải hết sức ảnh giác: một vụ xìcăngđan hạt nhân lớn như thế chắc chắn không làm hài lòng giới tình báo và an ninh Israel

Tiếp đó là cuộc chạy đua giữa các nhà báo The Sunday Times và cơ quan tình báo đối ngoại Israel Mossad, những người Israel khao khát báo thù viên kỹ sư đã tiết lộ bí mật quốc gia.

Sau vài tháng tích cực tìm kiếm, các nhà báoThe Sunday Times cuối cùng cũng lần ra dấu vết Vanunu. Nhưng phía Mossad cũng không chịu thua và tung vào cuộc tìm kiếm một phụ nữ. Cô Cynthia Hanin, một phụ nữ tóc vàng quyền rũ đã gặp Moderchai tại khách sạn, nơi ông ta viết những cáo buộc chấn động của mình. Trên thực tế, đây là một điệp viên Mossad. Vanunu, không mảy may hay biết, đem lòng yêu thương cô gái xinh đẹp và bỏ qua ngoài tai lời khuyên của các nhà báo The Sunday Times là hãy rời xa khách sạn này và trốn lánh vào một làng quê nào đó.

Cynthia Hanin đề nghị Vanunu một chuyến hải hành mà từ lâu Vanunu mơ ước: vài ngày lênh đênh biển cả, trên du thuyền với một phụ nữ tuyệt vời. Nhưng dẫu sao Vanunu cũng kịp điện thoại tới tờ báo: "Tôi đi chơi vài ngày, đừng lo, mọi chuyện ổn cả". Nhưng rồi Vanunu không gọi lại theo hạn định cho kỳ báo kế tiếp. Các nhà báo gọi điện tìm kiếm, rồi tung lệnh báo động.

Trong khi đó, các nguồn tin từ Bộ tư lênh hải quân Anh cho biết vào ngày Vanunu biến mất, gần bờ biển Anh có ba chiếc tàu mang cờ Israel. Còn theo một giải thiết khác, Cynthia đã dụ Vanunu đi Rome, nơi có căn hộ của chị gái cô đang bỏ trống. Tại "căn hộ" này, các điệp viên Mossad đã tiêm ma tuý cho Vanunu và bí mật đưa ông ta rời Ý trong một bưu kiện ngoại giao gởi về Israel!.

Tại Israel, Vanunu bị kết án 18 năm tù cho tội phản bội và tiết lộ bị mật quốc gia.

Mossad từng muốn thủ tiêu

Cụu lãnh đạo Mossad Shabtai còn khẳng định lúc đầu, giới tình báo đã thảo kế hoạch tiêu diệt Vanunu, nhưng sau đó họ từ bỏ ý định này vì sự đoàn kết quốc gia "người DoThái không thể làm một việc như vậy với người Do Thái. Ông ta sẽ phải trả giá phản bội của mình bằng cuộc sống tù tội", như tuyên bố của ông này.

Do tội của Vanunu quá nghiêm trọng nên cuộc sống tương lai của ông chắc chắn sẽ là mục tiêu của tình báo quốc gia. Ngay trước khi ông được tự do, bộ nội vụ Israel đã ra lệnh hạn chế tự do hoạt động của Vanunu, trong vòng sáu tháng ông này không được lui tới những cảng biển và hàng không, các chốt gác giới và đại sứ quán, không được phép tiếp xúc báo giới ngoại quốc nếu không được phép, cho dù là trò chuyện về công việc hiện tại hay chat trên Internet.

Nếu muốn đi ra khỏi Tel Aviv hay ngủ đêm ngoài nhà, Vannunu phải thông báo trước 24 tiếng. Và bất cứ ai muốn tiếp xúc với ông, Vanunu cũng phải báo cáo lại cho tình báo. Vi phạm một trong những điều kiện này, Vanunu sẽ phải đối phó với những tiến trình pháp lý mới.

Vanunu: kẻ phản bội hay người hùng hoà bình?

Phóng to

Và Vanunu hiện nay

Dư luận Israel và thế giới nhìn Vanunu dưới hai góc cạnh đối nghịch nhau. Trong khi chào đón Vanunu trước nhà tù Shikma hôm nay có những nhân vật nổi tiếng như nghệ sĩ Anh Susannah York hay người đoạt giải Nobel hoà bình Mairead Corrigan Maguire của Bắc Ireland, thì theo lời anh của Vanunu, đã xuất hiện những đe doạ mạng sống của Vanunu trên các trang web Israel.

Theo Giáo sư I. Aleksander, chuyện viên Israel nổi tiếng trong vấn đề chính sách quốc tế của Viện các nghiên cứu chính trị Potomac (Mỹ), thì Vanunu đã gây hại lớn cho lợi ích quốc gia và Israel có cơ sở để hạn chế hoạt động của Vanunu. Tuy nhiên, ở góc cạnh khác, việc tồn tại vũ khí huỷ diệt hàng loạt (WMD) hay thậm chí chỉ là nghi ngờ tồn tại WMD ở quốc gia này, hay khác, cũng là một đe doạ cho an ninh thế giới.

Trong điều kiện chủ nghĩa khủng bố gia tăng, thế giới có thể đứng trước hiểm hoạ này ngoài ý muốn, vì theo Aleksander, cứ cho là các nước quản lý số vũ khí này nghiêm ngặt và có trách nhiệm đi chăng nữa thì không thể loại trừ nguy cơ chúng vẫn có thể rơi vào tay khủng bố. Theo ông, hồ sơ về Vanunu nếu có khép lại thì hiểm hoạ khủng bố vẫn còn đó.

Trong khi đó, Vanunu tiếp tục là người hùng của những phong trào chống vũ khí hạt nhân. Vanunu đã nhiều lần được các tổ chức này đề xuất nhận giải Nobel hoà bình. Daniel Ellsberg, người vạch trần bí mật của Lầu năm góc về chiến tranh Việt Nam và giúp hình thành tâm trạng phản chiến thập niên 70 tại Mỹ, nhận xét: "Moderchai Vanunu là một người hùng của kỷ nguyên hạt nhân. Ông là người mạo hiểm có ý thức cả cuộc đời mình để cảnh báo cho đất nước ông và thế giới về hiểm họa của kỷ nguyên hạt nhân".