Điểm mặt các thủ phạm thông thường của sự mệt mỏi

- Giấc ngủ và nghỉ ngơi: Khi hoạt động gắng sức mà không được bù đắp bằng nghỉ ngơi sẽ nhanh chóng làm cho cơ thể bị kiệt quệ và mọi hoạt động sẽ kém hẳn về mặt hiệu quả. Một người thiếu ngủ hoặc mất ngủ chắc chắn cơ thể sẽ lâm vào trạng thái mỏi mệt. 

Đừng thức quá khuya và hãy ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày. Đây là khoảng thời gian cần thiết để các bộ phận trong cơ thể tạm thời nghỉ ngơi hoặc giảm thiểu tối đa hoạt động của chúng nhằm mục đích tái tạo năng lượng hoạt động cho cơ thể ở cấp độ tế bào.

- Thuốc lá và thức uống gây hưng phấn: Thuốc lá và một số loại thức uống như cà phê, nước chè, trà, đặc biệt là cà phê tạo cảm giác tỉnh táo và sảng khoái để có thể làm việc trong một khoảng thời gian nhất định nào đó đối với một số người.

Tuy nhiên, việc lạm dụng sẽ gây ra tác dụng ngược, một lượng cafein dư thừa trong máu sẽ tiếp tục gây hưng phấn cho tế bào thần kinh khiến cho chúng ta khó tìm được một giấc ngủ ngon, do đó cơ thể sẽ mệt mỏi.

- Chế độ ăn uống: Một chế độ ăn uống quá nhiều hoặc quá ít cũng dễ khiến cho cơ thể mệt mỏi. Các chất dinh dưỡng được xem như là "xăng" cung cấp cho sự hoạt động của các bộ máy trong cơ thể. Một chế độ ăn cân đối các thành phần dinh dưỡng sẽ cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể hoạt động và tránh được sự mệt mỏi.

- Tuổi tác: Ở phụ nữ, trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh do sự sụt giảm đột ngột của các loại hormone làm cơ thể kém hưng phấn nên thường rơi vào trạng thái mệt mỏi.

Các bệnh thường gặp gây ra cảm giác mệt mỏi

- Bệnh tiểu đường: Người bệnh mặc dù ăn uống đầy đủ, thậm chí là ăn nhiều một cách bất thường, nhưng do sự trục trặc của các bộ phận trung gian nên đường chỉ lưu thông trong mạch máu mà không được cung cấp đến cho các tế bào một cách có hiệu quả. Do đó, tế bào thiếu năng lượng hoạt động. Tình trạng này kéo dài nên gây ra sự mệt mỏi cho cơ thể. Và sự mệt mỏi ngày càng trở nên nghiêm trọng nếu như bệnh không được phát hiện và điều trị đúng.

- Bệnh trầm cảm: Những người rơi vào trạng thái trầm cảm thường có các biểu hiện nhức đầu, chán ăn, thờ ơ và mệt mỏi. Nếu hiện tượng này kéo dài quá hai tuần hãy đến bệnh viên chuyên khoa tâm thần để được khám tư vấn và điều trị về các bệnh tâm thần kinh.

- Bệnh thiếu máu: Hồng cầu trong máu là phương tiện vận chuyển oxy cho tế bào hoạt động. Bệnh thiếu máu sẽ gây sụt giảm số lượng hồng cầu, gây ra mệt mỏi. Biểu hiện này thường thấy rõ nhất khi cơ thể tăng cường hoạt động, nhất là những hoạt động gắng sức, vì lúc này nhu cầu oxy trở nên cấp bách và cần thiết.

- Bệnh lý tuyến giáp: Sự suy giảm hoạt động của tuyến giáp khiến cho lượng hormone do tuyến giáp cung cấp bị sụt giảm. Hormone tuyến giáp giữ vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa chất dinh dưỡng thành năng lượng hoạt động cho các bộ phận trong cơ thể. Việc thiếu năng lượng hoạt động của tế bào sẽ gây ra cảm giác mệt mỏi.

- Bệnh tim mạch: Các bệnh tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, thiếu máu cơ tim, cơn đau thắt ngực… đều là nguyên nhân của sự mệt mỏi. Đây là các nguyên nhân đáng lưu ý và gây lo lắng nhất, vì nếu không sớm cải thiện bằng các phương pháp điều trị thì hậu quả nghiêm trọng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim là khó tránh khỏi.

- Bệnh xương khớp: Mệt mỏi là cảm giác bao trùm của bệnh nhân mắc các bệnh xương khớp. Riêng các bệnh xương khớp có liên quan đến yếu tố tự miễn sẽ gây mệt mỏi mạn tính và việc cải thiện gặp rất nhiều khó khăn do hệ miễn dịch "tự sinh" và "tự diệt" làm cho năng lượng của cơ thể bị cạn kiệt dần.

Ngoài ra, các bệnh lý nhiễm trùng và gây sốt như sốt nhiễm siêu vi, quai bị, thủy đậu, sốt xuất huyết, nhiễm trùng đường tiểu, viêm phổi, viêm gan siêu vi… đều gây ra sự mệt mỏi đi kèm với những biểu hiện điển hình khác của bệnh. 

Những hành động sai lầm chống lại sự mệt mỏi

Nhiều người có những thói quen sai lầm khi tìm cách chống lại sự mệt mỏi của cơ thể. Sau đây là những lời cảnh báo cho những thói quen sai lầm thường gặp:

- Truyền dịch: Nhiều người khi bị mệt mỏi thường có thói quen truyền dịch. Với họ đây như là loại thần dược cải thiện tình trạng mệt mỏi, điều này lợi ít mà hại thì nhiều, bởi nguyên nhân gây ra sự mệt mỏi mới là cái gốc của vấn đề. Giải quyết được cái gốc thì sự mệt mỏi mới chấm dứt. Việc truyền dịch cũng gây ra các tác dụng phụ như choáng, sưng đau và nhiễm trùng tại nơi chọc kim. Các trường hợp mệt mỏi do suy tim, phù thận… thì việc gia tăng lượng dịch trong lòng mạch máu sẽ là gánh nặng. Điều này có thể kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng khác và thậm chí chết người.

- Ngủ nhiều: Một giấc ngủ đủ mang lại cho cơ thể cảm giác sảng khoái khi thức giấc. Tuy nhiên, nếu "lợi dụng" giấc ngủ, nghĩa là ngủ quá nhiều, ngủ nướng sẽ không làm cho cơ thể hết mệt mỏi mà trái lại sẽ làm cho cơ thể có cảm giác mệt mỏi hơn. 

- Ăn uống, bồi dưỡng: Nhiều người khi thấy cơ thể mệt mỏi thường nghĩ là do cơ thể "thiếu chất" nên ra sức bồi bổ. Việc đưa vào một lượng thức ăn dư thừa khiến cho cơ thể cũng "phiền lòng" như lúc thiếu ăn! Việc dư thừa năng lượng sẽ gia tăng tỉ lệ mắc bệnh béo phì. Đây là nguy cơ của các bệnh lý tim mạch về lâu dài. Việc nạp nhiều và đủ các chủng loại thức ăn còn có khả năng gây ra bệnh ung thư hoặc viêm tụy cấp sau một "bữa ăn thịnh soạn".

Các biện pháp tích cực khắc phục mệt mỏi

- Nghỉ ngơi: Những trường hợp mệt mỏi thông thường do làm việc nhiều thì chỉ cần rời bỏ công việc trong một khoảng thời gian ngắn để nghỉ ngơi. Đây là khoảng thời gian giải lao cần thiết để cơ bắp và thần kinh tái nạp năng lượng trước khi tiếp tục công việc. Nếu thời gian giải lao đủ dài, thay vì ngồi yên một chỗ thì cách tốt nhất là ngồi nghỉ một lát cho khỏe rồi đi bộ ngoài hành lang, trong vườn cây để hít thở khí trời trong lành. Đây là cách phục hồi sức khỏe và xua tan sự mệt mỏi tốt nhất.

- Gặp bác sĩ: Đi khám bác sĩ và làm các xét nghiệm nếu như sự mệt mỏi không rõ nguyên nhân kéo dài trên 2 tuần. Các trường hợp mệt mỏi liên quan đến những biểu hiện bệnh lý khác cần thăm khám, điều trị sớm để loại bỏ nguyên nhân gây mệt mỏi một cách có hiệu quả nhất. Không tự ý sử dụng các loại thuốc chống lại sự mệt mỏi mà người dùng mơ hồ về mặt tác dụng và nhất là do những người không có chuyên môn chỉ định sử dụng.

- Thư giãn và thể dục thể thao: Những công việc lao động chân tay như chăm sóc cây cảnh, con vật nuôi, nghe nhạc... sẽ giúp xua tan cảm giác mệt mỏi. Các hình thức thể dục thể thao phù hợp cũng giúp tiêu trừ sự mệt mỏi sau những giờ lao động hay học tập miệt mài, căng thẳng. Sự vận động cơ bắp giúp cho thần kinh trung ương tái nạp năng lượng một cách có hiệu quả. Đây chính là cơ sở khoa học của biện pháp nghỉ ngơi tích cực nhằm chống lại sự mệt mỏi thường gặp trong cuộc sống bề bộn và căng thẳng hàng ngày.

- Thay đổi thói quen xấu: Các thói quen như uống cà phê, uống trà và hút nhiều thuốc lá vào buổi tối, thói quen ngủ muộn hoặc ngủ nướng, không ngủ trưa, nhịn đói vào buổi sáng cũng cần được xem xét thay đổi nếu những điều này được cho là có liên quan đến sự mệt mỏi. 

Một chế độ ăn nhiều rau xanh và trái cây, uống đủ lượng nước trong ngày giúp cho cơ thể khỏe mạnh hơn, do đó sự mệt mỏi cũng được hạn chế.

- Tinh thần vui vẻ: Rèn luyện tính điềm đạm, tự tạo một tinh thần luôn luôn vui vẻ, lạc quan, hài hước, tìm kiếm những điều tích cực trong cuộc sống đều là các biện pháp tích cực chống lại sự tác động của stress.

Thời gian của mỗi người là hữu hạn, do đó cần thu xếp quỹ thời gian cho mọi hoạt động chung-riêng sao cho hài hòa, hợp lý để đạt được kết quả như ý nhất. Cần có những kế hoạch cụ thể cho công việc và nghỉ ngơi để công việc không chồng chéo, khiến cho đầu óc rối tung, mệt mỏi, chán nản… Trong bối cảnh này mệt mỏi hay không mệt mỏi là do chính chúng ta quyết định.