Phóng to

Hai doi cát cách nhau 150m từ hai bờ của cửa biển Tư Hiền đang dần xích lại gần nhau

TT - “Kết quả quan trắc gần đây cho thấy khả năng đóng cửa biển là rất lớn” - ông Nguyễn Việt Hùng, trưởng phòng môi trường (Sở Tài nguyên - môi trường Thừa Thiên - Huế), lo lắng.

Hàng ngàn hộ dân vùng đầm Cầu Hai và ven biển đang nơm nớp lo âu cho sự sống của mình khi con đường vào ra biển, nơi lấy nước biển và cũng là nơi thoát lũ cho cả vùng đất của hai huyện Phú Lộc và Phú Vang, chẳng bao lâu nữa bị đóng chặt.

Chu kỳ nghiệt ngã

Khoảng 60 chiếc gọ (thuyền) của bà con ngư dân xã Vinh Hiền (huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế) như thường lệ nhổ neo vượt cửa Tư Hiền ra khơi vào những chiều cuối tháng năm. Nhưng có thể đây là những chuyến đi biển cuối cùng và nhiều người sẽ từ bỏ nghề biển trong nay mai.

Phan Thanh Thạc, một ngư dân 29 tuổi, thở dài: “Mỗi gọ đi 5-7 người đàn ông, một người lo cho cả gia đình chừng 6-7 miệng ăn. Cửa biển như ri không biết rồi có bám trụ được với nghề biển nữa không”.

Lúc này lão ngư Nguyễn Đinh, 70 tuổi, người ở cùng thôn Hiền An 2 (xã Vinh Hiền) với Thạc cứ lặng lẽ nhìn về cửa biển rồi chép miệng: “Hắn lại nổi lên rồi!”. “Hắn” là ông ám chỉ những doi cát lù lù nhô lên từ đáy cửa biển, sắp chặn ngang dòng chảy lưu thông giữa đầm Cầu Hai và biển Đông.

Ông Đinh - người đã 60 năm lăn lộn với “đầu sóng ngọn gió” - nhìn hai doi cát dài còn cách nhau chừng hơn 150m, rồi lắc đầu: “Cũng chẳng còn lâu nữa không chỉ dân vạn (những người sống bằng nghề đi biển - NV) chúng tôi, mà biết bao người nữa lại khốn đốn”.

Thôn Hiền An 2 có đến 95% số hộ sống bằng ngư nghiệp, ông Đinh được dân chài nơi đây xem là người am tường nhất từng hơi thở của biển. Đời ông ít nhất đã ba lần chứng kiến sự bồi tụ và lấp cửa biển, nhưng thời gian gần đây tốc độ bồi lấp “nhanh đến chóng mặt”.

Lần này ngoài yếu tố tự nhiên còn có tác nhân của việc thi công cầu Tư Hiền - nơi đã làm cản trở dòng thủy lưu từ đầm Cầu Hai ra cửa Tư Hiền. Trước trăm sự khó nảy sinh, nhiều lần dân vạn hò nhau ra múc cát. Gần đây nhất là năm 1996, toàn dân vạn được huy động để khơi thông dòng lạch.

Làm không nổi thì đề xuất với huyện, tỉnh cho phương tiện cơ giới. Đề xuất được chấp nhận, hút gần như hết cát rồi, chỉ sau một đêm thức dậy thấy nổi lên một cồn cát mới... Đến kỳ cửa biển bị lấp, cát là nỗi ám ảnh của dân ngư chài, ven biển.

Hệ lụy của mỗi đợt lấp cửa biển có khi thật thảm khốc. Cơn lũ dữ năm 1999 đã quét ở thôn Hiền An nguyên một xóm nhà. Gần 100 hộ dân sau đó mất cửa mất nhà phải tái định cư nơi khác.

Ông Đinh kể và cảnh báo: “Tức nước thì vỡ bờ, nước thoát không được thì tự “tìm” lối thoát. Cửa biển đóng thì nó tìm lối thoát… ngay trong thôn xóm, làng mạc”.

Phóng to

Những hồ tôm của xã Lộc Điền trước nguy cơ “lấy đâu ra nước mặn”

Những hồ nuôi tôm cũng đóng theo

Phần lớn trong số hơn 2.800 hộ dân sống bằng nghề ngư ở vùng đầm phá và ven biển này đều trông cậy vào việc đánh bắt và nuôi trồng thủy sản trên đầm Cầu Hai.

Đặc biệt, nghề nuôi tôm sú từ lâu đã thu hút hàng ngàn người dân của bảy xã đầu tư hàng trăm tỉ đồng và gần như “sống chết” với nghề nuôi tôm. Bảy xã ấy cũng là “vựa tôm” của khoảng 11.000ha tôm toàn huyện Phú Lộc.

Trong khi người dân chuyên chài lưới trên sông đầm hay biển cả đang lo lắng trước khi cửa Tư Hiền bị đóng thì người dân nuôi tôm sú mang nỗi lo mất mùa, dịch bệnh và bỏ trống ao nuôi...

Chị Nguyễn Thị Lành - người dân thôn Hòa An, xã nghèo Lộc Bình - ngồi thất thần bên hai vuông tôm của mình, mặt hướng ra đầm phá: “Năm năm rồi tui có lãi vụ nào đâu. Nợ ngân hàng đã hàng chục triệu đồng, lại nghe rục rịch cửa biển đóng nữa. Tôm giống đã xấu, nước nôi xấu nữa thì… không khéo bán nhà trả nợ”.

Ông Nguyễn Ngọc Thiện, phó chủ tịch thường trực UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế: Cửa Tư Hiền là nơi thoát lũ, đảm bảo cho việc trao đổi nước, bảo đảm cho đa dạng sinh học vùng đầm phá. Việc thu hẹp hay lấp dần đều dẫn tới việc đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, hải sản vùng này bị đảo lộn, cuộc sống người dân vùng này chắc chắn bị xáo trộn, giao thông thuyền bè đánh bắt của bà con gặp khó khăn. Tỉnh đã giao Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn làm việc với Viện Khoa học thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn) để tìm giải pháp về cửa biển Tư Hiền.

Chuyện cửa biển Tư Hiền sắp đóng, phần lớn người dân vùng đầm phá đều biết, người nuôi tôm cũng biết nhưng những niềm tin vẫn hằn lên từng gương mặt rám nắng của họ. Giữa Cồn Giá - nơi nghề nuôi tôm đã khiến vùng đất này từ một gò hoang trở thành “thành phố tôm” - cảnh vẫn rộn rã như ngày thường.

Anh Huỳnh Đỗi, nhân vật của phóng sự “Mười bảy năm trên ốc đảo” (Tuổi Trẻ, ngày 21-10- 2003), bây giờ vẫn là nhân vật nuôi tôm số một của toàn huyện.

10ha tôm của anh kéo theo khoảng 400 công lao động của một vụ tôm (khoảng bảy tháng), có người ở tận Hà Tĩnh, Nghệ An vào xin anh làm công rồi ở hẳn trong nhà anh.

Tôi lại đem chuyện cửa Tư Hiền sắp lấp để thăm dò người có đến “22 năm theo đuổi con tôm sú” và thường tham dự như một “nhà khoa học làng” tại nhiều cuộc hội thảo liên quan đến tôm ở miền Trung này, thì anh bảo: “Gần đây người nuôi tôm lao đao theo dịch bệnh, chừ mà cửa biển lấp không có giải pháp kịp thời e nhiều người kiệt quệ…”.

Rời năm xã khu Ba, tôi lại vượt đầm Cầu Hai bằng đò máy để đến với Lộc Điền, nơi đang có hơn 200 hộ dân nuôi tôm sú và là xã cách cửa biển Tư Hiền khá xa.

Cũng như nhiều vùng ven đầm khác, người dân thôn Miêu Nha - nơi tập trung đông nhất nghề nuôi tôm của Lộc Điền - cũng đang xuống giống vụ 2, dù vài vụ tôm trước đó “lỗ đến trắng mặt”.

Trưởng thôn Nguyễn Hải cũng là người nuôi tôm “phán đoán” hậu họa của chuyện cửa Tư Hiền bị lấp bằng câu gọn lỏn: “Nếu quá lắm chắc phải chuyển nghề thôi”.