Phóng to

TTCT - Giáo sư Eiichi Kajita, viện trưởng Đại Học Sư phạm Hyogo, thành viên Hội đồng giáo dục quốc gia Nhật Bản, vừa có buổi nói chuyện tại TP.HCM về giáo dục Nhật Bản do Câu lạc bộ KH - KT Việt kiều tổ chức. Giáo sư có trao đổi với TTCT vài suy nghĩ về giáo dục.

* Được biết giáo sư hiện là thành viên Hội đồng giáo dục quốc gia Nhật Bản, xin giới thiệu thêm về tổ chức này.

- Hội đồng giáo dục quốc gia Nhật Bản gồm 1.000 chuyên gia và các nhà chuyên môn trên cả nước từ các cấp học hiện có ở Nhật Bản (nhà trẻ, tiểu học, trung học, đại học...), và từ các lĩnh vực khác liên quan đến sự phát triển của học sinh (HS) như thể thao, văn hóa...; cơ quan cải cách giáo dục là một tổ chức hoạt động độc lập, không chịu ảnh hưởng của bất cứ đảng phái chính trị nào.

Trong 1.000 chuyên gia, chúng tôi chia ra năm ủy ban và 50 tiểu ban có nhiệm vụ theo dõi, nghiên cứu tất cả vấn đề liên quan đến giáo dục. Giữa chúng tôi và thủ tướng hoặc bộ trưởng Bộ Giáo dục khoa học thường xuyên có các buổi làm việc, trao đổi thẳng thắn về các vấn đề đã tồn tại hoặc có khả năng phát sinh, có ảnh hưởng dù ít dù nhiều đến quá trình phát triển toàn diện của HS các cấp. Còn trường ĐH của chúng tôi được đánh giá là trường sư phạm hàng đầu Nhật Bản, hiện chúng tôi đặc biệt chú trọng đến công tác “tái giáo dục” giáo viên (GV) các cấp.

* Trình độ của GV có vấn đề? Đâu là điều quan trọng nhất trong việc “tái giáo dục” dành cho GV?

- Điều chúng tôi chú trọng nhất trong việc “tái giáo dục” GV không phải là trình độ hay nhận thức của họ, mà là trình độ và nhận thức của HS. Nói cách khác, đào tạo lại GV, xét đến cùng vẫn là vì HS, vì sự phát triển của HS. Thế nên, chúng tôi lấy HS làm đối tượng nghiên cứu trong công tác này. HS mỗi thời là ai, nhận thức thế nào, cần gì sẽ là những vấn đề phải bồi dưỡng thường xuyên cho GV.

Chúng tôi xem độ hài lòng của HS thông qua công tác giảng dạy của GV, và sự trưởng thành của HS là điều chính yếu trong công tác bồi dưỡng GV. GV phải như những huấn luyện viên điền kinh thật sự với mục tiêu giúp HS chạy về đích nhanh và an toàn nhất. Muốn vậy cách huấn luyện phải có những điều chỉnh, dù là những điều chỉnh nhỏ nhất để phù hợp với những thay đổi tốt - xấu của chính HS.

* Nội dung giáo dục hiện nay của Nhật Bản là gì, thưa giáo sư?

- Nội dung và cả tiêu chí giáo dục hiện nay của chúng tôi bao gồm bốn vấn đề. Thứ nhất, chúng tôi muốn giáo dục HS ngay từ nhà trẻ, về chữ “tâm”, nghĩa là phải đào tạo được những con người của tương lai biết tôn trọng người khác, biết làm tốt và giữ gìn các qui định chung của xã hội. Vấn đề này dường như là điều căn bản và cần thiết nhất để có thể đi đến mục tiêu cuối cùng của giáo dục là đào tạo được những con người có khả năng đóng góp cho sự phát triển của xã hội.

Thứ hai là việc nâng cao năng lực sử dụng chữ quốc ngữ cho HS. Điều này không đơn giản chỉ là chuyện giúp HS có thể đọc, mà là đọc hiểu những lý luận khoa học, tiếp thu cái mới. Quan trọng hơn, việc thành thạo quốc ngữ giúp HS - sau này là những người làm chủ xã hội, biết cách diễn đạt suy nghĩ, truyền đạt suy nghĩ của mình đến người khác một cách dễ dàng và chính xác nhất.

Thứ ba, chúng tôi chú trọng việc nâng cao trình độ các môn khoa học tự nhiên cho HS. Như các bạn biết, chúng tôi đã bị tàn phá nặng nề sau chiến tranh thế giới và thành công hiện nay của nước Nhật, một đất nước nghèo nàn về tài nguyên thiên nhiên, phụ thuộc trình độ kỹ thuật mà điển hình là trình độ các môn khoa học tự nhiên, nhất là toán học đã được thế giới công nhận. Tuy vậy hiện nay trình độ toán học nói riêng và các môn khoa học tự nhiên nói chung của HS Nhật đang có chiều hướng xấu đi, và điều này khiến chúng tôi phải quan tâm hơn nữa.

Cuối cùng, chúng tôi tập trung vào việc giáo dục truyền thống văn hóa của chính đất nước chúng tôi cho HS. Chúng tôi quan niệm dù khoa học kỹ thuật có phát triển đến đâu, vẫn phải lấy phương châm “khoa học phương Tây và tâm hồn Nhật Bản” làm phương châm phát triển giáo dục. Khi bạn có đầy đủ kiến thức khoa học công nghệ nhưng không giữ được tinh thần và văn hóa của dân tộc mình, đó thật sự là một thảm họa.

* Trong thành công của nước Nhật hiện tại thì những tập quán và tính cách của người Nhật đóng vai trò như thế nào?

- Người Nhật đã phải nỗ lực hết mình và chính văn hóa của Nhật đã tạo nên thế hệ những người làm việc gần như không biết mệt mỏi.

* Internet đang được xem như điển hình của tiến bộ khoa học, liệu có sự đối kháng giữa lối sống phương Tây và lối sống của người Á Đông, và Internet có ảnh hưởng thế nào đến công tác giáo dục?

- Theo tôi, hoàn toàn không có sự đối kháng giữa lối sống phương Tây hay Á Đông trong công tác giáo dục, mà chỉ có sự đối kháng trong tính cách và lối sống của từng con người. Những đóng góp của Internet trong công tác giáo dục là không bàn cãi, nhưng nếu lạm dụng, nguy cơ tạo ra những HS có kiến thức ảo là hoàn toàn có thể và đây cũng là một điều khá lo ngại. Ví dụ, một HS ở Nhật có thể dùng Internet để viết một bài luận xuất sắc về VN và có thể HS đó tưởng mình đã đầy đủ kiến thức. Thực tế điều đó không chính xác. Chính những cảm nghiệm thực tế mới đem đến những kiến thức xác thực nhất. Một ví dụ khác, tình trạng bạo lực do ảnh hưởng của trò chơi điện tử cũng do những cảm nhận và kiến thức ảo.

* Quan điểm cá nhân ông về giáo dục?

- Với tôi, giáo dục là công việc chuẩn bị cho một đứa trẻ cách sống hòa hợp giữa hai thế giới của cá nhân và của xã hội. Nếu chỉ tạo nên những HS có suy nghĩ tách biệt giữa kỹ năng, trình độ của HS đó và thế giới còn lại của mọi người thì hẳn nhiên đó là điều không thể được. Từ một HS, chúng tôi muốn biến đổi thành những công dân tốt, có tính chuyên nghiệp và có cống hiến cho xã hội. Tuy vậy, thế giới cá nhân cũng phải được quan tâm chăm sóc một cách đầy đủ để cá nhân cảm thấy cuộc sống có nghĩa hơn.

* Nhiều bạn trẻ ở Nhật có biểu hiện chán chường cuộc sống. Nếu có lời khuyên cho các bạn trẻ VN, ông sẽ nói gì?

- Đúng là hiện có nhiều bạn trẻ Nhật có cảm giác đầy đủ và không muốn phấn đấu nữa, rất khác so với nhiều thế hệ trước. Tôi muốn nói với các bạn rằng nếu chúng ta đang cảm thấy mình hạnh phúc và đầy đủ, các bạn vẫn có thể tiếp tục cố gắng để ngày mai sẽ hạnh phúc và đầy đủ hơn. Những thành công của ngày mai không chỉ dành cho riêng bạn mà còn có thể chia sẻ cho người khác, cho xã hội. Đó cũng là cách làm cho cuộc sống cá nhân và xã hội được hòa hợp. Đừng tự mãn sớm quá với những thành công của mình.

* Xin cảm ơn giáo sư.