Phóng to

Quốc Thanh đang chuẩn bị cơm cho người khuyết tật ở CLB người khuyết tật TP Cần Thơ

Cậu thầm nghĩ: “Ở trong trại giam, lại bị nhiễm HIV, nhưng biết mình vào ĐH chắc mẹ cũng mừng lắm”. Nhưng làm sao để báo tin cho mẹ? Câu hỏi ấy chưa được trả lời, Lượm lại lo sang chuyện học phí. Bạn bè, thầy cô giáo đã gom góp cho được 500.000 đồng, trong khi chỉ tiền học phí, bảo hiểm, KTX... đã 1,5 triệu đồng.

Học để tìm mẹ

Chúng tôi gặp cu Lượm - tân SV Phan Quốc Thanh, vốn là học sinh Trường Nguyễn Việt Hồng, khi Lượm đang ở tạm nhà một bạn học. Tóc lòa xòa, da đen cháy lại xù xì, áo quần xốc xếch khiến Lượm lớn hơn tuổi 20 của mình rất nhiều.

Ban ngày Lượm đạp xe mua gáo dừa, nấu cơm cho một nhóm người khuyết tật đang làm hàng thủ công mỹ nghệ từ gáo dừa. Lượm cho chúng tôi xem lá đơn xin miễn giảm học phí với lý do mồ côi, nhưng người nhận đơn ở trường ĐH cho biết không thể chấp nhập vì không có giấy chứng tử của hai người đỡ đầu.

Kể đến đó, Lượm ngừng lại một lúc rồi cho biết: “Hai người đứng tên đỡ đầu cho Lượm trong giấy hiện đang ở Sài Gòn. Họ chỉ đứng tên giùm để Lượm có khai sinh mà vào lớp 1 chứ thật sự thì Lượm chưa một lần nhìn thấy mặt mẹ. Nghe nói mẹ ở tù đã sáu năm nay tại một nơi nào đó thuộc Tây Ninh và sắp chết vì HIV. Còn cha - có thể là cha - thì đang ở Sài Gòn và hình như bị lao...!”.

Câu chuyện của chúng tôi bắt đầu bằng những tâm sự buồn như thế...

20 năm trước, bà Bùi Thị Út (ở xã Trường Long, huyện Phong Điền, TP Cần Thơ) lên Sài Gòn thăm con thì tình cờ biết chuyện có một đứa bé bảy tháng tuổi bị bỏ rơi do ra đời ngoài ý muốn. Bà đem cháu bé về nuôi dù đã 11 lần sinh con. Bà thường gọi cậu bé ấy là cu Lượm và Lượm gọi bà là nội.

Bà Út luôn muốn cho cu Lượm được học hành đến nơi đến chốn, ngặt nỗi bà không có tiền, sức khỏe kém nên chỉ lo cho Lượm học được đến hết lớp 3 trường làng thì đưa cậu ra gửi nhà anh chị Hai, cháu ngoại của nội ở TP Cần Thơ. “Coi như hai đứa vì bà mà cho nó ở để đi học đến lớp 9!”.

Bạn bè ở trường mới này toàn học giỏi và ăn mặc đẹp, Lượm lo lắm nên nhất quyết phải học cho được. Có những đêm ngồi viết đến khuya mà Lượm vẫn chưa viết xong mấy trang tập viết, con mắt cứ díu lại, Lượm lại nhớ lời nội: “Con không lo học, sau này nội chết rồi thì đời con khổ lắm...”. Lượm lại nhướng con mắt lên và thầm nhủ “mình phải học”. Sau giờ học, nấu cơm, giặt giũ, quét nhà... việc gì Lượm cũng có thể làm được miễn là được đến trường, “học để có thể đi tìm mẹ”.

Nhưng học xong lớp 9, anh và chị Hai gửi Lượm về bà nội vì thời hạn gửi gắm đã hết. Lượm khóc với nội: “Nội nói học mới có thể tìm được mẹ. Nội cho con ra Cần Thơ học thêm nữa đi!”. Thương cháu, nội lại dẫn ra gửi chỗ cũ: “Hai đứa thương bà mà cho thằng nhỏ học xong lớp 12”. Năm đó, Lượm đậu vào Trường Châu Văn Liêm, một trong những trường có giá ở Cần Thơ, song phải chuyển về Trường Nguyễn Việt Hồng vì chiều còn phải làm việc nhà (trường cũ học hai buổi).

...Còn ba đêm nữa là ngày thi ĐH, lúc 11g khuya, Lượm nhận được tin bà nội mất! Lượm đạp xe suốt 40km trong đêm về với nội. Chôn cất nội xong, sáng hôm sau Lượm bắt đầu bước vào kỳ thi quan trọng nhất trong đời. Thi xong, lạy anh chị Hai mỗi người một lạy trả ơn nuôi ăn học đến lớp 12, Lượm xin ra ở nhờ nhà một người bạn...

Vào ĐH với hai quyển sách 3.000 đồng

Từ nhỏ cho đến giờ Lượm chưa hề biết cầm đến 1.000 đồng mua cái gì cho riêng mình ngoài hai quyển sách cũ đã mua để luyện thi giá tổng cộng 3.000 đồng. “Đó là sách bộ đề, chứ không có bài giải. Mình lần giải từ từ chứ mua sách giải mắc lắm!” - Lượm đắc ý nói về hai quyển sách mình “sắm” để luyện thi ĐH. Lượm còn một số sách khác nhưng không mua mà xin được của mấy chị thu gom ve chai.

Nhớ về quá khứ, Lượm kể chuyện hồi năm 6 tuổi có một thời gian Lượm đi bụi đời với một đám nhóc ở Sài Gòn. Lúc đó nội đi nấu cơm mướn, gửi Lượm ở nhà người con của nội. Mấy cây sa kê, xoài, mận... ở Đầm Sen từng bị Lượm hái trộm và chạy trốn bảo vệ. Chuyện có tiền để đi học thêm với Lượm cũng là một giấc mơ. Nhiều lúc cậu cũng có ý định học chui nhưng “lớn rồi, phải biết tự trọng”.

Bởi thế trong những năm học cấp III, Lượm liều mình đến nói thật với thầy giáo cho mình được miễn phí, bù vào đó Lượm sẽ tới sớm dọn bàn ghế, làm vệ sinh, lau bảng. Khi tan lớp, Lượm sẽ về trễ hơn để dẹp bàn, tắt quạt, đèn... Các thầy thương cho học “ké”. Vậy mà hai môn hóa và lý Lượm luôn nhất nhì lớp. Lượm còn kèm cho một nhóm HS lớp dưới mà không lấy tiền công. “Bạn bè không hà, đâu có tiền bạc gì!" - Lượm bảo.

... 20 tuổi, Lượm chỉ nuôi mơ ước học đến nơi đến chốn để có điều kiện tìm mẹ, mặc dù không biết mẹ đang ở trại giam nào, không biết tên tuổi mẹ, chỉ nghe người ta gọi là Mùi...Khi chúng tôi đến gặp bà Hồng Nga (chị Hai), nơi Lượm từng sống một thời, để hiểu thêm về Lượm, bà Nga bảo: “Nỗi khát khao tìm mẹ của Lượm chắc lớn lắm. Có lần em gái tôi đi ngang giường cháu lúc khuya thì bất ngờ cháu chạy theo níu gọi: “Mẹ ơi...!”. Té ra cháu đang nằm mơ thấy mẹ về...”.

Trần Thanh Tất đã có máy vi tính Phóng to Sáng 19-9-2004, Tất và hai bạn cùng lớp đã đến báo Tuổi Trẻ nhận bộ máy tính Đồng cảm với bạn Trần Thanh Tất - gương mặt học bổng "vượt khó học giỏi" ở Củ Chi (TP.HCM) trong bài "Gieo ước mơ trên đồng ruộng" và "Không nhụt chí trước cái nghèo" - TT 4 và 6-9-2004), chị Vũ Thị Ái (Q.3, TP.HCM) đã nhờ báo Tuổi Trẻ chuyển tặng bộ máy vi tính mình đang sử dụng cho Tất với mong muốn "được góp sức cho Tất vào ngành công nghệ thông tin". Sáng 19-9-2004, Tất và hai bạn cùng lớp đã đến báo Tuổi Trẻ nhận bộ máy tính. Tất xúc động nhờ Tuổi Trẻ gửi lời cảm ơn chị Ái: "Ước mơ lâu lắm rồi, nhưng em chưa dám nghĩ được sớm như vậy...".