Phóng to

Hệ thống máng xối nước thải từ mái giải quyết được việc gom nước trên mái thành dòng chảy xuống chỗ thoát. Cái máng xối nghe thì đơn giản nhưng chứa đựng trong đó cả yếu tố kỹ thuật, công nghệ, môi trường và mỹ thuật.

Phần bên ngoài như bộ mặt của ngôi nhà thì cái máng xối chính là lưỡi mày trên bộ mặt đó. Nó vừa giúp ngăn nước chảy vừa là nét trang điểm mang lại cái duyên cho ngôi nhà. Có nhiều công trình, việc làm hệ thống thoát nước do thợ nước thi công. Thường rơi vào trường hợp này là những chủ nhà "mua" đứt bản vẽ, tự thuê thầu thi công. Lúc đó, bộ bản vẽ chỉ có phần cơ bản như bản vẽ mặt bằng, kết cấu, phối cảnh ngoài nhà mà thiếu nhiều chi tiết khác. Vì vậy, khi làm đến đâu, thợ phải tự "chế" đến đó, do vậy có nhiều hạn chế.

Nhưng hiện nay, với những công trình có kiến trúc sư đảm nhận, hạng mục này thường được thiết kế đầy đủ, có chỉ định chất liệu, hình dáng, kích thước, màu sắc. Cũng có một số ngôi nhà phải làm bổ sung hệ thống thoát nước này do không có thiết kế đồng bộ từ ban đầu, nhưng không nhiều.

Phóng to
Ống thoát nước hình vuông, phù hợp với mái	Ống thoát cách tường để chống loang

Vật liệu phổ biến hiện nay là tôn mạ màu (sơn tĩnh điện). Loại này được các hãng tôn bán ra có một số màu sắc nhất định để chọn lựa. Ưu điểm của nó là đẹp, không sét gỉ. Còn cách làm cũ của những người thợ hàn tôn thiếc chỉ thích hợp với các nhà phố hoặc những công trình nhà ở đầu tư thấp, không được chú trọng lắm về mỹ thuật. Có thể chọn bê tông, máng xối bằng tôn hoặc không làm máng xối để nước chảy tự do.

Hình thức nào cũng có cái lợi, cái hại riêng. Vấn đề là nên chọn cái nào cho phù hợp nhất về kỹ thuật, thẩm mỹ. Chính vì vậy, khi thiết kế, kiến trúc sư phải quan tâm đến việc thể hiện, chọn hình thức cho phù hợp với ngôi nhà.

Phóng to
Miệng ống thoát nước đầu rồng	Máng xối bằng nhựa

Nhiều biệt thự ở quận Ba Đình, Hà Nội được xây từ thời Pháp có điểm chung là hệ thống máng xối làm lộ thiên. Để phù hợp với môi trường có cây xanh, gió mưa nhiều ở Việt Nam, ống máng xối luôn phải được vệ sinh, đảm bảo dòng chảy. Vì vậy ống làm lộ thiên là tốt nhất. Nhưng khi làm nổi thì máng xối đã trở thành vật trang trí cho ngôi nhà. Máng phải được tạo hình hợp với mái ngói, ống chảy đưa xuống phải tạo biến tấu cho ngôi nhà. Người ta nghiên cứu chi tiết tạo hình cho máng, cho phụ kiện treo.

Thời đó người ta dùng ống đất nung, máng bằng đồng thau hoặc kẽm để chống gỉ sét. Các chi tiết như cái bát giữ ống, giá đỡ đôi khi được làm thủ công như vật trang trí rất đẹp. Với biệt thự, máng xối lộ thiên bằng tôn mạ màu vẫn khả thi hơn bê tông, không chỉ bởi giá thành của nó chỉ bằng 1/5 bê tông mà còn vì rất đẹp.