04/11/2006 13:05 GMT+7

Bên trong UNSC

HOÀNG MINH
HOÀNG MINH

TTCT - Không thể chế nào nhiều “màu sắc” bằng Hội đồng Bảo an (UNSC) - hạt nhân của tổ chức Liên Hiệp Quốc (LHQ), nơi năm “ông trùm” thường trực (P-5) dùng kỹ thuật ngoại giao chiến bằng lá phiếu phủ quyết, còn mười thành viên không thường trực (E-10) lại sử dụng lá phiếu của mình để lấy lại thế cân bằng quyền lực đối với các quyết định của UNSC...

OCD0ajX1.jpgPhóng to
Một phiên họp UNSC
TTCT - Không thể chế nào nhiều “màu sắc” bằng Hội đồng Bảo an (UNSC) - hạt nhân của tổ chức Liên Hiệp Quốc (LHQ), nơi năm “ông trùm” thường trực (P-5) dùng kỹ thuật ngoại giao chiến bằng lá phiếu phủ quyết, còn mười thành viên không thường trực (E-10) lại sử dụng lá phiếu của mình để lấy lại thế cân bằng quyền lực đối với các quyết định của UNSC...

Đoạn trích dưới đây từ phóng sự của báo Der Spiegel (Đức), ở thời điểm một tuần trước khi Mỹ đơn phương tấn công Iraq lật đổ Saddam Hussein.

Một ngày (đặc biệt) ở UNSC

“Tôi thiết nghĩ Việt Nam là Trung Quốc tiếp theo. Việt Nam không có qui mô to như Trung Quốc, nhưng đó là một nền kinh tế quan trọng”.

Nhận xét của ông Michael R.P. Smith, giám đốc điều hành Hongkong & Shanghai Banking Corporation

Thứ hai 3-3-2003. Mamady Traoré đến sứ quán mình sớm hơn thường lệ. Ông bước ngang những túi rác đen to xù trên đường 39th. Mamady Traoré thở hổn hển lê từng bước leo lên cầu thang đến văn phòng. Nó cách trụ sở LHQ chỉ vài dãy nhà. Ngọn đèn chiếu lên khung hình nguyên thủ quốc gia nước ông bật sáng suốt đêm. Traoré quên tắt. Đây là tháng giữ ghế chủ tịch UNSC của quốc gia ông, Cộng hòa Guinea, bắt đầu từ nửa đêm chủ nhật.

Báo chí mấy hôm rày nói Washington sẽ hối lộ Guinea. “Mỹ hứa đưa chúng tôi 2,1 triệu USD cho vấn đề di cư, nhưng lạy Chúa, 2 triệu USD với tôi là món tiền nực cười, trong khi các nước khác vòi Mỹ 40 triệu USD. Bạn nghĩ liệu một chủ tịch UNSC lại thay đổi quan điểm chỉ vì 2 triệu USD?” - Traoré nói...

Rời sứ quán, Traoré bước vào chiếc Lincoln để đến trụ sở LHQ. Đại sứ Traoré đi thang máy lên tầng hai và hài lòng khi thấy lá cờ Đức đã được hạ xuống và thay bằng cờ Guinea. Tháng trước, Đức giữ chức chủ tịch UNSC. Đại sứ Đức Gunter Pleuger giờ đây phải nhường văn phòng chủ tịch UNSC cho Traoré. Trước khi đi, Gunter Pleuger đã cảm ơn ban trị sự UNSC bằng việc đãi bia Octoberfest và tặng nhân viên mình chiếc ống nhòm Zeiss Jena...

Trong phòng họp UNSC, các đài truyền hình lớn của Mỹ đều có bộ phận làm việc thường trực. Đó cũng có thể là “đầu mối” giúp Cơ quan an ninh quốc gia Hoa Kỳ (NSA) gài thiết bị quay trộm và nghe lén các thành viên UNSC như tiết lộ trên tờ báo Anh The Observer. Có lẽ người Đức biết trước chuyện này nên văn phòng Đức trong trụ sở LHQ - phòng 1111 - được thiết kế kỹ hơn hết. Phòng không có cửa sổ và kín bưng như phòng xông hơi Ikea của Nhật. Đó là nơi Đức và Pháp gặp riêng để thảo luận...

JFCSiJWo.jpgPhóng to
Buổi chiều, xe các đại diện 10 thành viên không thường trực của UNSC bắt đầu đậu trước cửa khách sạn Millennium Plaza trên đường 44th. Đại sứ Mexico Adolfo Aguilar Zinser mời các đồng sự lên tầng 28 thảo luận một đề nghị của Canada. Đại sứ Chile có vẻ bực mình. Ông thấy không có lý do gì nhóm E-10 phải bận tâm trong khi nhóm P-5 tỏ ra không thay đổi lập trường. Đây cũng là tuần lễ của các cuộc điện đàm. Đại sứ Bulgaria sử dụng chiếc Motorola bạc và “tôi với nó (chiếc điện thoại) như hai mà một”. Còn Thủ tướng Tây Ban Nha Jose Maria Aznar nói rằng ông nghe điện “đỏ cả tai”...

Sự xuất hiện của Tổng thư ký LHQ Kofi Annan luôn khiến không khí nóng lên. Hàng rào trong tiền sảnh tầng trệt được dựng để ngăn cách báo chí. Sau hàng rào, các nhóm phóng viên truyền hình đứng chen chúc. Họ gọi điện nhặng xị. Trước cửa thang máy số 1 dẫn lên tầng 38, một nhân viên bảo vệ đứng nghiêm xoạc chân. Một phóng viên nữ CNN gần đó đang nói qua máy bộ đàm.

Giới báo chí khẩn trương làm việc, đảm bảo không bỏ sót bất kỳ chi tiết nào. Khi chiếc BMW đen xuất hiện với logo “U.N” ở cửa xe, cô phóng viên CNN hét to: “Annan đến kìa...”. Ngài tổng thư ký vừa trở về từ đợt công tác bốn nước Cyprus, Thổ Nhĩ Kỳ, Hi Lạp và Pháp. “Chúc mừng ngài trở về” - cô phóng viên CNN nhào đến và tiếp đó bồi luôn 4-5 câu hỏi. Trông có vẻ mệt, Kofi Annan nói rằng có nhiều đề nghị cho giải pháp Iraq và ông vẫn liên lạc với các chính phủ để tìm một “giải pháp hòa bình”.

Cuộc họp của UNSC được chọn vào thứ sáu 7-3, khai mạc lúc 10 giờ sáng. Chỉ đại sứ Guinea Traoré đến đúng giờ. Đại sứ Mỹ John D. Negroponte đến lúc 10 giờ 27. Những ai đến trước bắt đầu tụ tập thành nhóm và thì thầm với nhau. Paris và Berlin trước đó đã bàn tính qua điện thoại. Mọi người bắt đầu ngồi. Những chiếc ghế mới tạo cảm giác dễ chịu. Đức là nước bỏ tiền (35.000 USD) để trang bị những chiếc ghế mới này...

Sau mỗi cuộc họp, đại diện các nước thường sang phòng họp báo. Trên bức tường trong phòng có treo bức tranh thảm Guernica chống chiến tranh của Pablo Picasso. Không lâu trước khi Ngoại trưởng Mỹ Colin Powell xuất hiện, người ta đã lấy tấm vải xanh dương che Guernica. Bây giờ, Guernica lại hiện diện. Đứng trước nó là đại sứ Pháp Jean - Marc de la Sablière. Cách duy nhất để thoát ra khỏi phòng họp báo trước khi bị phóng viên vồ đến là lẻn ra sau bức Guernica và đi ngang dãy phòng vệ sinh.

Đó là cách đại sứ Mỹ John D. Negroponte rời đi vào hôm nay. Như mọi hôm, ông cầm chiếc cặp mỏng. Cạnh ông là hai phát ngôn viên riêng - Richard Grenell và Robert Wood. Robert Wood cho biết ngài đại sứ Negroponte rất ngại tiếp xúc báo chí. Người ta chỉ có thể phỏng vấn Negroponte khi ông đang lẻn trốn.

Đến thang máy, Negroponte thấy đại sứ Nga Sergei Lavrov và đại sứ Đức Gunter Pleuger đứng chờ, Negroponte bất đắc dĩ chào hai ông này. Ngón tay ông gõ nhịp lên quai cặp, chờ thang máy mở cửa. Ngay lúc đó, đại sứ Pháp Jean - Marc de la Sablière trờ tới. Thang máy đầy người. De la Sablière len vào. Ngần ngừ, cuối cùng Negroponte cũng bước vô...

Với đại sứ Iraq Mohammed al-Duri, chiến tranh đã thật sự bắt đầu ngay sau khi ông rời trụ sở LHQ. Sáng nay, tờ Wall Street Journal đăng loạt điều kiện mà Mỹ buộc Baghdad phải tuân thủ. Phần mình, Mohammed al-Duri đã phải đối phó nhiều tình huống kỳ lạ. “Họ cắt đường truyền fax của tôi. Họ cố dụ dỗ các tùy viên của tôi. Tôi sống trên một đất nước thù nghịch. Họ không chấp nhận đơn xin visa của chúng tôi.

Điện thoại của tôi bị nghe trộm cả ngày lẫn đêm và họ biết tất cả những gì tôi biết...” - Mohammed al-Duri nói. Phái đoàn Anh-Mỹ không bao giờ nói chuyện với Mohammed al-Duri và lâu nay ông cũng không được bất kỳ phái đoàn châu Âu nào mời dự tiệc riêng. Thậm chí cái điện thoại Motorola của ông gần như không bao giờ reng...

Cân bằng quyền lực

R6ALmv0t.jpgPhóng to
Những cuộc họp bên lề đôi khi giúp tháo gỡ nhiều nghị sự bế tắc
Trên đây là bức tranh sống động tiêu biểu nhất mô tả các hoạt động nghị sự nóng hổi trong UNSC, đặc biệt vào thời điểm xảy ra các sự kiện khủng hoảng nghiêm trọng, chẳng hạn vụ Iraq 2003 hoặc vụ CHDCND Triều Tiên mới đây. Nó cho thấy vai trò của các thành viên E-10 không phải không quan trọng (đến mức Mỹ không thể đưa vấn đề Iraq ra UNSC nhằm vận động ủng hộ trong tình thế chắc chắn thua để cuối cùng phải đơn phương hành sự).

Thời điểm hiện tại, vị trí chính trị E-10 tiếp tục cho thấy tầm quan trọng của nó thể hiện ở cuộc chiến giành chiếc ghế E-10 giữa Venezuela và Guatemala. Ngày 16-10-2006, Đại hội đồng đã bầu Bỉ, Indonesia, Ý và Nam Phi vào E-10 cho nhiệm kỳ bắt đầu từ 1-1-2007, nhưng chiếc ghế cho khu vực Mỹ Latin và Caribê vẫn chứng kiến sự giằng co nảy lửa giữa Venezuela và Guatemala.

Tính đến ngày 26-10-2006, sau 41 vòng bỏ phiếu trong Đại hội đồng, 192 thành viên LHQ tiếp tục bất thuận trong việc chọn Venezuela hay Guatemala (quốc gia đang được Mỹ ủng hộ). Đây là tiến trình bầu một thành viên E-10 khó khăn và “dai” nhất kể từ năm 1979, khi diễn ra cuộc chạy đua giữa Cuba và Colombia (kéo dài từ 26-10-1979 đến 7-1-1980). Sau hai tháng và 155 vòng bỏ phiếu, Mexico - ứng cử viên thứ ba - cuối cùng được chọn như một giải pháp tháo gỡ bế tắc...

Trong thực tế, UNSC vẫn là chỗ dựa cho chính trị thế giới. Vài tháng sau cuộc chiến Iraq, trên chuyên san ngoại giao Foreign Policy, Madeleine Albright (ngoại trưởng Mỹ từ 1997-2001 và đại sứ Mỹ tại LHQ từ 1993-1996) từng viết rằng Pháp, Nga và Trung Quốc đã đúng khi dùng quyền phủ quyết với tư cách thành viên P-5 để chứng minh cho Nhà Trắng thấy UNSC chưa bao giờ chết; rằng Washington nên tìm kiếm sự chuẩn thuận của UNSC trước khi sử dụng vũ lực và nên cùng hợp tác với các quốc gia khác thông qua LHQ...

Cũng từ ý tưởng mở rộng của khái niệm cân bằng quyền lực, chuyên gia quan hệ quốc tế James F. Hoge Jr đã nhấn mạnh đến một sự dàn xếp tiếp theo của mô hình UNSC, khi thế giới chứng kiến xu hướng quyền lực bắt đầu chuyển từ Tây sang Đông. Sự phát triển kinh tế châu Á đã biến thành sức mạnh chính trị. Kinh tế Trung Quốc tăng trưởng trung bình 9%/năm; Ấn Độ 8%/năm và nhiều nước khác cũng tăng tốc liên tục.

Theo James F. Hoge, kinh tế Trung Quốc dự kiến gấp đôi Đức vào năm 2010 và qua mặt Nhật (hiện thứ hai thế giới, sau Mỹ) vào năm 2020. Nếu Ấn Độ duy trì tỉ lệ tăng trưởng 6%/năm trong 50 năm, họ sẽ ngang ngửa hoặc hơn Trung Quốc.

5 thành viên thường trực (P-5)

Trung Quốc Pháp Nga Vương quốc AnhMỹ

10 thành viên không thường trực (E-10) đương nhiệm

Argentina (Mỹ Latin và Caribê) - đến hết năm 2006 (được thay bằng Venezuela hoặc Guatemala?)Peru (Mỹ Latin và Caribê) - đến hết năm 2007Cộng hòa Congo (châu Phi) - đến hết năm 2007Ghana (châu Phi) - đến hết năm 2007Tanzania (châu Phi) - đến hết năm 2006, được thay bằng Nam Phi Đan Mạch (Tây Âu) - đến hết năm 2006, được thay bằng BỉHi Lạp (Tây Âu) - đến hết năm 2006, được thay bằng ÝSlovakia (Đông Âu) - đến hết năm 2007Nhật (châu Á) - đến hết năm 2006, được thay bằng Indonesia Qatar (châu Á) - đến hết năm 2007 Ngày 27-10-2006, nhóm châu Á thống nhất đề cử Việt Nam vào E-10 cho nhiệm kỳ hai năm 2008-2009 thay Qatar.

E-10 làm việc với nhiệm kỳ hai năm (bắt đầu từ ngày 1-1 mỗi năm; mỗi năm có năm ghế thay đổi) và được bầu chọn theo nguyên tắc nhóm khu vực đề cử và được biểu quyết bởi Đại hội đồng (vào tháng mười hằng năm) với tỉ lệ 2/3 phiếu (tức từ 125-128 thành viên LHQ). Nhóm châu Phi có ba đại diện; nhóm Mỹ Latin và Caribê, nhóm châu Á, nhóm Tây Âu có hai đại diện; nhóm Đông Âu có một đại diện (một đại diện cộng đồng Ả Rập được chọn luân phiên từ nhóm châu Á hoặc châu Phi).

Ghế chủ tịch UNSC được thay luân phiên mỗi tháng theo thứ tự ABC trong tiếng Anh. Mỗi thành viên UNSC có một phiếu và các quyết định thông qua đều cần ít nhất chín phiếu (kể cả phiếu của P-5). Theo hiến chương LHQ, tất cả thành viên LHQ phải chấp nhận và thi hành quyết định từ UNSC.

HOÀNG MINH
Trở thành người đầu tiên tặng sao cho bài viết 0 0 0

Tuổi Trẻ Online Newsletters

Đăng ký ngay để nhận gói tin tức mới

Tuổi Trẻ Online sẽ gởi đến bạn những tin tức nổi bật nhất

Bình luận (0)
thông tin tài khoản
Được quan tâm nhất Mới nhất Tặng sao cho thành viên